Over seks en sluiers

>> Friday, September 11, 2009


Updated
Naomi Wolf (30/8/09): Behind the veil lives a thriving Muslim sexuality

Phyllis Chesler (9/9/09): De boerka: ultieme feministische keus?

Via Hoeiboei heb ik een stukje gevonden van Naomi Wolf, over seksualiteit en de sluier. Hoeiboei heeft niet het stukje van Wolf, maar wel het commentaar van Phyllis Chesler vertaald en gepost.



Ik ben eerst Naomi Wolf gaan lezen.

Na The Beauty Myth, en andere vergelijkbare werken, is het natuurlijk geen verassing dat Wolf over dit onderwerp schrijft:

Ideological battles are often waged with women's bodies as their emblems, and Western Islamophobia is no exception.

Kort samengevat: Wolf schrijft over haar eigen ervaring met de sluier in Marokko. Tot haar eigen verassing ervaart ze een gevoel van bevrijding, als ze gesluierd door een kashba in Marokko loopt. Zij bestrijdt daarom dat de sluier een teken is van onderdrukking van de vrouw. De sluier is geworteld in een sterke scheiding van publiek en privé.

privé versus publiek

Bij haar omzwervingen door het Midden Oosten heeft ze al vaak ervaren dat er een groot verschil is tussen de openbare wereld van de straat waar vrouwen nederig en preuts zijn en de privacy van het eigen huis waar de vrouw haar vrouwelijkheid tonen:
Outside the walls of the typical Muslim households that I visited in Morocco, Jordan, and Egypt, all was demureness and propriety. But inside, women were as interested in allure, seduction and pleasure as women anywhere in the world.

Dit wordt bevestigd door de vrouwen zelf, die zeggen dat zij geen sluier dragen omdat het moet maar omdat ze daardoor bevrijd zijn van hinderlijk mannelijk gedrag. Zij willen niet meer gezien worden als "object". Dit zijn uiteraard feministische principes [1]:
Indeed, many Muslim women I spoke with did not feel at all subjugated by the chador or the headscarf. On the contrary, they felt liberated from what they experienced as the intrusive, commodifying, basely sexualising Western gaze[...]
"When I wear my headscarf or chador, people relate to me as an individual, not an object; I feel respected". This may not be expressed in a traditional Western feminist set of images, but it is a recognisably Western feminist set of feelings.

Deze uiting van feminisme bij moslima's spreekt Wolf natuurlijk aan en ze gaat het zelf proberen.

I experienced it myself. I put on a shalwar kameez and a headscarf in Morocco for a trip to the bazaar. Yes, some of the warmth I encountered was probably from the novelty of seeing a Westerner so clothed; but, as I moved about the market - the curve of my breasts covered, the shape of my legs obscured, my long hair not flying about me - I felt a novel sense of calm and serenity. I felt, yes, in certain ways, free.

Wat is volgens Wolf de betekenis hiervan? Daar kan ik haar niet helemaal volgen. Zij stelt dat ook in het christendom en jodendom seksualiteit als zondig wordt afgeschilderd, maar:

Islam and Judaism never had that same kind of mind-body split. So, in both cultures, sexuality channeled into marriage and family life is seen as a source of great blessing, sanctioned by God.

Wat de (christelijke) mind/body split hiermee te maken heeft begrijp ik niet. Het hele opstel draait om de scheiding tussen privé en publiek - althans wat seksualiteit betreft. Door de seksualiteit uit te bannen van het openbare leven zijn vrouwen bevrijd van overlast veroorzaakt door overmatige mannelijke seksuele driften.

impotentie en pornografie
Er is nog een ander voordeel volgens Wolf verbonden aan het uit het openbare leven verbannen van seksuele prikkels: mannen worden er potenter door. Nee, serieus:
Among healthy young men in the West, who grow up on pornography and sexual imagery on every street corner, reduced libido is a growing epidemic, so it is easy to imagine the power that sexuality can carry in a more modest culture. And it is worth understanding the positive experiences that women - and men - can have in cultures where sexuality is more conservatively directed.
Hier heeft Naomi Wolf natuurlijk een punt: al ben ik niet meer zo heel jong, (maar gelukkig nog wel gezond) ik kan dit inderdaad beamen: als ik een tijd geen seks heb gehad heb ik er des te meer zin.

