Transscript Knevel & vd Brink 28 mei 2012

Dit is het transcript van een deel van het programma Knevel & van den Brink, uitgezonden op 28 mei, Nederland 1 waarin Stef Blok en Diederik Samsom discussiëren over het Lenteakkoord. Ik schrijf hierover op Sargasso en (met wat extra's hier.

Knevel: We gaan het, als jullie het niet erg vinden, over politiek hebben vanavond. Morgen dus dat debat over het Lenteakkoord. Uitgangspunt van dat Lenteakkoord, waar uw handtekening onder staat, is een tekort volgend jaar van 3%. Kunt u nog één keer aan de heer Samsom uitleggen waarom het zo belangrijk is dat we volgend jaar een tekort hebben van 3%?

Blok: Ja, het is altijd lastig om aan een socialist uit te leggen waarom je niet meer geld moet uitgeven dan je binnen krijgt, want dat is de kern natuurlijk. Ook als er helemaal geen Europese afspraken waren dan nog begrijpt iedereen dat je niet eindeloos meer geld kan uitgeven dan je binnenkrijgt. Nederland als land, de overheid, geeft op dit moment 70 miljoen per dag meer uit dan er binnenkomt. Voor een gezin zou dat betekenen 70 euro per dag. Ja, eigenlijk is het onbegrijpelijk dat de heer Samsom nog uitgelegd moet worden dat je dat niet vol kunt houden.

Samsom: Nee dat klopt, dat kun je ook niet volhouden, dus je moet zo snel mogelijk naar begrotingsevenwicht en de discussie tussen ons is, wat is nou de beste route naar dat begrotingsevenwicht? Is dat een sprintje naar de 3% met bezuinigingen die juist gezinnen die nu geld moeten uitgeven om de economie te laten groeien, die juist allerlei kosten mee opzadelt [sic] bijvoorbeeld die woonwerkvergoeding, bijvoorbeeld de BTW verhoging, bijvoorbeeld de kosten in de zorg waar we het al over hadden. Als je dat doet, en je ondermijnt dus het vertrouwen van gezinnen. Juist de binnenlandse bestedingen zijn ons grootste probleem op dit moment. Ja, dan laat je de economie stil vallen. Daar zit al anderhalf jaar in een recessie [sic] en ik vrees dat dit akkoord die recessie verlengt. En dan kom je dus niet op een punt uit waardoor je geld gaat verdienen en het begrotingstekort kunt aflossen.

Blok: Nee, nee, dit verhaal vertelt de PvdA niet alleen dit jaar maar nu echt al jaren. Toen PvdA weer ging regeren met Wouter Bos op financiën, 2007, toen zat de schatkist vol. Gerrit Zalm had de schuld teruggebracht, er was een overschot op de begroting en de PvdA zei “we moeten meer geld uitgeven want er is veel geld”. Twee jaar daarna brak de crisis uit en de reactie van de PvdA was: “we moeten meer geld uitgeven want er komt een crisis en hij gaat vast over als we meer geld uitgeven”. Wouter Bos zei daar toen nog bij “maar waarschijnlijk in 2013 gaan we weer aflossen”. En nu is het 2013. De crisis is niet weggegaan zoals te verwachten was en weer zegt de PvdA “meer geld uitgeven”. Dus of het nou goed gaat of slecht gaat in Nederland, de PvdA wil altijd meer geld uitgeven.

Samsom: Ik gun u de clichés, maar de afgelopen 12 jaar waren er 5 jaren met een begrotingsoverschot, 4 keer was een Partij van de Arbeider aan het roer op dat moment, een keer mocht u er aan meedoen. Dus dat is de feiten [sic]. Wij passen op de schatkist. Ook in 2007 en 2008 …

Blok: Maar haal die goeie traditie [sic] er zijn mensen als Drees geweest en Wim Kok in zijn goede jaren die …

Samsom: Precies

Blok: … die inderdaad zorgvuldig met belastinggeld konden omgaan. Maar het is echt een keuze, die ik beschrijf van de afgelopen jaren, waar u zelf nog verder wilt gaan. U zegt: ook ik wil meer op de SP lijken en dat betekent dat die rekeningen doorgeschoven worden. Ik vind de vergelijking met de landen om ons heen heel relevant. Er zijn andere landen die die keuze gemaakt hebben, veel te veel, die de keuze van de PvdA gemaakt hebben: “laat de schulden maar oplopen”. En dat zijn bij uitstek de landen waar het vertrouwen veel lager is omdat de mensen zien: die overheid heeft [het] niet onder controle. Waar, nog veel erger, de werkloosheid veel hoger is. In al die schuldenlanden is de werkloosheid voor volwassen, maar [vooral] voor de jeugd - wat nog veel erger is - veel hoger. In Spanje is de jeugdwerkeloosheid 5 keer zo hoog. Zo’n land wat schulden maakt, Italië, dramatisch …

Samsom: Maar kijkt u nou eens naar de landen om ons heen, gewoon de landen - niet de landen in Zuid-Europa - maar gewoon de landen naast ons. Die hebben in de zelfde crisis gezeten. Die zijn overvallen door de zelfde financiële crisis, die groeien weer. Terwijl na 1½ jaar …

Blok: Duitsland

Samsom: Duitsland groeit. Na anderhalf jaar beleid Rutte …

[onverstaanbaar, praten door elkaar]

Blok: Nou Duitsland is weer het relevante voorbeeld. Maar heel goed, ik wil het graag met de heer Samsom over Duitsland hebben. Duitsland heeft een aantal belangrijke keuzes gemaakt. Duitsland heeft gezegd wij moeten kunnen concurreren dus de loonkosten moeten niet te hoog oplopen. Dat is een verstandige keuze. Een keuze die wij nu ook maken, de nullijn. PvdA tegen. Duitsland heeft gezegd we moeten de arbeidsmarkt flexibeler maken. Dus we moeten het verschil tussen niet werken en werken groter maken. Verstandige keuze. De heer Samsom tegen. Duitsland is een bondgenoot van Nederland als het gaat om het aflossen van de schuld. Heel verstandig. De heer Samsom tegen. Dus het meest succesvolle voorbeeld geeft aan dat de lijn van de PvdA niet werkt.

Samsom: Meneer Blok, meneer Blok, onze concurrentie positie is uitstekend en dat blijkt ook want wij exporteren gewoon.

Blok: Ach…

Samsom: Onze export, onze export groeit. Het grote probleem is dat wij in een recessie zitten omdat de binnenlandse bestedingen terugvallen en de bedrijfsinvesteringen wegvallen. Het vertrouwen is nergens in Europa zo snel gedaald. U pocht over uw vertrouwen, maar nergens in Europa is het zo snel gedaald in het afgelopen jaar als in Nederland. De binnenlandse bestedingen vallen stil.

Blok: Schulden leiden niet tot vertrouwen.

Knevel: OK, daar val ik er even in. Ja, we hebben wel eens van Griekenland gehoord …

[iedereen praat tegelijkertijd]

Knevel: De vraag van de heer Samsom is: U wilt de economie gaan stimuleren, u wilt de groei gaan stimuleren. Dat wil Hollande in Frankrijk ook, dat willen meer politici. U wilt minder bezuinigen. De vraag aan u bent, waar haalt u het geld vandaan?

Samsom: Ja dat is dus een interessant punt, want wij willen de begroting op orde brengen en de route daarnaar toe loopt niet via het bezuinigen, zodanig dat de groei nog verder stilvalt en de mensen dus helemaal niets meer in de portemonnee hebben of willen uitgeven. En dat is wat er in Nederland nu gebeurd. Waar we naar toe moeten en waar Hollande ook naar zoekt is een nieuwe balans. Een balans tussen de begroting die op orde moet komen; een samenleving die op orde moet blijven en een economie die weer moet groeien - en daarvoor heb je geld nodig.

Knevel: … extra geld uitgeven?

Samsom: Nee er zijn een aantal voorbeelden waardoor je extra geld zou kunnen uitgeven, ik ben ook heel benieuwd of de heer Blok daar voor zou kunnen zijn. In Europa heb je de Europese investerings…

Blok [onderbreekt]: Maar de vraag was waarop u wilde bezuinigen en daar heb ik geen antwoord op gehoord.

Samsom: O daar wil wel op antwoorden, dat wil ik u wel uitleggen, dat is geen probleem.

Knevel: Nee de vraag was nu waar de heer Samsom het geld vandaan haalt om extra groei te genereren. Dat is de vraag. Aan u.

