Lessen van de eurocrisis. Les 1: wie is radicaal?

Van een crisis kun je veel leren. Door observatie van een systeem dat onder druk staat, worden structuren en mechanismen zichtbaar die bij normaal functioneren verborgen blijven. Ook de eurocrisis zit vol met bijzonder interessant lesmateriaal. Les 1: Wie is radicaal?

Nu we weten hoe de Griekse crisis is afgelopen, kunnen we de vraag beantwoorden waar iedereen zich begin dit jaar zo druk over maakte: is Syriza radicaal? Matthijs Bouman had een goede definitie van radicaal gevonden: ‘een radicaal is iemand die de uiterste consequentie van een denkwijze aanvaardt’. Om de vraag te beantwoorden of Syriza een radicale partij is, moeten we dus weten of zij om haar zin te krijgen, aanvaardt dat Griekenland de eurozone verlaat.

Die vraag kunnen we nu ondubbelzinnig beantwoorden: nee, Syriza is niet radicaal. Integendeel zelfs: om in de euro te blijven heeft zij zelfs een nog strenger regime van bezuinigingen en privatisering geaccepteerd dan tot dan toe aan Griekenland was opgelegd.

Ook is duidelijk dat iedereen de verkeerde kant op keek: de echte radicalen blijken Duitsers en Nederlanders te zijn. Vooral Wolfgang Schäuble heeft zich ontpopt als radicaal in de betekenis van Bouman: hij was van begin af aan bereid om tot het uiterste te gaan en Griekenland uit de eurozone te gooien. Bovendien gaat het niet alleen om Griekenland want Schäuble brengt met zijn beleid de hele eurozone in gevaar.

In de meer traditionele betekenis van radicalisme [1] is ook Syriza een radicale partij: zij strijdt voor het recht van Griekenland om te beslissen over economisch beleid in eigen land. Dat een radicale partij zou winnen in Griekenland is ook geen verrassing: na vijf jaar trojka bewind is Griekenland in een diepe depressie verzonken die erger is dan de Grote Depressie van de jaren dertig. Het had ook veel erger kunnen aflopen.

Onderhandelen ‘met het mes op de tafel’

Achteraf weten we nu dat Tsipras en Varoufakis deze strijd nooit konden winnen aan de onderhandelingstafel, omdat ze niet bereid waren om tot het uiterste te gaan. Zij wilden Griekenland juist wel in de euro houden. Zij hadden daarom geen ‘Plan B’ en konden nergens mee dreigen. Varoufakis sprak dus de waarheid toen hij zei dat hij geen spelletjes speelde. Hun tegenstanders daarentegen deden dat wel en onderhandelden met ‘het mes op tafel’: de dreiging van een Grexit. Zij zijn daarom verantwoordelijk voor de lange duur van de onderhandelingen en de terugval van de Griekse economie. Niet de Grieken, maar zij waren de koppige partij die geen millimeter toegaven.

Tsipras en Varoufakis hebben geprobeerd met argumenten te onderhandelen . Typerend is deze uitwisseling tussen Dijsselbloem en de Griekse onderhandelaars, zoals beschreven door Nikolas Theocharakis die er bij was:

Het was Jeroen Dijsselbloems eerste bezoek aan Syriza, toen Tsipras zei: “U ziet, dit bezuinigen werkt averechts.” En koeltjes antwoordde Dijsselbloem: “Dat denk ik niet”, waarna hij Varoufakis dreigde met sluiting van banken, toen al.

Varoufakis en Tsipras probeerden Dijsselbloem en Schäuble er van te overtuigen dat ander beleid in Griekenland nodig was. Maar ideologen laten zich nooit overtuigen, want zij staan niet open voor argumenten die tegen hun wereldbeeld ingaan. Zij weten dat ze gelijk hebben. Wat dan nog rest bij een onderhandeling is het recht van de sterkste. En zo is het ook precies gegaan.