Ten slotte merkt Wolf op dat keuzevrijheid voor haar belangrijk is. Als een vrouw in het Westen, (niet in het Midden-Oosten dus) er voor kiest om een sluier te dragen dan is er niet noodzakelijker wijze sprake van dwang. En bedenk dat vrouwen in het Westen op hun beurt ook zijn onderworpen aan dwang, namelijk de dwang om mooi, seksueel aantrekkelijke te zijn.

Het commentaar van Phyllis Chesler
Chesler heeft zelf ervaring opgedaan met de behandeling van vrouwen in het Midden-Oosten: zij was getrouwd met een Afghaan en heeft een tijd in Afghanistan gewoond. Die ervaring was niet goed en zij heeft dan ook geen goed woord over voor Wolfs's ideeën over de sluier en aanverwante artikelen om de vrouwelijkheid te bedekken:
Naomi Wolf ontdekt dat sluiers sexy zijn.
[Volgens Naomi Wolf] zijn vrouwen in chadors [...] in werkelijkheid feministische ninja warriors. Liever dan toe te staan dat ze met open mond worden nagestaard door vreemde mannen, kiezen ze ervoor de ‘mannelijke blikken’ te omzeilen door zich ervoor te verbergen.
Helaas wordt haar opstel ontsierd door een persoonlijke aanval op Wolf die niets te maken heeft met de kwestie: zij memoreert namelijk aan een voorval uit de verkiezingscampagne in 2000 die George W. Bush  heeft verloren het presidentschap heeft gegeven.
Wolf is de sprankelende, feministische schrijfster die Vice President Al ‘Het Klimaat’ Gore ooit adviseerde welke kleuren hij zou moeten dragen tijdens zijn campagne en die bevriend is of was met de dochter van Gore. Om het plaatje compleet te maken: Ik ken Wolf en haar ouders al meer dan een kwart eeuw, zij het oppervlakkig.
De oppervlakkige kennis die zij heeft van Wolf is blijkbaar niet erg positief. Daar komt bij dat de het verhaal dat Naomi Wolf Al 'Het Klimaat' Gore zou hebben geadviseerd een leugen is die rechtstreeks komt uit de dikke duim van Karl Rove en George 'Mission Accomplished' Bush.

Er staan wel meer van dit soort hatelijkheden in het verhaal die niet bijdragen aan haar argumentatie:
Nu Wolf niet langer het naïeve meisje met de hindeogen is van vervlogen dagen, ziet ze de voordelen van het niet altijd blootgesteld zijn.
en
Maar eigenlijk denk ik dat Wolf niet echt op zoek is naar de ‘genuanceerde’ waarheid betreffende ‘vrijheid voor vrouwen’ maar eerder hengelt naar Saoedisch goud en een goede positie binnen de Democratische partij. Wat ze in dit korte artikel heeft geschreven ondersteund ten slotte de positie van President Obama betreffende de moslimwereld.
Zij plaatst zich hiermee in het kamp van verongelijkte rechts-extremisten die nooit zullen toegeven dat ze ongelijk hadden.

Wat beweert Chesler dan wel?

Marabel Morgan is onder ons.

Pardon? Jawel:
Marabel Morgan is onder ons! Midden jaren 70 adviseerde Morgan vrouwen hun echtgenoten bij de deur te begroeten gehuld in sexy kleding en/of doorzichtige plasticfolie met alleen zichzelf daaronder. Van haar boek, De Totale Vrouw, werden meer dan tien milljoen [sic] exemplaren verkocht. Volgens de Christelijke Morgan “wordt een vrouw pas echt mooi voor haar echtgenoot als ze haar leven overgeeft aan hem en als ze hem eert en aanbidt, en bereid is hem ter wille te zijn.”
Mij ontgaat volledig wat Chesler hiermee wil zeggen. Blijkbaar is het een parodie op Wolf - wilde seks achter de voordeur, maar niet op straat.

Waar Chesler natuurlijk wel gelijk in heeft - en zij kan het weten want ze heeft het aan den lijve ondervonden - is dat vrouwen in islamitische landen geen keuze hebben en heel slecht behandeld worden, ondanks het feit dat ze een sluier, chador of burka dragen. Alleen zeer rijke vrouwen in Saoedi Arabië voldoen aan het beeld dat Wolf schetst van de vrouw die publiekelijk een sekseloos wezen is, maar privé een aantrekkelijke, seksueel actieve vrouw. Wolf schets een geïdealiseerd beeld dat niet bestaat.

