De economie is mensenwerk

Ik heb me al eens eerder verbaasd over de vreemde manier waarop we naar economie kijken: alsof het een natuurfenomeen is zoals het weer. Hoogstens kun je je goed kleden, maar je kunt er niets aan veranderen. Een artikel in het Financieel Dagblad van 27 augustus: 'Europese economie groeit zo matig dat recessie sowieso niet ver weg is', is een mooi verbeeld hiervan.

Twee bankiers mogen hun mening geven over de stand van de economie. Han de Jong, hoofdeconoom van ABN Amro en Hans Stegeman van de Rabobank. ‘Het goede nieuws van de afgelopen achttien maanden,' aldus Stegeman, ‘was dat de economie van de eurozone weer groeide, de tegenvaller was en blijft dat de groei trager is dan we hadden verwacht.’ Omdat de groei zo gering is, is hij is bang voor een nieuwe recessie. Groei kan zomaar omslaan in krimp, bijvoorbeeld door de crises in Oekraïne en Irak. Han de Jong is niet zo somber. Hij heeft ‘een heel simpele redenering [...] de Europese conjunctuur volgt doorgaans de conjunctuur in de VS. In de VS zet het herstel nog steeds door, dus waarom zou het in Europa niet doorzetten?’

Ondanks het optimisme van de Jong is er is wel degelijk reden tot somberheid want de vooruitzichten zijn niet best. ‘Vrees voor derde recessie neemt toe’ kopte en twitterde het FD vorige week.

Vrees voor derde #recessie op rij neemt sterk toe - http://t.co/egFMhd9D9B pic.twitter.com/cvLHWaFSmJ

— FD Nieuws (@FD_Nieuws) August 26, 2014

Volgens Paul Krugman is het beste dat we in Europa kunnen verwachten decennia van stagnatie. Wat willen de Jong en Stegeman hier tegen doen? Zij hopen op actie van de Europese Centrale Bank. Deze kan namelijk ‘het monetaire instrument’ gebruiken: meer geld in omloop brengen. Of het zal helpen blijft wel twijfelachtig, want, zo geven ze zelf toe, het geld dat op die manier in omloop wordt gebracht blijft meestal bij de banken hangen en bereikt de economie niet. Maar dat wisten we al.

Wat geheel niet ter sprake komt is dat regeringen wel degelijk maatregelen kunnen nemen die de economie doen groeien. Je moet het wel echt willen natuurlijk, anders lukt het niet. En dat is precies het probleem, we kunnen het wel, maar willen het niet. En we willen het niet omdat... het niet mag. We hebben besloten het niet te doen omdat het begrotingstekort niet mag oplopen.

We zijn, lijkt het wel, bezig als onhandige boeren die hun oogst laten verdorren doordat ze bij droogte verkeerd sproeien. De middelen die wel effectief zijn worden niet gebruikt (fiscale stimulering (pdf)) en het middel waarmee wel wordt ‘gesproeid’ (het monetaire instrument), bereikt alleen onkruid - hetzelfde onkruid dat al eerder de oogst heeft vernietigd: de banken. Ook valt op dat men alleen kijkt naar invloeden op de economie van buitenaf (recessie als droogte). Dat Nederland afhankelijk is van de wereldhandel is logisch, maar dat een rijk continent als Europa met vijfhonderd miljoen burgers stuurloos is overgeleverd aan de woeste baren van de wereldeconomie, is ongeloofwaardig.

Als weermannen maken we onze analyse: in de economie kan het vriezen of dooien maar controle hebben we er niet over. De economie is in onze ogen een natuurverschijnsel, iets dat niet door mensenhand gemaakt of gecontroleerd kan worden. Het is grappig om dit te constateren in het licht van de traditionele definitie van de economische discipline: ‘Economics is the science which studies human behavior as a relationship between given ends and scarce means which have alternative uses.’ Mensen maken de economie, het is het resultaat van menselijk gedrag. Zeker, we hebben er geen 100% controle over, maar we hebben er meer controle over dan over het weer. De economie is mensenwerk, waarom is dat zo moeilijk in te zien?