Regel één van de politiek

De revolte is neergeslagen want Syriza heeft gezondigd tegen regel één van de politiek: de sterkste wint, niet wie gelijk heeft. Syriza heeft zich vergist in het karakter van de Europese politiek. Merkel, Schäuble, Rutte, Dijsselbloem en hun collega’s in Brussel en bij de ECB bepalen wat er in Europa gebeurt. Niet ‘Che Guevara’ uit Griekenland.


Scan van de voorpagina het Financieel Dagblad waarmee de krant opende op 14 juli nadat, in de woorden van het FD 'Alexis Tsipras getemd' was.

Voor de Europese elite was van begin af aan duidelijk dat deze opstand hard neergeslagen moest worden om nieuwe opstanden in Zuid-Europa te voorkomen. Wat er met Griekenland is gebeurd, is een afschrikwekkend voorbeeld van wat er kan gebeuren als u, burger van Euroland, op een linkse partij stemt.

Wie is radicaal?

De crisis met Griekenland laat zien dat de Europese politiek wordt gedomineerd door radicale ideologen die niet willen of kunnen inzien dat hun politiek Europa destabiliseert. Ze staan niet open voor kritiek dat hun beleid de euro destabiliseert. Hoe radicaal wilt u het hebben?

Noten

[1] Het woord radiclism wordt voor het eerst voor een politieke stroming gebruikt aan het einde van de 17^e eeuw in Engeland voor een beweging die zich verzet tegen machtsmisbruik door de koning. Zij beriepen zich daarbij op Angelsaksisch recht van voor de Normandische invasie in 1066. Radicaal wil dus zeggen: terug gaan naar de ‘wortel’, je beroepen op ouder recht, in verzet tegen onrechtvaardige wetgeving of een slechte soeverein (Michel Foucault, p41). Dit is het soort radicalisme waar de naam Syriza naar verwijst: Συνασπισμός Ριζοσπαστικής Αριστεράς, Synaspismós Rizospastikís Aristerás staat voor het bacroniem Syriza, dat ‘van de wortel’ of ‘radicaal’ betekent. Ρίζα (Latijn Radix) betekent wortel.

Afbeelding
European University Institute Wolfgang Schauble debating Europe at the EUI

Read more...

De eurocrisis, Griekenland en de eurocratie

Het kan nog goed komen, maar die kans wordt nu met de dag kleiner. De voorstellen van Brussel waren voor de Grieken onacceptabel: omdat ze asociaal zijn, omdat de getallen niet kloppen en omdat ze geen enkele hoop bieden op een uitweg uit deze crisis.

De Griekse regering heeft daarom besloten om dit voorstel aan de bevolking voor te leggen in een referendum. Het is nadrukkelijk niet bedoeld als referendum over de euro. De Grieken hebben uitstel van betaling aangevraagd, omdat het referendum pas volgend weekend gehouden kan worden, terwijl de termijn al op 30 juni vervalt. Voor de overige 18 eurogroepministers was dit onaanvaardbaar.

Dit is de situatie op zondag 28 juni. Het is onmogelijk te voorspellen wat er nu gaat gebeuren maar het is wel mogelijk een paar dingen te zeggen over deze toch nog onverwachte wending. Op het moment van schrijven is bekend geworden dat maandag de banken dicht blijven. Het hulp-programma wordt niet verlengd maar de ECB blijft nog wel de banken ondersteunen. Niemand weet hoe het verder moet.

Pokeren

Door veel commentatoren in Nederland werd verondersteld dat de Grieken vertragingstactiek gebruikten om zoveel mogelijk uit de onderhandelingen te slepen. Daarbij werd dan altijd vermeld dat Varoufakis verstand heeft van speltheorie. Wat we ons daar in dit verband bij moet voorstellen is onduidelijk: blufpoker met als inzet het welzijn van een heel land?