Samsom: Ja dat klopt. En in Europa kunnen we dat organiseren door bijvoorbeeld de Europese Investeringsbank meer ruimte te geven. Door de structuurfondsen die nu ongebruikt blijven beter in te zetten, en in Nederland kun je gewoon andere keuzes maken. We hadden het al over dat eigen risico in de zorg. Waarom maken de we de premies niet inkomensafhankelijk, zodanig dat je die pijn van die crisis eerlijk verdeelt. Waarom verhoogt u nu de BTW juist op het moment dat consumenten bestedingen zo hard nodig zijn. Er zijn ook andere keuzes. Je zou bijvoorbeeld de pensioenopbouw van de rijkste Nederlanders enigszins kunnen beperken [dan] haal je net zo veel geld op en schaadt je veel minder de economie. In de zorg, zolang je de specialisten gewoon per verrichting blijft betalen en hun inkomens niet aftopt aan de bovenkant geef je te veel geld uit in de zorg. Wij maken andere keuzes.

Knevel: Ok, de heer Blok. De heer Samsom geeft aan waar hij denkt dat groei vandaan kan komen.

Blok: Nou dat heb ik eerlijk gezegd niet gehoord. Ik heb hem horen zeggen dat hij de ziektekosten nog meer inkomensafhankelijk wil maken.

Samsom: Andere keuzes maken waardoor de pijn eerlijk word gedeeld en de groei op gang kan blijven.

Blok: Het is wel van belang dat lage inkomens gecompenseerd blijven worden via de zorgtoeslag, maar over groei heb ik de heer Samsom niet gehoord. Het is juist cruciaal dat de overheid kleiner wordt, want die uitgaven die drukken op burgers die dat geld inderdaad anders niet uit kunnen uitgeven in de winkel, of die drukken op bedrijven die dan meer belasting moeten betalen in de landen om ons heen dus de belangrijkste opgave is durven te snijden in de overheid zelf. Nou in dit pakket zitten…

Samsom [onderbreekt Blok]: Maar dit doet u nou anderhalf jaar, hoe succesvol is dat?

Blok: Terechte vraag. De eerste stap van dit kabinet was minder ministers, minder ministeries. Wat mij betreft dringend noodzakelijk. Dat levert geld op. Dat betekent ook minder bureaucratie. Ook in dit pakket waar we het nu over hebben wordt er opnieuw bezuinigd op ministeries, opnieuw bezuinigd op gemeentes. Dat vind ik een belangrijke keuze. Ik vind eigenlijk jammer dat in die goede jaren toen dat ook gekund is [sic] dat niet gebeurd is. Maar nogmaals dat vind ik een hele wezenlijke want dat betekent dat je minder [onverstaanbaar] uitgeven.

 Samsom: Maar wat heeft dat nou de afgelopen anderhalf jaar opgeleverd? Wij krimpen terwijl landen om ons heen groeien, bij ons stijgt de werkloosheid. De jeugdwerkloosheid in Nederland stijgt nu snel. Elk kind wat van school komt, geen werk vindt, maakt ongelooflijk veel minder kans in het leven verderop. Alle onderzoeken laten dat zien. Wij moeten nu met urgentie, en dat zal u ook moeten vinden, en waarschijnlijk vindt u dat ook, met urgentie moet die jeugdwerkloosheid worden aangepakt. Waarom wilt u daar niets aan doen?

Knevel: OK meneer Samsom, we gaan zo dadelijk verder met enkele concrete maatregelen. Nog eventjes een vraag aan beide. Wanneer en in welk jaar moet er van de PvdA een begrotingsevenwicht zijn? Nul procent dus.

Samsom: Kijk wij streven, volgens de afspraken van het Stabiliteits en Groeipact gewoon naar een structureel begrotingsevenwicht in 2017.

Knevel: 2017, dus daar wilt u vanaf nu naar toe gaan werken?

Samsom: Ja, en dat is niet 3%, dat is gewoon nul!

Knevel: en de VVD?

Blok: Ik wil ook naar die nul, maar natuurlijk is het wel een beetje ongeloofwaardig wanneer je op korte termijn niet wilt bezuinigen, dat je dan op lange termijn zegt gaat het gebeuren. Dat is een beetje als die man die al vijf jaar lang zegt: “maar morgen begin ik echt met sporten”.

Knevel: Maar meneer Blok, de vraag was: wanneer wilt u naar die nul procent.

Blok: Maar ik wil het zelfde pad volgen.

Samsom: Nee u volgt een heel ander pad.

Blok: Nee ik zet de eerste stap op dat pad, zodat je ook op die nul kunt komen.

Samsom: Het Catshuisakkoord is wel doorgerekend voor de jaren daarna. En wat zie je? Een sprintje naar de 3%. Godzijdank, gehaald. Mooi is dat. En daarna? Niets meer. 2014 blijft het tekort ongeveer op 3% hangen en in 2015 ook. Dus uw curve loopt zo. Dat mag u vinden omdat u…

Blok: Ja dit is echt de omgekeerde wereld zeggen ja ik ga nog niet bezuinigen maar in de toekomst gaat het gebeuren van een partij die dat al 5 jaar zegt is dat een beetje vreemd.

Samsom: Juist omdat je de groei in stand wilt houden, banen blijft creëren, er voor zorgt dat mensen geld durven uitgeven omdat ze vertrouwen houden in de economie, juist dan …

Blok: Nu die banen, want dat vond ik een terechte.

Knevel: Nu nog even de vraag wanneer u bij die nul procent wilt uitkomen.

Blok: Nee de einddatum is het zelfde, alleen ik begin ook echt en de heer Samsom niet.

Knevel: Ook in 2017?

Blok: Ook in 2017, maar wij beginnen ook echt in 2013 en we hebben juist in de afgelopen jaren, tegen de zin van de PvdA ook al bezuinigd.

Samsom: En daarom zit u op een begrotingstekort van 4,6 % en krimpt de economie en stijgt de werkloosheid, dat is het recept van Rutte de afgelopen anderhalf jaar.

Blok: Nou dat is een punt daar wil ik op ingaan, want dat is een punt wat mensen ook merken. En je ziet dat de landen die gekozen hebben voor hoge schulden een veel hogere werkloosheid hebben dan Nederland. En ik vind het dus een heel gevaarlijke redenering om te zeggen dat, terwijl je overal ziet hoe het misgaat, omdat die landen veel meer geld kwijt zijn aan rente, geld dat je dus niet kunt uitgeven aan onderwijs …

Samsom: Maar u schiet door naar de andere kant, ik kies niet voor hoge schulden …

Blok: Maar misschien mag ik mijn punt even afmaken.

Samsom: Ja meneer Blok, doet u dat.

Blok: Je kunt dat geld niet uitgeven aan onderwijs, niet uitgeven aan wegen, dus je ziet de belasting in schuldenlanden als Frankrijk - dat werkloosheid in schuldenlanden als Frankrijk, Italië en Spanje, veel hoger is. En om dan te gelijkertijd te beweren, ik wil hoge schulden en dan zou in Nederland opeens wel de werkloosheid omlaag vind ik echt het spelen met de toekomst van die jongeren waarvan we allebei vinden dat ze een baan moeten krijgen.

Samsom: Het gaat om de balans en u schiet door naar een begrotingsobsessie – we moeten ook niet doorschieten naar een schuldenobsessie dat is net zo gevaarlijk, dan moet u misschien bij andere partijen zijn. Wij zoeken de balans, en daar we hebben we ook voorstellen voor ingediend, en die zijn ook doorgerekend door het Centraal Plan Bureau, en die laten zien dat je dus op een gestaag pad eerder bij de nul komt dan als je keihard wilt bezuinigen door om welke reden dan ook precies naar die 3% wilt gaan en daardoor die economie nog verder … want we zitten al in een recessie.

Blok: [onverstaanbaar] … al vijf jaar maar er gebeurt helemaal niks.

Brink: Meneer Blok, ik wil naar een concreet punt. Het woon-werk verkeer gaat u belasten. Dat lijkt me een moeilijke maatregel voor de VVD. Waarom doet u dat?

Blok: In het akkoord zitten heel vervelende maatregelen, en dit is inderdaad een hele pijnlijke, omdat we er van overtuigd zijn dat als je geen maatregelen neemt, dat tekort niet terug brengt dat de schade voor Nederland dan echt veel groter is. We hebben al wat vergelijkingen met landen om ons heen getrokken. In België hebben de politici een jaar lang alleen maar ruzie gemaakt. Dat resulteerde er in dat België steeds duurder geld moest gaan lenen. België betaalt nu anderhalf procent meer rente dan Nederland.

Brink: Maar waarom nou de automobilist, uitgerekend voor de VVD?

Blok: De automobilist is een pijnlijke maatregel [sic]. De maatregelen in de zorg die de heer Samsom noemt zijn ook pijnlijk. Daar loop ik ook niet voor weg. Wat ik veel erger zou vinden is als wij, alla de Belgische politici, alleen maar ruzie maken, of alleen maar politici die weg lopen als het moeilijk wordt. Omdat ik niet wil dat wij ook zoveel rente gaan betalen. Als Nederland de Belgische rente zou betalen zouden we ieder jaar 6 miljard meer kwijt zijn. Dat is alles wat wij aan politie uitgeven.

