De economie is mensenwerk

Ik heb me al eens eerder verbaasd over de vreemde manier waarop we naar economie kijken: alsof het een natuurfenomeen is zoals het weer. Hoogstens kun je je goed kleden, maar je kunt er niets aan veranderen. Een artikel in het Financieel Dagblad van 27 augustus: 'Europese economie groeit zo matig dat recessie sowieso niet ver weg is', is een mooi verbeeld hiervan.

Twee bankiers mogen hun mening geven over de stand van de economie. Han de Jong, hoofdeconoom van ABN Amro en Hans Stegeman van de Rabobank. ‘Het goede nieuws van de afgelopen achttien maanden,' aldus Stegeman, ‘was dat de economie van de eurozone weer groeide, de tegenvaller was en blijft dat de groei trager is dan we hadden verwacht.’ Omdat de groei zo gering is, is hij is bang voor een nieuwe recessie. Groei kan zomaar omslaan in krimp, bijvoorbeeld door de crises in Oekraïne en Irak. Han de Jong is niet zo somber. Hij heeft ‘een heel simpele redenering [...] de Europese conjunctuur volgt doorgaans de conjunctuur in de VS. In de VS zet het herstel nog steeds door, dus waarom zou het in Europa niet doorzetten?’

Ondanks het optimisme van de Jong is er is wel degelijk reden tot somberheid want de vooruitzichten zijn niet best. ‘Vrees voor derde recessie neemt toe’ kopte en twitterde het FD vorige week.

Vrees voor derde #recessie op rij neemt sterk toe - http://t.co/egFMhd9D9B pic.twitter.com/cvLHWaFSmJ

— FD Nieuws (@FD_Nieuws) August 26, 2014

Volgens Paul Krugman is het beste dat we in Europa kunnen verwachten decennia van stagnatie. Wat willen de Jong en Stegeman hier tegen doen? Zij hopen op actie van de Europese Centrale Bank. Deze kan namelijk ‘het monetaire instrument’ gebruiken: meer geld in omloop brengen. Of het zal helpen blijft wel twijfelachtig, want, zo geven ze zelf toe, het geld dat op die manier in omloop wordt gebracht blijft meestal bij de banken hangen en bereikt de economie niet. Maar dat wisten we al.

Wat geheel niet ter sprake komt is dat regeringen wel degelijk maatregelen kunnen nemen die de economie doen groeien. Je moet het wel echt willen natuurlijk, anders lukt het niet. En dat is precies het probleem, we kunnen het wel, maar willen het niet. En we willen het niet omdat... het niet mag. We hebben besloten het niet te doen omdat het begrotingstekort niet mag oplopen.

We zijn, lijkt het wel, bezig als onhandige boeren die hun oogst laten verdorren doordat ze bij droogte verkeerd sproeien. De middelen die wel effectief zijn worden niet gebruikt (fiscale stimulering (pdf)) en het middel waarmee wel wordt ‘gesproeid’ (het monetaire instrument), bereikt alleen onkruid - hetzelfde onkruid dat al eerder de oogst heeft vernietigd: de banken. Ook valt op dat men alleen kijkt naar invloeden op de economie van buitenaf (recessie als droogte). Dat Nederland afhankelijk is van de wereldhandel is logisch, maar dat een rijk continent als Europa met vijfhonderd miljoen burgers stuurloos is overgeleverd aan de woeste baren van de wereldeconomie, is ongeloofwaardig.

Als weermannen maken we onze analyse: in de economie kan het vriezen of dooien maar controle hebben we er niet over. De economie is in onze ogen een natuurverschijnsel, iets dat niet door mensenhand gemaakt of gecontroleerd kan worden. Het is grappig om dit te constateren in het licht van de traditionele definitie van de economische discipline: ‘Economics is the science which studies human behavior as a relationship between given ends and scarce means which have alternative uses.’ Mensen maken de economie, het is het resultaat van menselijk gedrag. Zeker, we hebben er geen 100% controle over, maar we hebben er meer controle over dan over het weer. De economie is mensenwerk, waarom is dat zo moeilijk in te zien?

Read more...

Brevet van onvermogen (met update)

Ik heb vandaag maar weer eens met FRED gewerkt - de statistiek site van afdeling St. Louis van de Amerikaanse centrale bank, of wel de FED. Toch wel een stuk eenvoudiger te gebruiken dan Eurostat - de statistiek site van Europese Unie.

Bruto binnenlands product van de VS (rood) en de eurozone landen (blauw)

Deze figuur had ik al gezien op andere blogs, maar voor wie het nog niet gezien heeft: dit is een vergelijking van de economie van de VS en van de eurozone. Zelfde crisis, maar wat een verschil! Dit is het brevet van onvermogen van de politiek.

Het ziet er onschuldig uit, die kleine afwijking, maar het staat voor miljoenen mensen die werkloos zijn en blijven, mensen die van school komen en daar voor de rest van hun leven last van zullen hebben (in de vorm van carrière achterstand) - het werpt een schaduw over de toekomst, over onze kinderen. Die zelfde kinderen waar de politici het altijd over hebben als ze weer eens zeggen dat we onze kinderen niet mogen opzadelen met de schuld.

Update
Niet alleen de politiek, maar ook de ECB laat het helemaal afweten. Simon Wren-Lewis vraag zich af: What does the ECB think it is doing? 

Wat is er aan de hand? De ECB heeft in haar oneindige wijsheid besloten om ... niets te doen (in plaats van de rente te verlagen). Ondanks de lage - en steeds verder dalende - inflatie, laat zij de rente gelijk. Dat betekent dat de echte rente  (namelijk het verschil tussen het rente percentage en de waarde daling door inflatie) omhoog gaat. Geld wordt de facto duurder, wat niet helpt om de economie te versterken.

De reden dat de ECB dit doet is onduidelijk. Mijn idee: Verlaging van de rente stimuleert de economie maar vergroot ook de kans op inflatie.  Duitsers (en Nederlanders en Finnen in hun gevolg) vinden de waarde van het geld het allerbelangrijkste wat er is. En ze hebben gelijk: wie geld heeft, wil niet dat het minder waard wordt. Wie geen geld heeft - Zuid-Europa -  vind dat minder erg.  Het Noorden wil de Zuid-Europeanen dwingen om weer concurrerend te worden door flink te hervormen en te bezuinigen. Het gevolg van dat beleid is bovenstaande grafiek.

Dit kan zo niet lang door gaan. De weerstand tegen dit beleid in Zuid-Europa wordt steeds groter. Zie het verkiezingsresultaat in Italië. Zie de protesten in Spanje. Werkloosheid van 12% over heel de eurozone. In Zuid-Europa en Ierland nog hoger. Het Noorden doet geen enkele concessie en verwacht van het Zuiden dat zij al het werk doet. Het is kortzichtig beleid dat niet verder kijkt dan de volgende verkiezingen. Incompetente politici die met vuur spelen. Deze crisis is nog lang niet voorbij en zal eerst erger worden voor het weer beter wordt. Hoe erg weet ik niet.

Read more...