Wat iedereen had kunnen weten, en wat nu ook blijkt, is dat de Grieken niet bluften. Na vijf jaar rampspoed [1] waren de problemen zo groot geworden dat er geen andere mogelijkheid meer was dan opnieuw onderhandelen. Dat was niet alleen noodzakelijk om humanitaire redenen, maar ook economisch was daarvoor genoeg aanleiding.


Het is al bekend dat bezuinigingen tijdens een recessie, de recessie erger maakt. Elke euro die wordt bezuinigd doet de economie met meer dan één euro krimpen. Dit staat bekend als het multiplier effect. Aanvankelijk ging men er van uit dat de multiplier 0,5 is maar in de praktijk blijkt deze veel hoger te zijn, namelijk 1,7. Geen modern industrieland heeft zoveel bezuinigd als Griekenland en daarom is de recessie zo diep.

Hieruit kunnen we dus concluderen dat de situatie in Griekenland niet hopeloos was. De recessie van de afgelopen vijf jaar is namelijk veroorzaakt door beleid: de recessie had dus makkelijk voorkomen kunnen worden [2].

Gezond verstand regeert

Maar zelfs als we afzien van contraproductieve bezuinigingen zou er nog geen einde komen aan de crisis. Het grote probleem is namelijk dat Duitsland en Nederland de lonen drukken en schulden afbouwen. Het economisch beleid van deze landen is gebaseerd op de gedachte dat schulden maken slecht is. Angela Merkel heeft al diverse malen betoogd dat een economie niet kan groeien auf Pump – op de pof. Apetrots is de Duitse minister van Financiën op zijn Schwarze Null. Beiden geven blijk niets begrepen te hebben van macro-economie.

Als gevolg van dit beleid stijgen de handelsoverschotten van deze landen tot ongekende hoogte, en veroorzaakt als logische consequentie daarvan schulden in het buitenland. Hierbij nogmaals de figuur die volgens mij het beste laat zien wat er is gebeurd sinds de invoering van de euro.

Figuur 1: Na de invoering van de euro op 1 jan 1999 lopen de handelsbalansen van de eurolanden sterk uit elkaar.

Hierin is duidelijk te zien wat de gevolgen zijn van het invoeren van de euro. Omdat er geen flexibele wisselkoersen meer zijn, kunnen Nederland en Duitsland ongestraft exporteren naar het buitenland. Vroeger maakten de harde DM en gulden dat onmogelijk.

Om het evenwicht te herstellen moeten nu de andere landen gaan bezuinigen om ‘competitief’ te worden. Omdat nu iedereen tegelijk bezuinigt, leidt dit tot deflatie en niet de groei waar men zo naar snakt. Griekenland is slechts een extreem geval: ook door andere Zuid- en Oost-Europese landen wordt flink bezuinigd om ‘competitief’ te worden. Ook Frankrijk wordt gedwongen om te bezuinigen.

Het is een vorm van neo-mercantilisme, of zo u wilt, economisch analfabetisme. Het is de diepere oorzaak van de eurocrisis. De eurocraten die Europa nu regeren zullen de geschiedenis in gaan als Herbert Hoover, Heinrich Brüning en Hendrikus Colijn.

Macht

Het was van begin af aan de bedoeling van Tsipras en Varoufakis: stoppen met bezuinigen, zorgen dat de economie weer kan groeien zodat Griekenland uit de depressie komt waar het nu 5 jaar in zit. Toch zijn de andere eurolanden niet ingegaan op deze wens van de Grieken om een redelijke oplossing te zoeken om uit de problemen te komen. [3]

Het blijkt nu dat de euro een machtsmiddel is. Afstand doen van je munt is afstand doen van je soevereiniteit. Wat de eurocraten zeggen is: ‘mensen, u mag stemmen. Dat noemen we democratie. Maar dat wil niet zeggen dat u mag bepalen hoe uw land economisch wordt bestuurd’. Europa is slechts in naam een democratie, want we worden geregeerd door de markt en door de macht van het geld. De eurozone is een eurocratie geregeerd door eurocraten.