Brink: u zegt: “Dat is een rot maatregel, maar hij is nodig”

Blok: Er zitten een aantal heel vervelende maatregelen in, maar het zou nog veel erger zijn als we dat voor ons uitschuiven. Die rente rekening die we in België hadden moeten betalen, is 360 euro per Nederlander. Jaar in jaar uit.

Brink: [onverstaanbaar] Lasten, goed idee?

Samsom: Nee is geen goed idee, zeker niet op dit moment want we hadden het er net al over. De Nederlandse economie is stil gevallen. Staat letterlijk in het jaarverslag. De werkloosheid stijgt. We willen er voor zorgen dat mensen weer een baan krijgen. Als ik met iemand sprak [sic], die onlangs, die werkt in Almere, woont in Amersfoort en die gaat opeens 200, 250 euro in de maand er op achteruit. En dan hoor ik van partijen die het akkoord hebben gesloten, “ach, dan ga je toch gewoon dichter bij je werk wonen?” Met een vastgelopen woningmarkt …

Blok: … Nee, nee zo makkelijk is het niet.

Samsom: … Ja maar zo makkelijk werd het wel gezegd.

Blok: De heer Samsom heeft gelijk dat het een pijnlijke maatregel is, dat geef ik hem mee, maar hij spreekt ook voor een partij die altijd voor rekeningrijden gepleit heeft, en die die zelfde rekening ook bij de consument zou neerleggen.

Samsom: Nee, zoals u weet, want daar hebben we lang over gediscussieerd de vorige keren, daar gaan de lasten niet van omhoog, ze worden alleen op een andere manier verdeeld, de vaste lasten van de auto gaan weg en alleen de variabele lasten van de auto blijven over.

Brink: zit er een element in het voorstel waarvan u zegt, goed gedaan zouden wij ook doen

Samsom: O er zitten een aantal akelige bezuinigingen, die uit uw regeerakkoord kwamen van Rutte/Verhagen die nu worden teruggedraaid en daar deel ik een welgemeend compliment voor uit. Ik weet niet of het ook voor u geldt, maar u heeft er ook aan mee gewerkt dus u krijgt het compliment ook van me.

Brink: U vond dat goed?

Blok: Ik vind nogmaals dat de overheid allereerst moet snijden in eigen vet. Dus de …

Brink: … bent u blij met zijn compliment?

Blok: Complimenten neem ik altijd in dank in ontvangst…

Knevel: Een soort doodskus.

Blok: Maar terugdraaien van bezuinigingen was dus niet een keuze die de VVD gemaakt heeft. Het gaat om bijvoorbeeld de BTW op cultuur. Ik had graag verder gesneden in ontwikkelingshulp, ook in de omroep zeg ik hier …

Brink: Maar dat kon u niet.

Blok: … in alle eerlijkheid…

Brink/Knevel: oh, oh...

Blok: Omdat ik vind dat we beter daar zuinig met geld kunnen zijn, dan dat uit de portemonnee van de burger pakken. Maar ik realiseer me ook dat je niet dat probleem eindeloos door kunt schuiven. Dat je een meerderheid moet vinden voor de maatregelen die je wel kunt nemen.

Brink [tegen Derksen]: dus je moet compromissen sluiten. Weet je nou op wie je moet stemmen nu je dit gehoord hebt?

Johan Derksen: Ja dat wist al en dat weet ik nog steeds. Ik heb jarenlang VVD gestemd. Maar beide heren, ik zie ze hier en ik zie natuurlijk ook wel op TV, die hebben allebei een nadeel, het is het tijdperk van de boegbeelden. Ik vind ze geen boegbeeld. Meneer Blok moet ik nog steeds uitkomen [sic] of die stuitend arrogant is of vermakelijk arrogant, kan beide. Ik heb hem van te voren aan de koffie getroffen, dan is hij een ander mens, maar hier wordt ie weer in zijn rol gedrongen. En ik vind Samsom, dat vind ik nog steeds, die Greenpeace activist in een snel pak.

Brink: Dus u gelooft allebei niet?

Derksen: Ik geloof beiden niet, ze hebben niet de charisma [sic] want de man, de kiezer, die kiest veel op personen nu, en je moet dus iets lekkers hebben – die dorpsonderwijzer uit Boxmeer die heeft dat zomaar van Onze Lieve Heer.

Brink: Roemer is dat. Ga je daar op stemmen dan nu?

Derksen: Nee absoluut niet, dat is de laatste, nee Wilders is de laatste, maar Roemer is de een na laatste.

Brink: Wat ga je dan stemmen dan?

Derksen: Ik overweeg naar Pechtold over te stappen omdat ik me nooit gerealiseerd heb toen ik VVD stemde - op Rutte - dat ik in de schoot van Wilders gedreven zou worden. Dat is het laatste wat ik wilde.

Brink: En dat neem je hem kwalijk?

Derksen: Ja in die coalitie perikelen is dat vaak niet te voorkomen maar als ik dat van te voren gerealiseerd had dan had ik nooit op de VVD gestemd.

Brink: Roderick, als jij hier naar luistert, wat zou je doen?

Roderick Vonhögen: ja dat is heel lastig. Ik ben wat dat betreft nog aan het nadenken. Wat, welke partij past het beste bij waar ik voor sta. En ik ben een altijd sterk geweest voor een christelijk geluid in de politiek ook. Ik vind het heel belangrijk dat dat niet verdwijnt in al het geweld van de bezuinigen en in alle economische overwegingen die er zijn. Maar ik ben in zoverre wel heel blij met een aantal dingen die uit het Lenteakkoord zijn gekomen waar ik persoonlijk erg benauwd voor was, met name het verder korten op de ontwikkelingssamenwerking. Ik had dat heel erg gevonden als dat door was gegaan. Ik ben ook blij dat, laten we zeggen, echt aan de onderkant, de armste Nederlanders, dat die worden gecompenseerd, dat die een beetje worden ontzien. Ik bedoel die mensen kom ik tegen.

Knevel: Waarom zeg je niet gewoon dat je CDA of Christen Unie stemt? Dat is toch een veel korter antwoord?

Vonhögen: Daar ben ik nog helemaal niet uit.

Knevel: Oh, een van beide partijen?

Vonhögen: Ik ben altijd wat dat betreft … ik lees alle partijprogramma’s, ik wil daar ook echt de komende tijd…

Knevel: … maar het kan zo maar zijn dat jij Roemer gaat stemmen? Eventueel. Ooit. Misschien.

Vonhögen: Ik heb geen flauw idee, dan zou ik eerst heel goed moeten kijken.

Samsom: Maar grotendeels seculiere partijen maken weinig kans begrijp ik?

Vonhögen: Ja …. ik ga daar eens heel goed naar kijken dat zou ik iedereen willen aanraden.

Blok: Dan hebt u nog een zware klus aan beide heren.

Leo Derksen: Kijk, u zegt op christelijke partijen. Wat mij stoort aan de christelijke partijen is dat die politici, die nemen iedere beslissing met Onze Lieve Heer op de schouder.

Brink: Nou is dat zo?

Derksen: Ja ja ja ja en er komen ook vaak als argumentatie komen er Bijbelteksten aan te pas. Ik heb liever politici die met beide benen in de maatschappij staan en realistische beslissingen nemen.

Vonhögen: Maar dat is een karikatuur van de christelijke politiek.

Derksen: Maar als je met die protestants christelijke politici praat, die halen overal Onze Lieve Heer bij voor dat ze een beslissing nemen. En dat vind ik niet van-deze-tijd.

Vonhögen: Ik denk dat dat misschien bij sommige zo is, maar ik denk ook er is natuurlijk altijd een breed christelijk midden geweest En ik ben nog steeds van mening dat dat vooral moet blijven. Ik vind dat heel belangrijk.

Brink: Ok, ik wil weer even terug naar het Lenteakkoord. Gaan de verkiezingen daarover?

Derksen: Ze praten niet zo graag over dit soort onderwerpen.

Brink: Hebben we al een tijd gedaan. Gaan de verkiezingen over dit Lenteakkoord?

Samsom: Niet over dit akkoord per se, maar wel over de vraag hoe Nederland het beste uit deze crisis kan komen.

Brink: Maar dat heeft wel hiermee te maken.

Samsom: Uiteraard, want een aantal partijen hebben gekozen voor een methode om uit de crisis te komen. Wij denken dat er een betere methode is, en daar zullen de verkiezingen dus over gaan.

Brink: Gaat uw verkiezingsprogramma er anders uit zien dan dit lenteakkoord?