Conclusie
Wat moeten we hier nu van maken? Cheslers kritiek op Wolf - theorie en praktijk liggen ver uit elkaar, de sluier is geen bevrijding - is terecht maar doet niet ter zake: Wolf zegt namelijk zelf dat ze haar stelling "de sluier is bevrijdend" alleen in het westen toepast en niet in het Midden-Oosten, waar vrouwen geen vrije keuze hebben. Maar Wolf gaat hier wel erg makkelijk voorbij aan de wrede en brute realiteit van het dagelijks leven van vrouwen in Arabische en islamitische culturen.

Wolf legt deze vrouwen bovendien woorden in de mond die rechtstreeks uit het westerse feministische denken komen. Dit zijn duidelijk vrouwen die Wolfs boeken gelezen hebben:
Many women said something like this: "When I wear Western clothes, men stare at me, objectify me, or I am always measuring myself against the standards of models in magazines, which are hard to live up to - and even harder as you get older, not to mention how tiring it can be to be on display all the time. When I wear my headscarf or chador, people relate to me as an individual, not an object; I feel respected."

Niet dat daar iets mis mee is maar Wolfs opvattingen over de sluier zeggen meer over Wolf zelf en haar feminisme dan over de Islam, en de vrouw in het Midden-Oosten. Het zijn typisch westerse, feministische ideeën die zij projecteert op vrouwen die sluiers dragen.
Haar standpunt over de sluier sluit aan bij haar ideeën over pornografie, al komt dat wat komisch over. Als mannen te veel worden blootgesteld aan seksuele prikkels dan is dat slecht voor hun libido. Ik ben het met Naomi Wolf eens dat er veel fout is in onze maatschappij waar het gaat over de omgang met seksualiteit en de verhoudingen tussen man vrouw, maar haar oplossing zou de zaak alleen maar erger maken. Ik moet iedere keer denken aan een cartoon van Kamagurka (?) waarin een man wordt afgebeeld die, om te voorkomen dat hij aan seks denkt, steeds tegen zichzelf zegt: "ik moet niet aan seks denken, ik moet niet aan seks denken, ...". Hij kan nergens anders aan denken. Dat is eerder typerend voor onze samenleving - en in extreme mate voor Islamitische landen waar alle publieke uitingen van seksualiteit, zijn uitgebannen.[2]

Daar komt bij dat blijkbaar alleen het bedekken van vrouwelijke seksualiteit nodig is. Waarom mannen niet verplichten om een zware baard te laten staan en alleen losse kleding te dragen (ik bedenk maar wat)? Hebben vrouwen nooit zin in seks? Dat er iets niet klopt is duidelijk, en dat kan niet verholpen worden door het te bedekken met een lapje stof.

Update: Zoals ik in het commentaar al meldde lees ik momenteel Occidentalism van Ian Buruma en Avishai Margalit. Volgens hen speelt de bejegening van vrouwen in het Midden-Oosten een rol bij het Occidentalisme:
[...] the idea that [a] woman is "the protected jewel" in man's crown, and bestows honor on the man by the way he defends her, does feed into Occidentalism. The veil is part of this. Being oblivious to one's role as the guardian of the "jewel" is to be without honor or, more disturbingly without even a sense of honor. Western permissiveness, to the believers, shows not just a lack of morality, but a lack of the most basic sense of honor.

Naomi Wolf heeft dit blijkbaar zo niet gevoeld. De vrouw als bezit van de man, het is voor ons nog maar moeilijk te bevatten.

----
[1] boldface in dit en alle volgende citaten zijn van mij
[2] Ik heb helaas geen link, en het is al lang geleden dat ik deze cartoon in de krant gezien heb, maar het is me altijd bij gebleven

4 comments:

Sonja September 20, 2009 at 1:56 PM  

"Hebben vrouwen nooit zin in seks? Dat er iets niet klopt is duidelijk, en dat kan niet verholpen worden door het te bedekken met een lapje stof."