Hoe verder?

Wat zijn de alternatieven? Wat gaat er nu gebeuren? Dit is natuurlijk speculatie, niets staat nog vast. We zijn op onbekend terrein. Maar we kunnen wel wat mogelijkheden op een rij zetten:

1. Status-quo.

De Grieken stemmen in met de plannen en blijven in de euro. Dit was waar iedereen oorspronkelijk op rekende maar niemand had het referendum voorzien. Het is de status quo. De stagnatie – en depressie in Griekenland – is nog lang niet afgelopen. Er komt steeds meer verzet tegen de eurocraten. In het beste geval komen linkse partijen aan de macht (zoals Syriza en Podemos) maar in veel landen worden rechtspopulisten steeds machtiger. Europa zal op den duur destabiliseren.

2. Terugkeer naar de Drachme (Grexit)

De eurocraten laten in dit scenario zien dat ze toch nog wat wijsheid bezitten en besluiten Griekenland te helpen met terugkeer naar een eigen munt. Dat kan alleen als de ECB die munt onbeperkt steunt. Men komt een nieuwe koers overeen (zeg een devaluatie van 50%) [4]. Over de nog openstaande schulden zal opnieuw onderhandeld moeten worden, maar daarvoor kan men de tijd nemen. Dankzij de steun zal de nieuwe drachme een echt alternatief kunnen worden voor de euro.

Het lijkt onwaarschijnlijk dat de eurocraten hiervoor zullen kiezen. Dat zou namelijk een uitnodiging zijn voor andere landen om uit de euro te stappen. Ook economisch is het onverstandig: als het

Griekse exit een succes is zal dit de speculatie tegen de euro nog verder vergroten.

3. Chaos

De banken blijven voorlopig gesloten want ze krijgen geen steun meer van de ECB. Uit de geldautomaten komt geen geld meer. Chaos. Griekenland wordt een failed state. Er komt een sterke man aan de macht. Exit democratie. Dat het zover heeft kunnen komen is niet de schuld van de Grieken maar komt grotendeels op conto van de eurocraten. Inclusief de Nederlandse regering.

De toekomst van dit scenario is niet veel anders dan van het eerste scenario, maar alles zal wat sneller verlopen.

De euro leidt hoe dan ook ernstige schade. In alle drie de gevallen blijft op zijn best de economische stagnatie voortduren, maar een nieuwe recessie is waarschijnlijker. Deze crisis is nog lang niet afgelopen en het wordt nog veel erger voordat het weer beter wordt.

De PvdA

Dit brengt mij op het laatste punt dat ik nog wil maken over deze droevige geschiedenis: Jeroen Dijsselbloem is een sociaal democraat en is voorzitter van de Eurogroep. Zijn beleid in deze crisis was echter alles behalve sociaal democratisch. Van begin af aan was duidelijk te zien dat hij Syriza niet als medestander maar als tegenstander zag.

Dankzij hem en dus dankzij de PvdA, heeft Duitsland een belangrijke bondgenoot aan haar zijde: Nederland. Het zou helpen als daar een einde aan zou komen. Rutte II moet daarom weg.

Hoelang duurt het nog voordat de PvdA haar vertrouwen in Dijsselbloem opzegt? Kabinetten zijn voor minder belangrijke zaken gevallen.