Blok: Ja absoluut, het lenteakkoord is een compromis. Het is een pakket - wat nu het maximaal haalbare is, maar de VVD zal altijd kiezen om, ja meer toch, sorry, ook in ontwikkelingshulp te hulp te snijden

Brink: En de omroepen ook nog een keer

[iedereen praat te gelijk]

Blok: Ook nog een keer in de omroepen… zodat de rekening voor de burger kleiner wordt. Absoluut.

Samsom: Maar geldt dat dan al vanaf 2013?

Blok: Nou de kiezer is eerst aan het woord en natuurlijk neem je de kiezer serieus, wij hebben …

Brink: Maar dit akkoord gaat over 2013, vandaar de vraag, blijft dat voor 2013 wel staan?

Blok: Ja vandaar dat ik ook antwoord aan het geven was.

Brink: Sorry gaat u door.

Blok: Wij hebben afgesproken dat zolang er geen nieuw kabinet is we dit akkoord uitvoeren want anders kan je die begroting voor 2013 niet maken. Maar natuurlijk zodra de kiezer gesproken heeft moet er zo snel mogelijk een nieuw kabinet komen.

Brink: Maar mag die de begroting van 2013 nog weer gaan verbouwen?

Blok: Een nieuw kabinet, zodra het er zit mag dat gaan verbouwen maar dan heeft natuurlijk eerst de kiezer gesproken.

Knevel: En ook als het pas per 1 januari of per 1 februari aantreedt. Want de verkiezingen zijn 12 september.

Blok: Precies, vandaar dat de afspraak is, dat zolang er nog geen kabinet zit, gaat dit huidige kabinet, demissionair aan de slag met de afspraken die er zijn.

Samsom: Nou ja dat, dan weten wat ons te doen staat.

Brink: Namelijk?

Samsom: Zo snel mogelijk een nieuw kabinet maken na de verkiezingen.

Blok: Nou dat lijkt me nou iets waar we het over eens worden, maar de invulling is toch heel verschillend.

Brink: Ss het dan ook denkbaar dat u ook samen gaat regeren?

Samsom: Alles is denkbaar.

Blok: Ja het is aan de kiezer om te bepalen wie de grootste partij wordt, welke partijen samen een meerderheid kunnen hebben.

Brink: Maar wat heeft uw voorkeur?

Blok: Ja toch partijen waarmee ik zo veel mogelijk in de overheid zelf kan snijden en daar verschillen de heer Samsom en ik toch echt ernstig van mening.

Samsom … deze partijen toch wel erg verschillen inderdaad. Een partij die vindt dat de overheid er liever niet moet zijn, dat individuen in de samenleving het zelf maar moeten uitzoeken, tegenover onze visie waarin we elkaar samen sterker maken, publieke voorzieningen organiseren waardoor iedereen het beste uit zichzelf kan halen. Dat is wel een groot verschil van inzicht. Het Lenteakkoord leunt enigszins, u bent ook een van de ondertekenaars, uw kant op, dat is ook een van de redenen waarom wij het afwijzen. Wij zien echt een andere weg uit de crisis, die loopt via groei, richting een begrotingsevenwicht, voor iedereen beter.

Brink: De samenwerking ligt niet voor de hand maar uitsluiten kunt u het niet? Want u heeft het acht jaar gedaan hé, in de jaren 90 van de vorige eeuw?

Samsom: Klopt.

Brink: Kan dat weer?

Samsom: Alles kan.

Brink: Ja maar u kijkt er niet bij als of [onverstaanbaar].

Samsom: Ja, ik zei de partijen verschillen nogal en er staan een aantal partijen dichter bij ons, maar wie weet, misschien, we zullen na 12 september zien.

Brink: Wat wordt wat u betreft het belangrijkste thema? Economie? Of toch ook Europa? Want u heeft allebei last van een partij naast u, de PVV in uw geval, de SP in uw geval, die Europa tot thema willen maken.

Blok: Nee waar het mij om gaat is hoe ga je die economie weer op orde krijgen, want als je dat heel abstract zegt, natuurlijk willen we allemaal de werkloosheid aanpakken, maar het gaat er inderdaad om doe je dat door bedrijven ruimte te geven, door mensen ruimte te geven, of ben je meer een liefhebber van banenplannen, van plannen van boven af, daar zitten de …

Samsom: Er kwamen er 24000 bij hè - de afgelopen maand - werklozen.

Blok: Nou nog geen banenplannen gelukkig, maar dat is een aanpak waar ik niet in geloof.

Samsom: U mag er best lollig over doen, maar 24000 gezinnen hoorden de afgelopen week dat er voor hen geen werk meer is.

Blok: Klopt, en die hebben behoefte aan concrete maatregelen en niet aan een motie in de kamer dat er iets moet gebeuren, maar die hebben behoefte aan bijvoorbeeld geld om wegen aan te leggen, geld voor onderwijs, niet hogere rente.

Samsom: Nee het laatste waar ze behoeft aan hebben zijn maat regelen die de economie nog verder in de recessie helpen, dat is nou precies het verschil. En ja de verkiezingen gaan ook over Europa omdat wij, en dat is inderdaad een verschil met andere partijen, wij realiseren ons dat wij Europa nodig hebben om die groei te realiseren. Een Europa wat groeit, laat Nederland ook groeien, en een Europa wat werkt, laat Nederland ook werken.

Brink: Op dat punt denkt u het zelfde als zij, want u bent ook voor Europa toch?

Blok: Kijk Nederland leeft van de handel, en Nederland ligt in Europa, dus je moet zorgen dat de relatie met de landen om je heen zo zijn dat je die handel ook kunt drijven. Wij zijn sinds Bolkestein een partij die altijd heel scherp heeft aangegeven dat Europa doorgedraafd is, te veel bureaucratie, te veel zinloze uitgaven, daar willen we graag het mes in zetten. Europa kan echt met veel minder geld toe. Ook daar kan de overheid kleiner, maar die vrijhandel daar moeten we natuurlijk voor knokken.

Brink: Ok, nou, wordt vervolgd denk ik, en de komende weken en maanden ook nog wel eens keer aan deze tafel. Ik ga even naar Jan Derksen …

Read more...

Demoniseren

In zijn boek "De grote Amerika Show" stelt Tom-Jan Meeus dat beide partijen "het doen" (zie mijn vorige post). Volgens Meeus maken beide partijen zich schuldig aan ondemocratische tactieken, gebruiken ze populistische stijlmiddelen en spelen een cynisch spelletje met de kiezers.

Ik ben het daar niet mee eens: de polarisatie komt voornamelijk van de Republikeinen. Neem bijvoorbeeld dit recente optreden van de kersverse, Republikeinse presidentskandidaat Mitt Romney en zijn partijgenoot Paul Ryan:

"I think there is in this country a war on religion," Romney replied. "I think there is a desire to establish a religion in America known as secularism."

"They gave it a lot of thought and they decided to say that in this country that a church -- in this case, the Catholic Church -- would be required to violate its principles and its conscience and be required to provide contraceptives, sterilization and morning after pills to the employees of the church. ... We are now all Catholics. Those of us who are people of faith recognize this is -- an attack on one religion is an attack on all religion."

Het is zeker waar dat beide partijen op een cynische manier politiek bedrijven. Maar wat de Republikeinen hier doen gaat veel verder. Dit is demoniseren van de tegenstander. Ik daag de lezer uit om een tegenvoorbeeld te vinden op vergelijkbaar niveau als wat Mitt Romney en Paul Ryan hier laten zien.

Lees voor meer achtergrond en uitleg over deze strijd tegen het "secularisme" Rick Perlstein in Rollingstone.

Read more...

De grote Amerikashow

In zijn boek De grote Amerikashow schetst oud Amerika correspondent van de NRC Tom-Jan Meeus een somber beeld van de toestand van de democratie in Amerika (*). Door jarenlange polarisatie is het land verdeeld geraakt in twee kampen die elkaar verbaal naar het leven staan. Beleid wordt niet meer gemaakt op basis van feiten maar politici laten zich leiden door het electorale effect dat hun beslissingen beslissing hebben. Bovendien: over welke feiten heb je het eigenlijk? Want er zijn tegenwoordig linkse en rechtse feiten.

Het is weer een schrikkeljaar dus er zijn dit jaar weer presidentsverkiezingen. De presidentskeuze heeft grote consequenties voor de rest van de wereld, en dus ook voor Nederland. Maar niet alleen daarom is het belangrijk de politiek in Amerika te volgen. In Nederland nemen we veel van de Amerikaanse cultuur over via TV en film. Nederlandse politici nemen een voorbeeld aan Amerika. Amerikaans populisme is in de Nederlandse politiek geïntroduceerd door Geert Wilders. Hij is in de leer geweest bij zijn Amerikaanse collega's (onder andere de conservatief Tom Tancredo) en heeft laten zien dat dit erg succesvol kan zijn. Rationele Nederlandse politici hebben hier, in 10 jaar tijd, nog steeds geen goed antwoord op gevonden. Ondertussen wordt de politiek hier steeds meer gekenmerkt door het zelfde verbale geweld en gespletenheid als in Amerika. Gaat de politiek in Nederland dezelfde kant op als in Amerika?