Ik denk dat wat je Naomi Wolf kwalijk neemt, je hier zelf ook doet. Ik heb wel eens ergens gelezen dat Freud beweerde dat je Arabieren eigenlijk niet kunt analyseren omdat 'hun psychische apparaat heel anders geordend is dan de onze', de Westerse neem ik aan. Ik kan het niet meer terugvinden waar ik dat gelezen heb, helaas. Maar vooropgesteld is: wij hebben een heel andere cultuur, en dat blijft volgens mij het hoofdprobleem.

Of 'die vrouwen' geen zin in seks zouden hebben is misschien wel een hele verkeerde vraag. Je moet er maar van uitgaan van wel. Ze worden immers ook verliefd, en verliefdheid duidt niet op de hartstochtelijke wens naar een seksloos huwelijk - vermoed ik. Daarnaast is het menselijk lichaam en zijn hormoonhuishouding min of meer overal hetzelfde, over de culturen (en desgewenst rassen) heen.

"Daar komt bij dat blijkbaar alleen het bedekken van vrouwelijke seksualiteit nodig is."
Dat is onzin. Een man mag zich namelijk ook nergens openlijk seksueel gedragen, en/of zijn mannelijke seksualiteit tonen. Daarnaast is het natuurlijk een feit dat mannen zich veel meer richten op de uiterlijkheden van de vrouw, dan andersom. En dat is niet anders dan in de judeo-christelijke cultuur.

Een aardig weetje is dat de meeste cosmetische chirugische ingrepen ter wereld plaats vinden in Iran. Dat geeft wel te denken over "de wrede en brute realiteit van het dagelijks leven van vrouwen in Arabische en islamitische culturen" denk je niet?

Pornografie is niet een uitsluitend Westers fenomeen. Wat er Westers aan is, is dat men hier verplicht wordt om er dagelijks mee geconfronteerd te worden, omdat het in de loop der tijd deel is gaan uitmaken van de commercie en dus ons kapitalistische systeem. En in in dat gebied kennen wij weer veel verplichtingen, om te beginnen al op het gebied van uiterlijk en kledij. Ook het dociele vrouwtje van weleer maakt dankzij de commercie een glansrijke comeback.

"Dat er iets niet klopt is duidelijk"
Dat mag je zo stellen, maar kan nooit objectief onderzocht worden zonder onze eigen normen en waarden in onze cultuur kritisch te onderzoeken. Of andere culturen. Neem de joodse, waarin getrouwde hassidische vrouwen zich kaal moeten scheren en de rest van hun leven een pruik moeten dragen. Wie maakt zich druk om die barbaarse gewoonte? Mike K. niet...
http://findarticles.com/p/articles/mi_m0411/is_n4_v42/ai_14873627/?tag=content;col1

De joodse 'uitleg': http://www.chabad.org/theJewishWoman/article_cdo/aid/840073/jewish/How-a-Daughter-of-the-Enlightenment-Ends-Up-in-a-Wig.htm
"Wearing a sheitel or hair covering is, in the contemporary, secular world, freighted with meaning by both those who cover and those who do not. It is infused with ideological symbolism, in addition to the obvious religious rationale. Covering the hair signifies boundary-maintenance, a component of identity, resistance to the larger culture and its values, as well as respect for halachah. The sheitel will continue to be a symbol of beauty and controversy, but mostly, it will continue to be a source of blessing."

There you have it.

Michel September 20, 2009 at 4:08 PM  

Sonja, dank voor je uitgebreide reactie. Ik zal proberen mij te verduidelijken.

Ik begrijp niet goed wat je bedoeld met "wat je Naomi Wolf kwalijk neemt, [doe] je hier zelf ook". Maar dat kan ook aan mij liggen omdat ik niet duidelijk genoeg ben geweest. Ik zal daarom proberen mijn standpunt wat te verduidelijken.

Wolf maakt zich druk over de behandeling van vrouwen omdat deze "geobjectiveerd" worden. Dat wil zeggen vrouwen worden door mannen niet als mens maar als lustobject behandeld. Voor zover mannen dat doen dan is dat terechte kritiek, laat ik daarover duidelijk zijn. Maar de oplossing die Wolf daarvoor suggereert - symbolisch weergegeven door "het lapje stof" - namelijk het onderdrukken van uitingen van vrouwelijke seksualiteit is volgens mij verkeerd, omdat dit het probleem alleen maar erger maakt. In onze cultuur, en in versterkte mate in het Midden-Oosten, wordt seksualiteit als onrein, zondig en slecht gezien. Dat is wat er mis is: onderdrukking van een deel van onze menselijke natuur veroorzaakt problemen. En bovendien is het symptoombestrijding.