noten

[1] De grootste ooit in een modern industrieel land. De economie is 25% gekrompen, de werkloosheid opgelopen naar 28%. Een groot deel van de bevolking heeft geen medische zorg meer. Jonge mensen kunnen alleen nog in het buitenland werk vinden.
[2] Maar hoe langer de onderhandelingen duurden hoe groter een tweede factor werd: door de onzekerheid over de toekomst en de vlucht van kapitaal – Grieken halen massaal hun geld van de bank, komt de economie ook tot stilstand.
[3] Het is natuurlijk interessant om te speculeren wat precies de overwegingen zijn. Is het domheid of koppigheid? Waarschijnlijk leven ze in een bubbel: adviseurs, economen die het gewenste verhaal vertellen in combinatie met geloof in eigen goedheid en gelijk. Volgens mij is het niet echt een raadsel, en zijn er rijen geschiedenisboeken geschreven over vergelijkbare blunders. Het begin van WO I is goed voorbeeld. De Vrede van Versailles is een andere.
[4] Om snel aan geld te komen zal men misschien eurobiljetten overstempelen. Zo ging dat vroeger, meer dan een eeuw geleden. Oude tijden herleven. Leuk voor verzamelaars van bankbiljetten.

Afbeelding
EU Council Eurozone. CC. Flckr.com. Jeroen Dijsselbloem op een persconferentie.

Read more...

De kletspraatjes van Jeroen en het Oliemannetje

Al die politici en journalisten die nu bezig zijn de uitslagen te analyseren, het is allemaal flauwekul. Ik kan het niet laten om Krugman's post over de verkiezingsuitslagen van vandaag te citeren:

... they’re deep in denial. Barroso just declared that the euro had nothing to do with the crisis, that it was all failed policies at the national level; a few minutes ago he said that Europe’s real problem is a lack of political will.

This is quite amazing, in a really bad way.

De crisis is veroorzaakt door de euro. Geld stroomde eerst ongelimiteerd naar het zuiden, om na 2010 weer even hard weg te stromen. Dat had desastreuze gevolgen voor de economie en zou op zich al een ramp zijn. Maar de politiek heeft het daarna nog erger gemaakt door een desastreuze verklaring voor de crisis te geven: het de schuld van het onverantwoorde beleid van de schuldenlanden.

De euro is een ramp voor Europa, maar de discussie gaat alleen maar over zaken die er niet toe doen, of waar we niets aan kunnen veranderen.

Alles natuurlijk mogelijk gemaakt door journalisten die de ballen snappen van de euro en economie, en weigeren om zich echt in de problematiek te verdiepen om het goed aan de mensen uit te leggen. Ze geven liever de microfoon over aan Geert Wilders of (minstens even erg) Jeroen, en het Oliemannetje die klets praatjes verkopen. Alles voor de kijkcijfers.

Lees de rest zelf.

Read more...

Hoe Jeroen Dijsselbloem weeffouten uit de euro haalt

Dit verslag van mijn bezoek aan het Studium Generale met Jeroen Dijsselbloem is gelijktijdig gepubliceerd op Sargasso. In deze versie heb ik achteraan de scan van de folder die werden uitgedeeld bij de uitgang toegevoegd.

Vorige week maandag zat ik in de aula van het academiegebouw van de Universiteit van Utrecht. Jeroen Dijsselbloem komt praten over Europa. De zaal gonst. Ongeveer tweehonderd man wachten op de komst van de minister. Achter me zitten studenten. Ze overleggen wat ze gaan doen na hun studie. Een van de jongens hoor ik zeggen dat hij eerst maar eens gaat kijken bij een grote bank. Een verzekeringsbedrijf zit er niet in want hij heeft geen actuariaat gedaan en nu is het daarvoor te laat.

Alle leeftijden zijn vertegenwoordigd maar de meerderheid is jong en deftig gekleed, compleet met - indien van toepassing - colbertje en dasje. Als later professor Kool, die de studenten achter mij blijkbaar goed kennen, binnenkomt (Clemens Kool, hoogleraar Financieringen en Financiële markten te Utrecht), constateert een van hen dat hij als enige op het podium geen stropdas om heeft. ‘Als professor mag hij dat,’ zegt hij. Jeroen Dijsselbloem is in donker pak gehuld - het uniform van de Echt Belangrijke Mensen – en hij heeft natuurlijk wel een stropdas om, een lichtblauwe. Professor Esther-Mirjam Sent (hoogleraar economische theorie en economisch beleid aan de Radboud Universiteit) is gekleed in een vrolijke, rode jurk. Als Jeroen Dijsselbloem binnenkomt, gaat alle aandacht naar hem, maar hij gaat na het handen schudden meteen zitten en begint druk met papier te schuiven.