De politiek van het wantrouwen
Wantrouwen is er altijd een belangrijk onderdeel is geweest van de cultuur in Amerika. Richard Hofstadter laat in een zijn beroemde essay The Paranoid Style in American Politics zien dat deze traditie teruggaat tot de 17e eeuw.

Maar Nixon is de eerste die dit weet te gebruiken voor electoraal succes. Hij maakt gebruik van de angst bij het deel van de bevolking dat moeite heeft met de invoering van gelijke burgerrechten voor zwarten en dat zich bedreigd voelt door de protestbewegingen van de jaren zestig. Nixon neemt het op voor de kleine man, de silent majority, de Archie Bunkers, die door niemand serieus genomen worden. Nixon zet daarmee de toon voor de politiek tot op de dag van vandaag: een populistische politiek die polariseert doordat het tegenstellingen benadrukt en misbruik maakt van het wantrouwen dat veel burgers koesteren tegen de politiek en de elite.

Een slachtoffer van dit wantrouwen is de journalistiek. In een niet aflatende campagne worden journalisten er van beschuldigd niet objectief te zijn. Nixon en zijn vice President Spiro Agnew beschuldigen hen van liberale sympathieën. Dit is als politieke strategie zo succesvol gebleken dat conservatief Amerika tot op de dag van vandaag klaagt dat de grote networks en de kranten een liberal bias hebben, een afwijking naar links. Veel journalisten laten zich hierdoor intimideren en proberen bij berichtgeving te bewijzen dat zij objectief zijn. Bij elk meningsverschil of politiek strijdpunt moeten beide partijen aan het woord komen, en nog maar zelden durven journalisten hun eigen mening te geven over een zaak, bang dat zij door rechts beschuldigd worden van een liberal bias.

In het boek laat Tom-Jan Meeus zien wat de gevolgen zijn voor het dagelijkse leven in het land. Hier is Meeus op zijn sterkst. Hij beschrijft een rodeo in een gevangenis (Angola) waar gedetineerden een rodeoshow opvoeren voor de bezoekers. Hij gaat op bezoek bij de hillbillies in het heartland die bang zijn dat hun levensstijl wordt bedreigd en zich vastklampen aan religie, vreemdelingenhaat en hun wapens, zoals Obama hen ooit karakteriseerde.

Populisme: politiek is adverteren
Reizend door het Amerikaanse platte land ontmoet hij veel mensen die zeker zijn dat hun manier van leven bedreigd wordt en hij beschrijft hoe de populisten hier hun macht aan ontlenen:

Er zit systeem in de manier waarop populisten die invloed uitoefenen. De wapenlobby, de antiabortusbeweging, veel evangelicals, de Tea Party, politici als Tancredo: allemaal danken zijn hun succes aan de vrees onder hun volgelingen dat er voor hun levensstijl of opvattingen geen plaats meer zal zijn. Angst voor verlies is het krachtigste wapen waarover het populisme beschikt.

Als je maar heel vaak en heel hard roept dat iets waar is, ook al is dat niet zo, dan zijn er altijd wel voldoende mensen die zich laten overtuigen dat er misschien toch wel wat van waar is. Net als in de reclame is de logica vaak zoek: "wast witter dan wit". Sinds Nixon is de democratie steeds meer door cynisme en wantrouwen aangetast. Politici moeten om aan de macht te komen, of om aan de macht te blijven, gebruik maken van negatieve campagnes. Politiek is reclame geworden.

Niemand in de VS probeert nog te verbloemen dat politici slechts een rol spelen. Ideeën strijd en authenticiteit zijn bijzaken geworden: politiek is primair reclame.

Niet deskundigheid, of het landsbelang, maar wat de gewone man denkt, (of wat men denkt dat hij denkt) bepaalt de politiek. Het is populisme in zijn meest pure vorm. Nuchter beleid en feitenkennis spelen steeds minder een rol en zijn ondergeschikt aan de volkswil. Bush de Jongere heeft het ultieme populisme in de praktijk gebracht door een onwinbare oorlog beginnen, de "war on terror".

Party for Freedom? So American!
Tom-Jan Meeus maakt zich zorgen dat de politiek van het wantrouwen overslaat naar Nederland. Sinds de Tweede Wereld Oorlog heeft Amerikaanse cultuur en politiek veel invloed in Nederland, en dat is de laatste jaren, dankzij de media en internet alleen maar toegenomen. Nederlanders nemen snel Amerikaanse modes en gewoontes over. Meeus is het sinds zijn terugkomst uit Amerika opgevallen dat wij hier steeds meer "Amerikaanse dingen doen". Mensen zijn ook hier meer met hun imago bezig, en iedereen doet aan zelf promotie.

Zie hier bijvoorbeeld het interview dat Pamella Geller had met Geert Wilders.



Kan in Nederland het zelfde gebeuren met de politiek en de media als in Amerika? Het is nog niet zo erg als in de VS. We hebben in Nederland nog maar 10 jaar ervaring met het populisme, maar er zijn wel degelijk signalen dat het door populisten opgeroepen wantrouwen hier post vat. Uit peilingen blijkt dat ook in Nederland het vertrouwen in de politieke instituties afneemt.

Kritiek
De grote vraag die in het boek steeds opkomt is: waar komt de polarisatie die het land splijt en onbestuurbaar maakt vandaan? Tom-Jan Meeus geeft zelf toe dat hij die vraag niet compleet kan beantwoorden. Een mogelijke verklaring die hij bespreekt is het kiesstelsel: in de voorverkiezingen, (de primaries) wordt door de partijleden bepaald welke kandidaten mogen meedoen in de verkiezingen. De Republikeinen hebben net deze week in de primaries bepaald dat Mitt Romney presidentskandidaat is. Omdat in de meeste primaries alleen de eigen partijleden een stem kunnen uitbrengen - leidt dit er toe dat gematigde kandidaten afvallen: partijleden zijn nu eenmaal radicaler dan gewone kiezers die geen partijlid zijn. Dit effect was dit jaar goed te zien in de Republikeinse primaries: Mitt Romney moest, om gekozen te worden, eerst bewijzen dat hij een "echte conservatief" is (ook al was hij gouverneur een van een van de meest linkse staten), dat hij tegen “Obama care” is (ook al heeft Obama zijn plan gebaseerd op het ziektekostenstelsel dat Romney in Massachusetts heeft ingevoerd) en dat hij toch echt tegen abortus is (al was hij vroeger tegen een verbod).

Tot zover kan ik Meeus goed volgen. Dat primaries een rol spelen is duidelijk, en het is een belangrijke reden waarom de Republikeinse partij de laatste jaren steeds verder is geradicaliseerd. Maar het vreemde is dat dit niet op gaat voor de Democraten, want ook zij kiezen hun kandidaten via primaries. Het is waar dat Obama zich vier jaar geleden net als Romney nu, veel linkser heeft voorgedaan dan hij werkelijk is (zoals blijkt uit zijn beleid tot op heden). Maar toch is de Democratische partij niet naar links opgeschoven. Integendeel zelfs: Democraten zijn sinds de jaren zestig juist naar rechts opgeschoven. Net als de PvdA in Nederland hebben zij in de jaren negentig hun "ideologische veren" afgeworpen. Na de ontnuchtering door het grote verlies van George McGovern is de partij gematigd, en heeft zij alleen nog maar gematigde "centrum-democratische" kandidaten geproduceerd, zeker geen ideologen. Presidenten Carter en Clinton waren eerder conservatieve Democraten en absoluut geen radicale ideologen, zeker niet vergeleken met de verrichting van de vorige Republikeinse President Bush de Jongere. Hij begon een ondoordachte, door ideologie gemotiveerd avontuur in Irak en heeft geprobeerd de Amerikaanse variant van de AOW (Social Security) te privatiseren.

Dit blijft echter onderbelicht in het boek. Meeus heeft het alleen over polarisatie en suggereert voortdurend dat de radicaliteit van twee kanten komt, wat pertinent onjuist is. Zo gebruikt hij bijvoorbeeld het begrip "overheidsactivisme" als hij het heeft over de maatregelen die Obama neemt om de economie weer opgang te krijgen (700 miljard dollar stimulus, volgens economen veel te klein) en de invoering van een nieuw stelsel voor ziektekostenverzekering (broodnodig: er zijn ca. 45 miljoen onverzekerden in de VS, terwijl het systeem 2x zo duur is als bij ons). Dit is geen "overheidsactivisme" maar bescheiden uitgevoerde beleidsmaatregelen die niet worden gemotiveerd door ideologie, maar door noodzaak. Dat het nodig is komt door ideologisch gemotiveerd achterstallig onderhoud van zijn conservatieve voorgangers.