Daarmee wil ik niet zeggen dat pornografie (en de vercommercialisering daarvan) goed is, integendeel - ik denk dat pornografie een van de uitingen is van de problemen die wij hebben met seksualiteit in het Westen. Het is in feite de ongeremde, ongereguleerde uiting van seksualiteit die het gevolg is van de onderdrukking er van.

In het (Midden-)Oosten wordt het zelfde probleem "opgelost" door het nog heftiger te onderdrukken, waarbij dan ook nog eens gediscrimineerd wordt: vrouwen worden verantwoordelijk gemaakt voor de problemen.

Met je opmerking dat Arabieren een ander psychisch apparaat hebben ben ik het geheel oneens. Het zijn mensen net als wij met de zelfde gevoelens en angsten. Wel is hun cultuur misschien anders, maar - en dat heb ik hierboven geprobeerd uit te leggen - in wezen worstelen zij met de zelfde problemen als wij. Misschien verwijs je naar de theorie die stelt dat in het Oosten men een schaamte cultuur heeft en wij een schuld cultuur. Ik heb daar mijn twijfels bij.

De vraag "of vrouwen geen zin hebben in seks" was natuurlijk retorisch, al besef ik wel dat seksualiteit bij vrouwen anders werkt dan bij mannen. En ik denk zeker niet dat dit bij vrouwen in het Midden-Oosten anders is als bij ons. Integendeel. Wat je schrijft over Iran verbaasd mij dan ook niet.

Dank voor je link over het joodse gebruik om zich kaal te scheren, ik had daar nog nooit van gehoord. En, jawel, ik vind dat afschuwelijk net als besnijdenis en al die andere archaïsche en barbaarse dingen die mensen met hun lichaam doen om religieuze of andere redenen.

Je tweede link werkt helaas niet (misschien is dat tijdelijk).

Als ik er zo nog eens goed over nadenk heeft Marabel Morgan misschien nog wel de beste oplossing voor onze problemen, al zal ik dat wel niet meer mee mogen maken.

Sonja September 21, 2009 at 9:50 AM  

Hoi Mike,

Het punt wat ik probeerde te maken is dat jouw, en het westerse, uitgangspunt is dat 'seksualiteit wordt onderdrukt' in het Midden-Oosten. Maar volgens mij ligt dat niet zo simpel. Seksualiteit is er niet taboe (anders kwamen er geen kinderen), alleen de rol van seksualiteit in de samenleving is anders dan de onze, en dat geeft gelijk het verschil in onze culturen aan. Seksualiteit is niet (meer) het 'probleem' maar de rol die het in de samenleving heeft.

'Wij' menen, met onze seksualiteit, dat bedekking 'onderdrukkend' is (en dat moslima's door ons bevrijd moeten worden!), en dat het seksuele, naaktheid en verleiding (zie bushokjes) een symbool van vrijheid/bevrijding is. Maar in het Midden-Oosten en andere landen zien ze dat heel anders. Wij (de meerderheid) zien bijvoorbeeld onze veiligheidsmaatregelen toch ook niet als 'onderdrukkend'?

'Ons' grootste probleem is denk ik nog steeds xenofobie en blanke suprematie (kolonialistisch), waardoor wij andere culturele waarden meten aan de onze, langs onze lat leggen, waar vervolgens een moreel oordeel uitrolt, wat daarna voer voor politici wordt. Natuurlijk zijn het morele oordeel en het politieke standpunt met elkaar verbonden, en is ook even wispelturig als de waan van de dag. Zoals dat al eeuwenlang het geval is.

Nog even over Freud: natuurlijk wordt de psyche van de mens voor een groot gedeelte cultureel bepaald. Iedereen is natuurlijk in wezen hetzelfde, op biologisch gebied. Onze basislusten en driften mogen wel hetzelfde zijn, alleen de waarden er omheen verschillen soms enorm. Denk aan samenlevingsvormen, individualiteit, familiebanden, taboes (=gevoelens van schuld & schaamte) etc. Als het je interesseert, lees dan zijn 'Het onbehagen in de cultuur'(1930).