De avond is georganiseerd door het Studium Generale van de universiteit in samenwerking met de Werkgroep Europa van de Partij van de Arbeid. Later wordt gemeld dat een van de kandidaat-lijsttrekkers voor de Europese verkiezingen ook in de zaal zit. De eerste spreker, die de forumleden introduceert, vertelt dat Europa belangrijk is voor Nederland, maar dat hij zich er van bewust is dat er ook grote weerstand tegen Europa is. Sommigen willen dat Nederland weer zelf het heft in handen neemt. Dijsselbloem is voorzitter van de Eurogroep – de gezamelijke ministers van financieren van alle eurolanden. Hoe wil hij van de euro een gezamelijke basis maken voor een welvarend Europa? Hebben we daar nog vertrouwen in? Het woord is aan Dijsselbloem.

Sterk en sociaal hervormen

Jeroen Dijsselbloem begint zijn rede met de verontschuldiging dat hij geen speech heeft voorbereid. Hij zegt: ‘Ik heb het niet aan mijn mensen gevraagd.’ Toen hij de uitnodiging kreeg, dacht hij namelijk dat het een avond zou worden zoals hij die vroeger vaak heeft meegemaakt bij de PvdA: lange vergaderingen in achterkamertjes boven cafés waar je scherp werd ondervraagd. Ja, daar kon het hard aan toegaan, maar meestal kwam achteraf wel iemand een schouderklopje geven: ‘Goed gedaan Jeroen.’ Maar vanavond moet hij dus improviseren. Op de lessenaar liggen echter grote vellen papier met aantekeningen, dus zo onvoorbereid is hij nu ook weer niet.

Dijsselbloem probeert een positieve toon aan te slaan die is afgestemd op het publiek. Hij heeft het over de noodzaak van hervormingen die de dynamiek van de economie weer moeten herstellen, zodat ook jonge mensen een baan kunnen vinden. Alle landen moeten hervormen, ook Nederland en Duitsland. De tegenstelling tussen Noord en Zuid is helemaal niet zo groot als mensen vaak denken. De crisis van 2010 is traumatisch geweest maar Europa is daar nu van aan het herstellen.

Europa staat onder grote tijdsdruk, maar we mogen geen verkeerde maatregelen nemen. Dus niet weer op goedkoop geld vertrouwen. Van opbreken van de eurozone kan geen sprake zijn. Het devies is: concurrentiekracht en dynamiek herstellen. Landen weer in macro-economische balans brengen. Dat, kort weergegeven, is de essentie van zijn verhaal. De kernopdracht die Dijsselbloem voor zichzelf en andere Europese leiders ziet, is het gezamenlijk werken aan herstel van de concurrentiekracht van alle landen maar zodanig dat dat niet ten koste gaat van de verzorgingsstaat. Hij citeert de PvdA slogan: sterk en sociaal. Er moet – uiteraard – nog veel gebeuren. Alle drie de sprekers zullen dat die avond zeggen.

Weeffouten

Een woord dat die avond vaak valt is ‘weeffout’ – de euro heeft gebreken en daar moet wat aan gedaan worden. In tegenstelling tot Dijsselbloem is Clemens Kool daar heel duidelijk over. We moeten grote problemen oplossen. De financiële markten zijn onbetrouwbaar. Ze zijn manisch-depressief: of de markt is te positief, of - als het een beetje tegen zit - er is grote paniek. Toch moeten we daarmee rekening houden. Een ernstig probleem voor de euro is dat er geen lender of last resort is. Het is de ECB statutair verboden deze rol te vervullen. Dit betekent dat de financiële markten weten dat als een land problemen heeft er geen centrale bank is die kan garanderen dat een land haar schulden kan betalen. Dit is de belangrijkste oorzaak van de instabiliteit van de eurozone.