Wat is er dan wel gebeurd?
Ik heb natuurlijk ook geen definitieve verklaring voor de verschuiving naar rechts in de Amerikaanse politiek. Bovendien is er natuurlijk niet één oorzaak maar is het een samenloop van historische factoren. Een van die historische omstandigheden is de slavernij en de burgeroorlog die nodig was om deze af te schaffen. Pas in de jaren zestig van de vorige eeuw zijn de segregatiewetten afgeschaft en het is niet voor niets dat de grote verschuiving in de Amerikaanse politiek toen is begonnen. Tot die tijd waren conservatieven en progressieven verdeeld over twee partijen. Maar door de invoering van gelijke burgerrechten zijn conservatieven in het zuiden massaal overgestapt naar de Republikeinen.

Vanaf dat moment is de tweedeling in het land gaan samenvallen met de politieke partijen. Als gevolg hiervan is een conservatieve dominantie ontstaan, die tot op de dag van vandaag het land domineert. Nixon was de eerste president die voordeel had van deze realignment in de politiek.

Een andere factor die in het boek onderbelicht blijft (al noemt Meeus het wel) is de rol van de media. De campagne tegen de media is bijzonder effectief gebleken. Hoe bizar en radicaal sommige van de Republikeinse maatregelen ook zijn (de oorlog in Irak, privatisering van het publieke pensioenstelsel, de radicale deregulering), zelden zal een journalist daar stelling tegen durven te nemen, bang als zij zijn om beschuldigd te worden van partijdigheid. Door Paul Krugman is dit ooit eens als volgt gekarakteriseerd: Republikeinen beweren dat de aarde plat is, volgens Democraten is zij rond, maar de kop boven het artikel over het meningsverschil zal dan zijn "Vorm van de aarde betwist". Die dynamiek is nu goed te zien in de debatten over het Ryan Budged.

Dominantie van radicaal conservatisme
Door Meeus wordt uitgelegd waarom het politieke systeem conservatieven bevoordeelt. Dit kan verklaard worden door te kijken naar de manier waarop de Senaat werkt: doordat elke deelstaat evenveel zetels krijgt zijn volksarme, plattelands staten die overwegend conservatief zijn, oververtegenwoordigd. De grote, stedelijke gebieden met een meer linkse signatuur zijn ondervertegenwoordigd. Voeg daarbij de byzantijnse filibusterregel en de conservatieve dominantie is verklaard.

Conservatieven hebben gewoon een voorsprong op Democraten. Dit allemaal verklaart echter nog steeds niet waarom de Republikeinen zo ver naar rechts zijn opgeschoven.

De radicaliteit van conservatief Amerika is niet iets dat van de laatste tijd is. Al in 1961 schrijft Richard Hofstadter, in het ook door Meeus aangehaalde artikel over de paranoïde stijl van de Amerikaanse politiek over het conservatisme:

[...]the modern right wing, [...] feels dispossessed: America has been largely taken away from them and their kind, though they are determined to try to repossess it and to prevent the final destructive act of subversion. The old American virtues have already been eaten away by cosmopolitans and intellectuals; the old competitive capitalism has been gradually undermined by socialistic and communistic schemers; the old national security and independence have been destroyed by treasonous plots, having as their most powerful agents not merely outsiders and foreigners as of old but major statesmen who are at the very centers of American power. Their predecessors had discovered conspiracies; the modern radical right finds conspiracy to be betrayal from on high.

Dit is geschreven in 1961, maar het is nog even geldig vandaag. Niet het conservatisme is veranderd maar hun invloed groter geworden. Het verschil met 1961 is dat zij de macht overgenomen hebben in de Republikeinse partij. In 1964 werd Barry Goldwater, een radicaal conservatief nog met ruime meerderheid verslagen. In 2012 is de Republikeinse partij de partij van Goldwaters nazaten met de zelfde radicale ideologie.

Polarisatie in Nederland
Moeten wij ons nu ook zorgen maken over Nederland? Er zijn natuurlijk parallellen aan te wijzen tussen Amerika en Nederland, al was het maar omdat de Amerikaanse cultuur een grote invloed heeft op ons land. Maar de geschiedenis en cultuur van Nederland zijn heel anders dan die van Amerika. De slavernij waar wij ons aan schuldig hebben gemaakt was altijd verborgen (namelijk in de koloniën) en heeft geen grote invloed gehad op onze cultuur. Ook hebben wij geen last van een onverwerkte burgeroorlog en is ons kiesstelsel fundamenteel anders dan dat in de VS.

Ook betwijfel ik of de conclusie dat in Nederland het midden steeds meer terrein verliest aan de vleugels correct is. In die zin zie ik wel overeenkomst met de VS: de polarisatie vindt niet plaats op links, maar op rechts. Het feit dat de PvdA terrein verliest aan de SP komt niet doordat de kiezer radicaler is geworden, maar juist door het opschuiven van deze partij naar rechts in de jaren negentig onder Wim Kok.

Bovendien is het absurd de SP te vergelijken met de PVV, een partij die bevolkingsgroepen tegen elkaar opzet en wantrouwen als middel in de politiek heeft geïntroduceerd voor electoraal succes. Ik heb mijn bezwaren tegen de SP, maar die zijn inhoudelijk. Of kunnen we zeggen dat de SP met Roemer een southern strategie volgt om de PVV kiezers in te palmen?

Deze post staat ook op Sargasso.
---
Dinsdag 17 april discussieert Tom-Jan Meeus in de Rodehoed met Maarten van Rossem over het boek.

Historicus en Amerikadeskundige Maarten van Rossem reageert op het boek van Tom-Jan Meeus en gaat met hem in debat. Verder spreken oud-correspondenten Maarten Huygen, Juurd Eijsvoogel en Mark Chavannes én de huidige correspondent in Washington Guus Valk over hun ervaringen in Amerika, de gepolitiseerde samenleving en het verschil met Nederland. Gespreksleider is Joost Oranje, plaatsvervangend hoofdredacteur NRC Handelsblad.

---
Noten
(*) Verschenen bij Nieuw Amsterdam, maart 2012.

Foto verantwoording
feature image: Uitsnede van de omslag van het boek.
Foto 1: Richard Milhous Nixon, 37e President van de Verenigde Staten, bron: Wikipedia
Foto 2: Abraham Lincoln, 16e President van de Verenigde Staten, bron: Flicker.
Foto 3: Barry Goldwater, Senator van Arizona, bron: Wikipedia.

Read more...

Freakshow 2012

Nog iets meer dan een jaar duurt het nog: op 6 november 2012 wordt bepaald of Obama nog 4 jaar mag President blijft of dat er een Republikein in het Witte Huis komt.Wie dat zal zijn moet nog blijken want de Republikeinen moeten nog een kandidaat kiezen. Volgend voorjaar weten we wie het zal zijn.

Tot nog toe is het Presidentschap van Obama geen groot succes, maar vergeleken met zijn voorganger is hij een hele verbetering. De regeerperiode van Bush was een aaneenschakeling van mislukkingen en machtsmisbuik. Het begon al meteen door de manier waarop hij aan de macht kwam: niet door de stem van het volk maar door de stem van 5 conservatieve rechters in het Supreme Court. Daar zeurde natuurlijk niemand meer over na 11 september 2001 toen de grootste terreur aanslag ooit plaatsvond. Als Al Gore President was geweest dan hadden de Republikeinen waarschijnlijk geprobeerd hem af te zetten. Clinton is door het Republikeinse Congres bijna afgezet voor minder. Democraten doen dat niet, die zijn daar veel te netjes voor. Dat Bush deze aanslag misschien had kunnen voorkomen wordt hem niet verweten.

Door de aanslag veranderde alles. Vanaf dat moment hadden de neoconservatieven in de regering de vrije hand om te doen wat ze al jaren geleden hadden gepland: eindelijk konden ze hun oude wens in vervulling brengen en de "klus in Irak" afmaken. Wat niemand ooit had verwacht gebeurde onder Bush: door de hoogste functionarissen in zijn regering, met mede weten van de President, werd opdracht gegeven om krijgsgevangenen te martelen. Er werd een systeem van geheime gevangenissen opgezet waarin mensen in "nacht und nebel" verdwenen. Ook hier geldt weer: niemand is vervolgd, de President kon zijn termijn uitzetten, en de betrokken functionarissen zijn of nog in functie of hebben een leuke baan als hoogleraar op een prestigieuze universiteit.