Michel September 21, 2009 at 7:31 PM  

Hoi Sonja,

Nogmaals dank dat je de moeite neemt om te antwoorden. Ik ben van mening dat je door dialoog sneller tot nieuwe inzichten komt - en dat is hier zeker het geval.
Ook bedankt - wederom - voor de link. Ik heb nog nooit iets van Freud gelezen en je moet me niet kwalijk nemen dat ik dat niet doe voor ik jou antwoord... ik heb nog een meter aan boeken staan. Maar ik zal "Het onbehagen in de cultuur" zeker gaan lezen.

Goed dan mijn antwoord op jou vorige reactie.

Ik denk dat we een andere opvatting hebben over de betekenis van het woord "taboe". Als iets taboe is dan betekent dat voor mij dat er niet over wordt gesproken - niet dat het niet wordt gepraktiseerd. Dit zwijgen gaat verder dan niet spreken, het onuitspreekbare wordt uit het dagelijkse leven verbannen. Daar schrijft Naomi trouwens ook over. Geheel in die lijn zie ik ook het bedekken van het vrouwelijk haar. Ook in onze cultuur gebeurt dat maar in veel mindere mate - al is dat een recente ontwikkeling. Nog maar 100 jaar geleden, in de Victoriaanse tijd, mochten vrouwen niet onbedekt zwemmen, om maar wat te noemen en moesten hun huid altijd bedekt houden in het dagelijks leven (behalve hun handen, gezicht en haar, een belangrijk verschil overigens!)

Het is mogelijk dat ik een westerse kijk op de wereld heb - ik kan niet anders want ik ben een kind van mijn wereld. Ik geef onmiddellijk toe dat daar mijn grens licht. Ik ben nog nooit in het Midden-Oosten geweest, wat ik er van weet weet ik via boeken en uit contacten met mensen die daar vandaan komen.

Misschien dat ik daarom niet goed begrijp wat je schrijft over de rol van seksualiteit in de samenleving. Ik ben benieuwd wat je bedoeld, misschien wil je dat uitleggen?

Ik besef nu ook dat ik onduidelijk ben over het begrip 'onderdrukking', of beter gezegd, het object van de onderdrukking. Ik schrijf over het onderdrukken van seksuele gevoelens. Waar jij schrijft:


'Wij' menen, met onze seksualiteit, dat bedekking 'onderdrukkend' is (en dat moslima's door ons bevrijd moeten worden!), en dat het seksuele, naaktheid en verleiding (zie bushokjes) een symbool van vrijheid/bevrijding is.


heb je het over onderdrukking van de vrouw. Ik zie dat er wel een verband is tussen die twee: de onderdrukking van de vrouw in het Midden-Oosten (voor zover ik dat dus op afstand kan waarnemen) gaat voor een (groot) deel via onderdrukking van haar seksualiteit. Een vrouw mag geen mannen verleiden (vandaar de bedekking van haar sieraad - zoals dat geloof ik zo mooi gezegd wordt), als een vrouw overspel pleegt wordt zij veel zwaarder gestraft dan de man, zij moet maagd zijn, ... enz.

Ik vind het moeilijk om te reageren op je opmerking over onze superioriteits gevoelens. Ik wil daar later in een blogpost op terug komen - ik ben nu 'Occidentalism: A Short History of Anti-Westernism' van Ian Buruma en Avishai Margalit aan het lezen, die zeggen daar heel veel interessante dingen over. Misschien mag ik je deze 'link' (helaas niet online te lezen en alleen nog 2e hands verkrijgbaar, ook in het Nederlands overigens) aanbieden als dank voor 'Het onbehagen in de cultuur'.

Ten slotte, ik vind het echt heel jammer dat ik die cartoon van Kamagurka niet kan vinden (ik weet zelfs niet helemaal 100% of hij de tekenaar is). Het drukt namelijk precies uit wat ik wil zeggen, soms kan een cartoon meer zeggen 1000 woorden....

Wacht, nee, ik weet nog een voorbeeld: de klassieke - preutse - manier om Adam en Eva te schilderen met het vijgenblad. Als je onbevangen naar zo'n schilderij kijkt - dus niet behept met preutsheid - wat is dan het eerste wat opvalt? Precies, de geslachtsorganen, dat wat men wil verbergen wordt - ongewild - het meest benadrukt.

About This Blog

  © Blogger templates Sunset by Ourblogtemplates.com 2008

Back to TOP