Een ander groot probleem is dat de eurozone geen centrale regering heeft. Dat maakt de munt erg kwetsbaar. Bij elke crisis komt namelijk de vraag op of een land uit de euro zal stappen - of zal worden gezet. Het ontbreken van centraal gezag veroorzaakt ook onevenwichtigheden. Grote en sterke landen dwingen kleine en zwakke landen tot hervormen, maar doen zelf weinig. Duitsland heeft bijvoorbeeld een groot export overschot, maar daar wordt niets aan gedaan.

Een belangrijk tekort van de euro is ook het ontbreken van een transfer mechanism. Geld van rijke delen moet op de een of andere manier naar de arme delen vloeien. Om te illustreren waarom dit noodzakelijk is maakt Kool een vergelijking met Nederland. In Nederland hebben de provincies Groningen en Brabant een groot overschot op de betalingsbalans door respectievelijk de export van grondstoffen en door de vestiging van veel technologiebedrijven. Toch geeft dit geen problemen omdat een deel van het overschot zonder morren naar de andere provincies vloeit. Dat geldt niet voor de landen in Europa: het exportoverschot van Duitsland veroorzaakt wel grote problemen. Met dit voorbeeld logenstraft Kool de belangrijkste hervormingen waarmee Dijsselbloem de crisis te lijf wil gaan: herstel van competitiviteit en macro-economische balans zullen niet voldoende zijn.

De oude en de nieuwe elite

Ik kan niet zeggen dat ik teleurgesteld naar huis ging, want ik had vooraf niet de illusie dat Dijsselbloem iets zou zeggen dat mij enige hoop zou kunnen geven. De avond maakte wel duidelijk in welke richting Europa moet veranderen - naar meer eenheid en een volwaardige centrale bank - maar tegelijkertijd was het ook een illustratie van het onvermogen van de politiek om dit bereiken. Wat het vooral liet zien was dat onze Europese leiders – want daar kunnen we Jeroen Dijsselbloem als voorzitter van de Eurogroep zeker toe rekenen – geen oplossing hebben voor wat eufemistisch de ‘weeffouten’ worden genoemd. Het blijft bij ‘hervormen’: de verzorgingsstaat afslanken en dynamisch maken en het gladstrijken van macro-economische onevenwichtigheden. Maar aan de grote en structurele problemen van de euro wordt niets gedaan. De politiek is nog op adem aan het komen van de vorige crisis en doet alsof zij dat verdiend heeft.

Ook van de aankomende elite – het publiek in de zaal - is niet veel te verwachten. Er waren wel veel vragen, maar ik heb geen fundamentele kritiek gehoord. Het was een keurige, en gezellige avond, zonder onvertogen woorden. Crisis? Hoezo crisis? Jawel, er is wel een crisis maar die werd op deze avond in ieder geval niet gevoeld. Van enige weerstand tegen Europa was geen sprake want de aanwezigen verwachtten zelf carrière te maken in Europa. Dijsselbloem heeft het vroeger in de PvdA-vergaderzaaltjes boven het café wel zwaarder te verduren gehad.

Gebeurde er dan helemaal niets? Nee, geen protest maar wel een actie. Bij de uitgang stonden mensen te folderen voor het Europees Burgerinitiatief voor een Onvoorwaardelijk Basisinkomen. Een Europees initiatief dat wel, maar het zal de eurocrisis niet oplossen.

De crisis in Europa lijkt alleen maar minder geworden te zijn, maar het is nog steeds even erg. ­De euro heeft ernstige structurele gebreken die niet gerepareerd kunnen worden door de crisismanagers die nu het Europese beleid maken. Ik zeg vaak dat de crisis in Europa is nog lang niet is afgelopen en dat het eerst erger moet worden voordat het beter gaat. Het werd die avond weer bevestigd.