Maar nog was de rampspoed onder Bush niet afgelopen: zijn presidentschap eindigde met de grootste economische crisis sinds de Grote Depressie in de jaren 30. Door wanbeleid en gebrek aan toezicht kwamen de financiële markten bijna stil te liggen. Drie jaar later heeft de economie zich nog steeds niet hersteld.

Wie dacht dat de partij die ons al dit moois heeft gebracht, is afgeschreven, vergist zich echter. In 2010 kwamen ze terug in het Congres met een grote meerderheid. Ook lijkt het er niet op dat zij ook maar iets geleerd hebben van de recente geschiedenis, integendeel. Het is een freak show met clowns die over elkaar heen buitelen om aan het publiek te laten zien dat ze echte conservatieven zijn. Neem bijvoorbeeld Rick Perry. Hij is er trots op dat hij 234 mensen ter dood heeft veroordeeld. Over de mogelijkheid dat er onschuldige mensen ter dood zijn gebracht maakt hij zich geheel geen zorgen:


Ron Paul is de lieveling van de libertariers.  Libertaries geloven alles wat de staat doet slecht is en de vrijheid van het individu bedreigt. Paul heeft er geen problemen mee dat zieke mensen sterven doordat ze niet behandeld worden - dan hadden ze maar een verzekering moeten nemen. Eigen schuld dikke bult dus:


Het probleem met dit hypothetische voorbeeld is dat de meeste mensen er niets aan kunnen doen dat ze niet verzekerd zijn. Zij zijn onverzekerd omdat dit voor hen onbetaalbaar is, omdat ze werkloos zijn of omdat ze een chronische ziekte hebben. Dit is helemaal geen vrije keuze.

Deze partij zal, als ze aan de macht komt proberen alle verworvenheden en modernisering van de afgelopen 100 jaar af te schaffen. Zaken als inkomstembelasting (die in Amerika pas in 1913 is ingevoerd) of de verworvenheden van de New Deal zoals pensioenvoorzieningen en werkloosheidsuitkeringen. Zo is volgens hen bijna elke moderne wet of regeling, inclusief milieu bescherming en een verplichte ziektekostenverzekering onconstitutioneel:



Volgend jaar wordt bepaald of Obama nog 4 jaar mag blijven zitten of dat een van deze dwazen aan de macht komt. Deze keuze zal de toekomst van het land, permanent bepalen, en ik ben er nog helemaal niet zo zeker van dat Obama wordt herkozen. De keuze van de President van Amerika is niet alleen belangrijk voor de Amerikanen, zoals we de afgelopen 10 jaar hebben gezien, is deze keuze net zo belangrijk voor de rest van de wereld.

---
Ilustratie:Midterm Elections 2006, by Burnt Pixel, Flickr

Read more...

Wat is het plan van Obama?

De rust is weer een beetje terug: Spanje heeft staatsobligaties voordeliger kunnen verkopen dan verwacht en de Amerikaanse centrale bank, de FED gaat iets doen dat de ECB niet mág doen: de economie steunen. Maar er is de afgelopen week weer veel gespeculeerd naar aanleiding de beurscrisis waarbij veel paralellen getrokken werden met de crisis van 1929. Naast de problemen in Europa is een belangrijke oorzaak van de onrust op de markten de onzekerheid over de economie in de VS. Waar blijft het langverwachte herstel? Wat is het plan van Obama? Is er wel een plan eigenlijk? De vrees is dat de economie opnieuw gaat krimpen en de debatten over het begrotingstekort hebben niet geholpen om deze vrees te doen afnemen.

Wat is het plan?
De grote vraag is waarom Obama hierover in debat is gegaan met de Republikeinen. Wie de laatste jaren deze partij heeft gevolgd weet dat hij dit debat wel moest verliezen. Het gevolg is dat men fors gaat bezuinigen terwijl nu juist een stimulering van de economie nodig is: 2.4 Biljoen dollar over de komende 10 jaar. En denk maar niet dat de Republikeinen beter zijn gaan denken over Obama: de grote tekorten zijn nu Obama’s tekorten. Bovendien zijn begrotingstekorten helemaal niet iets waar zij zich werkelijk over druk maken: volgens de rechtse ideologen van de partij zijn begrotingstekorten prima, zolang ze maar het gevolg zijn belastingverlaging en worden veroorzaakt door een Republikein. Als er echter een Democraat in het Witte Huis zit gelden andere regels.

Daarom nogmaals: waarom heeft de President zich laten verleiden om met hen in discussie te gaan als hij dit debat toch niet kan winnen? Waar is het fout gegaan, of misschien was het wel zijn bedoeling? Wat is het plan van de President eigenlijk?

De stimulus
Door het voortdurend zoeken naar compromis met de Republikeinen, het “centrisme” van Obama, komen de Democraten steeds meer in de problemen. Dat is goed te zien in het economisch beleid van deze regering. Bij haar aantreden, in 2009 dreigde de economie weg te zakken in een diepe recessie door het wegvallen van de vraag. De regering reageerde hierop met aarzelend Keynesiaans beleid: in de American Recovery and Reinvestment Act (de “stimulus”) werd 787 miljard Dollar gereserveerd om de economie te stimuleren. Ook werd de maximale uitkeringsduur voor werklozen verlengd tot 99 weken (normaal is 26 weken). Verdere verlenging wordt nu tegengehouden door de Republikeinen die sinds november vorig jaar de meerderheid hebben in het Huis van Afgevaardigden.

Niet doorpakken
Toen de Democraten nog een meerderheid hadden in het Huis en zelfs een filibuster-proof meerderheid in de Senaat aarzelde Obama echter ook. Dat wreekt zich nu: deze recessie was veel dieper dan alle vorige recessies en alleen vergelijkbaar met de Grote Depressie (die nog veel ernstiger was). 800 miljard dollar was net genoeg om de economie te stabiliseren, maar onvoldoende voor een herstart. Nu de stimulus is uitgewerkt begint de economie weer te stagneren. Het probleem is dat Obama altijd heeft beweerd dat omvang van de stimulus wel voldoende was - “precies goed” - maar dat was niet zo. De stimulus was volstrekt onvoldoende voor volledig herstel, bovendien werd een derde van het geld gebruikt voor belastingverlaging waarvan bekend is dat het minder effectief is.

Obama krijgt de schuld
Maar juist doordat Obama steeds heeft volgehouden dat de stimulus wel voldoende zou zijn om de economie op gang te helpen heeft hij hiermee zijn tegenstanders een argument gegeven: die kunnen nu zeggen “zie je wel, de stimulus werkt niet”. Het economische argument dat de stimulus onvoldoende is kan hij nu niet meer gebruiken: waarom heeft hij toen niet om meer gevraagd?
Ook maakt de President het zich zelf lastig doordat hij onvoldoende duidelijk maakt dat de problemen niet door hem maar door zijn voorganger en de nu in de oppositie zittende partij zijn veroorzaakt. Hij geeft hiermee gelegenheid voor de propaganda van de Republikeinen dat hij het is die het geld over de balk gooit: aan de stimulus die niet werkt. Republikeinen geven niets om “stimulering” en Keynes is in hun ogen een gevaarlijke socialist. Stimulering werkt alleen maar averechts beweren ze. De regering zit het bedrijfsleven in de weg met haar regels en de hoge belastingdruk.

Obama’s plan
Doordat de Democraten geen meerderheid meer hebben kunnen ze niet veel meer doen. Een nieuwe stimulus zit er niet meer in. Maar nog steeds blijft de president volhouden dat dat niet nodig nodig is. Obama’s reactie is ongeveer: "Wij zijn wel zuinig en passen goed op het huishoudboekje van de staat, daardoor zal het economisch ook beter gaan":

If you care about making investments in our kids, and making investments in our infrastructure, and making investments in basic research, then you should want our fiscal house in order so that every time we propose a new initiative, somebody doesn’t just throw up their hands and say “more big spending, more government.”

It would be very helpful for us to be able to say to the American people: “Our fiscal house is in order. So, now the question is, what should we be doing to win the future, and make ourselves more competitive, and create more jobs, and what aspects of what government’s doing are a waste, and we should eliminate.” And that’s the kind of debate that I’d like to have.

Zijn grootste zorg lijkt te zijn dat hij beschuldigd kan worden van 'big government'. Dat is begrijpelijk maar verkeerde tactiek: het levert geen banen op, bovendien lijkt hij het argument serieus te nemen.

Te weinig en niet overtuigend
Maar is dat voldoende? Het is in de eerste plaats een zwakke verdediging want hij is heel defensief. Waarom moet hij zich tegen die beschuldiging verdedigen als de schulden niet zijn veroorzaakt door de Democraten? Onder de vorig Democratische President was er een overschot op de begroting en als men de afgelopen 10 jaar dit beleid had voortgezet waren de schulden nu misschien wel afbetaald geweest. Maar helaas, het heeft niet zo mogen zijn: de kiezers vonden het belangrijk dat er een moreel hoogstaande conservatieve President in het Witte Huis moest zitten. Wat wil Obama eigenlijk verdedigen? Waarom legt hij dat niet uit?

In de tweede plaats is het onverstandig beleid: op dit moment bezuinigen is het domste wat je kan doen: de economie groeit nauwelijks, mensen hebben geen geld, de huizenmarkt wil maar niet opkrabbelen en nu zijn er ook nog eens grote problemen in Europa. Het gevolg is dat afgelopen maand de werkloosheid weer verder stijgt.

Economen waarschuwen dat het beetje herstel dat er nu is kan omslaan in een nieuwe recessie. Door de achterblijvende vraag worden geen nieuwe banen gecreëerd en ook op beurs heeft de handel alle vertrouwen verloren. Dat is waar de beurzen werkelijk bang voor zijn.


Nog niet alles is verloren...
Er zijn mogelijkheden voor Obama om terug te vechten, ook met de vijandige Tea Party meerderheid in het Huis van Afgevaardigden. Essentieel is er dat hij dat de economie weer gaat aantrekken. Dat lukt niet zolang hij de hoogste prioriteit geeft aan de oplossing van het begrotingstekort. Dat valt misschien wel goed bij de politieke insiders in Washington maar niet bij de mensen in het land – de “echte Amerikaan”, die maakt zich zorgen om zijn baan en om zijn huis dat minder waard is geworden dan de hypotheek. Extra geld uitgeven voor stimulering van de economie is politiek niet meer haalbaar (zie Tea Party hierboven) maar wat hij wel zou kunnen doen is het aanpakken van de problemen op de huizenmarkt. Banken weigeren nu om mee te werken aan herstructurering van hypotheekschulden en een eerder programma om dat aan te pakken (de Home Affordable Modification Program of HAMP) was een regelrechte mislukking. Met een goed programma zijn niet alleen huizenbezitters geholpen, maar het zal ook helpen om de economie weer op gang te brengen: als mensen minder hoeven af te lossen aan de bank, kunnen ze weer meer geld uitgeven. Dat Wall Street dit niet leuk zal vinden is te voorzien, maar zijn “vrienden” daar keren zich toch al van hem af.

Naast verkeerde prioriteiten moet Obama beseffen dat Democraten niets te winnen roepen om hervorming van de Social Security (“AOW”) en Medicare (“Ziekenfonds voor ouderen”). De Democraten zijn van oudsher de partij die de kiezer vertrouwt als het gaat om deze zaken – net als Nederland zoals de PvdA dat met schade en schande heeft moeten leren. Helaas heeft Obama al geroepen dat “alles op de onderhandelingstafel ligt”.

... maar wel bijna
Obama doet de ene na de andere concessie aan de Republikeinen en zijn eigen kiezers kunnen het niet meer volgen. De Republikeinen geven in werkelijkheid helemaal niets om het begrotingstekort terwijl de kiezers weglopen. Maar daar is het Republikeinen om te doen: waarom zouden ze Obama helpen door maatregelen te steunen die de economie er bovenop helpen? Deze strategie hebben ze van begin af aan aangekondigd, en Obama is met open ogen in de val gelopen, ik kan het niet anders zien.

De kiezers willen wel: We want to give the president every opportunity zoals Afgevaardigde Maxime Waters zegt. Maar zelfs zijn meest trouwe kiezers, zwarte Amerikanen, verliezen hun geduld in de eerste zwarte President:

Visit msnbc.com for breaking news, world news, and news about the economy

Update 27/8: Er is 30 miljard dollar over van de 45.6 miljard die dollar gereserveerd was om huisbezitters te helpen. Het laat zien hoe weinig voortvarend dit probleem wordt aan gepakt. Het Congres moet beslissen wat er met het geld gaat gebeuren waardoor het vrijwel zeker is dat het gebruikt zal worden om het begrotingstekort te verminderen.

Read more...

Onderhandelen met slangen

Afgelopen weekend deed ik al een poging om te analyseren wat het is dat Obama wil bereiken met zijn onderhandelingen met Slangen de Republikeinen. Mijn veronderstelling is dat hij het meent, en dat begrotingsdiscipline voor hem belangrijk is. Maar dat verklaart nog niet waarom hij dat op deze manier doet. Waarom onderhandelt Obama over deze maatregelen als voorwaarde voor het verhogen van 's lands kredietlimiet (debt ceiling)? Iets dat hoe dan ook zal moeten gebeuren, omdat als dat niet gebeurd de Verenigde Staten voor het eerst in de geschiedenis hun rekeningen niet zouden kunnen betalen. Iets dat in de ruim 200 jaar dat het land bestaat nog nooit is gebeurd.

Waarom wordt dit niet op de gebruikelijke manier afgehandeld, zoals vele tientallen keren daarvoor, ook onder Bush, namelijk als een hamerstuk? Hoe is het mogelijk dat men nu serieus overweegt om het tot een default te laten komen? Iets dat in de afgelopen 70 jaar dat dit systeem bestaat volkomen ondenkbaar zou zijn?

methode geen waanzin
Het lijkt er steeds meer op dat er methode zit achter deze waanzin. Van begin af aan heeft de regering Obama gezocht naar een middel om budgettaire discipline af te dwingen. Het is een feit dat Democraten zuinig en prudent zijn (net als sociaal democraten in Nederland), maar het is ook een feit dat veel mensen dat niet weten. Het overschot op de begroting van Clinton was binnen een jaar door de Republikein Bush Jr. verkwanselt aan zinloze oorlogen, cadeaus voor hun vrienden in het bedrijfsleven en belastingverlaging. Maar in de ogen van het publiek zijn het de Democraten zijn die te boek staan de geld verspillers - tax and spend - terwijl de Republikeinen ten onrechte bekend staan als zuinig en job creators.

Dat is het probleem dat de Democraten in het Witte Huis proberen aan te pakken. In de jaarlijkse "budget debates" niet kunnen zij dat niet bereiken: die gaan niet verder dan één jaar. Met de onderhandelingen over de debt ceiling proberen zij nu voor een langere periode, minimaal 10 jaar, begrotingsdiscipline af te dwingen van Republikeinen èn Democraten. Felix Salmon van Reuters (via Krugman) schrijft:

The budget debate, of course, sets near-term taxation and spending. So seeking to make a virtue out of necessity, Treasury entered negotiations over the debt ceiling to do something longer-term: to put in place a decade-long “fiscal straitjacket” which would constrain future Democratic and Republican administrations alike. That would address the Krugman point, and help to cement — rather than weaken — America’s triple-A credit rating.

Om dit te bereiken hebben ze echter de samenwerking nodig van de Republikeinen, en dat is waar het fout gaat. Met de Republikeinen is namelijk niet te onderhandelen: de partij is de afgelopen 20 jaar zo geradicaliseerd dat er geen sprake meer is van een normale conservatieve partij maar een partij die rabiaat rechts is geworden, die wordt gedomineerd door zeloten die alleen uit zijn op vernietiging van hun tegenstander en het daarbij niets kan schelen wat er met het land gebeurd. Neem iemand als Michele Bachman, een vooraanstaand kandidaat voor de verkiezingen in 2012 zij heeft verkondigt dat ze tegen de verhoging van de debt ceiling zal stemmen. Of neem Paul Ryan, een ander vooraanstaand lid van het Huis van Afgevaardigden, die een plan maakt om miljarden te bezuinigen maar zo veel weggeeft aan belastingverlaging dat het begrotingstekort er alleen maar groter door wordt. En het kan altijd nog erger: er gaan nu zelfs stemmen op om de debt ceiling te verlagen.

naief
Je vraagt je af wat Obama en zijn collega's in het Witte Huis de laatste 20 jaar gedaan hebben in de politiek om dit over het hoofd te kunnen zien. Gevaarlijk naief, zo oordeelt ook Felix Salmon:

The lion’s share of the blame here belongs with the Republicans in general, the House Republicans in particular, and the Tea Party caucus within the House Republicans most of all. But it’s not like these people’s existence or intransigence was any great secret. And so the White House tactics over the course of the past few months look dangerously naive.

Voor 2 augustus moet het opgelost zijn. Het zal me benieuwen of het werkt in de campagne volgend jaar: het image van de President als de zuinige man die boven de partijen staat, terwijl de werkloosheid weer oploopt naar 10% en de economie verder keldert. Wat zal zwaarder wegen voor de kiezers?

---
verantwoording figuren: cc Sintra.Palacio-Nacional-da-Pena
Overschot en tekorten begroting: figuur van mij, data hier.

Read more...