Afbeelding: Scott Robinson

Deze folder werd uitgedeeld bij de uitgang:

Read more...

"Je kan de bodem zien"

‘Hé Mark’, roept Jeroen naar Mark de Tweede, ‘moet je nou eens kijken’. Hij houdt de klep van de schatkist open en tuurt naar beneden. Mark staat op van zijn troon, zet zijn kroontje recht, pakt de slippen van zijn kostbare hermelijnen mantel op en loopt naar kist. De mantel is van echt en authentiek hermelijnenbont.

‘Moet je zien’, zegt Jeroen nogmaals terwijl hij in de kist wijst.

‘De bodem’, fluistert Mark. ‘Hoe komen we nu aan geld Jeroen? We hebben de Ridders van de Ronde Tafel beloofd dat we een toernooi zouden organiseren. Hoe moeten we dat betalen? Je weet hoe belangrijk die toernooien voor ze zijn. Kunnen we het geld niet lenen van de kooplieden?’

‘Nee Mark, dat is niet verstandig’, zegt Jeroen. ‘Vroeger was dat geen probleem, maar sinds we de Rijks Munt Pers aan Angela de Derde gegeven hebben mogen we geen geld meer lenen. Alleen hij die beschikt over de Munt kan ongestraft lenen en Angela doet dat niet voor ons. Want dan worden we lui zegt ze.‘

‘Ja, vroeger was alles beter’, mijmert Mark.

Voor de mensen in het land zet hij altijd een vrolijk gezicht op. Soms denken mensen wel eens dat hij een simpele ziel is omdat hij altijd zo zonnig en optimistisch is, maar dat lijkt maar zo. Diep in zijn ziel is hij een zwaarmoedig conservatief. ‘We moeten weer bezuinigingen’, sombert hij nu ook weer, want hij weet dat Angela haar Groot Inquisiteur Olli op inspectie stuurt. Als die er achter komt dat we geld lenen van de kooplieden krijgen we een boete. Dan is het geld helemaal op. ‘Waarom hebben we dat eigenlijk gedaan Jeroen? Waarom hebben we de Rijks Munt Pers aan Angela geven? Nu zijn we niet meer de baas over ons eigen geld. En Angela is zo steng!’ Hij kijkt gepijnigd naar Jeroen.

‘Niets aan te doen Mark. Maar we moeten wel op Geert letten. De mensen in het land morren en Geert krijgt steeds meer aanhangers’.

Jeroen maakt zich ook grote zorgen want er zijn nog meer problemen dan Angela. Geert is de nar die paar jaar geleden van het hof is weggelopen. Hij werd oproerkraaier toen hij zag hoe ontevreden de mensen in het land waren. Tegen iedereen zegt hij nu dat Mark en Jeroen elke dag van gouden borden eten terwijl de mensen in armoede leven. Als hij op de troon zou zitten dan zou hij de Rijks Munt Pers weer terughalen en iedereen geld geven. En hoewel hij maar een hofnar is geloven de mensen dat. Want, denken ze, alles is beter dan Mark en Jeroen die beven voor Angela.

‘Jeroen, is er geen fee die met een toverstafje de kist weer kan vullen?’. Hij kreunt en weet dat hij geen andere keuze heeft. Zijn besluit is genomen en hij roept Diederik, zijn brave knecht. ‘Ga tegen de mensen zeggen dat ze moeten bezuinigen. De tol wordt verdubbeld en het grote ridderfeest met de kerst gaat niet door.’

Als Diederik bijna weg is bedenkt Mark nog wat en roept hem terug. Hij staat op en lijdzaam trekt hij zijn mantel uit en geeft die aan Diederik. 'Ga die ook maar verkopen'.

Read more...