‘Hé Mark’, roept Jeroen naar Mark de Tweede, ‘moet je nou eens kijken’. Hij houdt de klep van de schatkist open en tuurt naar beneden. Mark staat op van zijn troon, zet zijn kroontje recht, pakt de slippen van zijn kostbare hermelijnen mantel op en loopt naar kist. De mantel is van echt en authentiek hermelijnenbont.
‘Moet je zien’, zegt Jeroen nogmaals terwijl hij in de kist wijst.
‘De bodem’, fluistert Mark. ‘Hoe komen we nu aan geld Jeroen? We hebben de Ridders van de Ronde Tafel beloofd dat we een toernooi zouden organiseren. Hoe moeten we dat betalen? Je weet hoe belangrijk die toernooien voor ze zijn. Kunnen we het geld niet lenen van de kooplieden?’
‘Nee Mark, dat is niet verstandig’, zegt Jeroen. ‘Vroeger was dat geen probleem, maar sinds we de Rijks Munt Pers aan Angela de Derde gegeven hebben mogen we geen geld meer lenen. Alleen hij die beschikt over de Munt kan ongestraft lenen en Angela doet dat niet voor ons. Want dan worden we lui zegt ze.‘
‘Ja, vroeger was alles beter’, mijmert Mark.
Voor de mensen in het land zet hij altijd een vrolijk gezicht op. Soms denken mensen wel eens dat hij een simpele ziel is omdat hij altijd zo zonnig en optimistisch is, maar dat lijkt maar zo. Diep in zijn ziel is hij een zwaarmoedig conservatief. ‘We moeten weer bezuinigingen’, sombert hij nu ook weer, want hij weet dat Angela haar Groot Inquisiteur Olli op inspectie stuurt. Als die er achter komt dat we geld lenen van de kooplieden krijgen we een boete. Dan is het geld helemaal op. ‘Waarom hebben we dat eigenlijk gedaan Jeroen? Waarom hebben we de Rijks Munt Pers aan Angela geven? Nu zijn we niet meer de baas over ons eigen geld. En Angela is zo steng!’ Hij kijkt gepijnigd naar Jeroen.
‘Niets aan te doen Mark. Maar we moeten wel op Geert letten. De mensen in het land morren en Geert krijgt steeds meer aanhangers’.
Jeroen maakt zich ook grote zorgen want er zijn nog meer problemen dan Angela. Geert is de nar die paar jaar geleden van het hof is weggelopen. Hij werd oproerkraaier toen hij zag hoe ontevreden de mensen in het land waren. Tegen iedereen zegt hij nu dat Mark en Jeroen elke dag van gouden borden eten terwijl de mensen in armoede leven. Als hij op de troon zou zitten dan zou hij de Rijks Munt Pers weer terughalen en iedereen geld geven. En hoewel hij maar een hofnar is geloven de mensen dat. Want, denken ze, alles is beter dan Mark en Jeroen die beven voor Angela.
‘Jeroen, is er geen fee die met een toverstafje de kist weer kan vullen?’. Hij kreunt en weet dat hij geen andere keuze heeft. Zijn besluit is genomen en hij roept Diederik, zijn brave knecht. ‘Ga tegen de mensen zeggen dat ze moeten bezuinigen. De tol wordt verdubbeld en het grote ridderfeest met de kerst gaat niet door.’
Als Diederik bijna weg is bedenkt Mark nog wat en roept hem terug. Hij staat op en lijdzaam trekt hij zijn mantel uit en geeft die aan Diederik. 'Ga die ook maar verkopen'.
Op maandag 2 september in de Rode Hoed gaf Mark Rutte de vijfde H.J. Schoo-lezing.
In de nabeschouwing bij Pauw en Witteman was iedereen het er roerend over eens dat Mark Rutte een bekwaam spreker was, omdat hij de hele speech uit zijn hoofd deed. Het deed me denken aan Wim Kan die zijn bespreking van de ministers in het kabinet-Den Uyl introduceerde met ‘Weet je wie ook zo bekwaam is?’ Met deze premier is het niet anders: een bekwaam man, altijd vrolijk en joviaal. Maar zodra het over de inhoud van zijn beleid gaat, of in dit geval zijn visie op de toekomst van Nederland, valt het stil.
Niet dat het hem zelf ook maar iets kan deren, want hij begon er zelfs mee: die ’olifant […] daar in de hoek […] u hebt hem vast ook zien staan. VISIE, staat er in hoofdletters op’. Dat hij geen visie heeft is geen probleem voor hem, want ‘ik geloof niet in alomvattende blauwdrukken waarmee maatschappelijke problemen in één klap op te lossen zouden zijn’. Het zal niemand verbazen dat de liberaal Mark Rutte niet in blauwdrukken gelooft, want dat is niets voor liberalen.
Heeft u het gezien? Met de handigheid van een goochelaar ontwijkt hij zo het ‘VISIE probleem’. Hij geeft eerst een absurde definitie van het begrip visie - een ‘alomvattende blauwdruk van de oplossing’ - om vervolgens te zeggen dat hij daar niets in ziet. Oplettende lezers hebben de drogredenen al herkend.
Het zette meteen de toon voor de rest van het verhaal: Nederland wordt weliswaar geconfronteerd met problemen, maar als we ons maar aanpassen komt het goed. Hij onderbouwt zijn verhaal met foute vergelijkingen en halve waarheden. Maar ik geef toe, hij sprak bekwaam, zonder van papier te lezen.
De visie van Mark Rutte
Mij heeft de kritiek dat Rutte geen visie zou hebben altijd verbaasd, want die heeft hij wel degelijk. Zijn visie op Nederland is dat een kleine overheid (‘compact en sterk’) ruimte moet bieden aan een maatschappij met zelfstandige burgers die niet de hulp van de staat inroepen voor elk probleem. Een optimistische visie,want als we goed innoveren kan Nederland de problemen waar zij mee geconfronteerd wordt goed aan. Een groot deel van de lezing was dan ook een lofzang op innoverende burgers, bedrijven en steden.
De inspiratie voor zijn visie komt uit de jaren tachtig, ‘mijn vormende jaren,’ zoals hij het zei. Hij verwijst daarbij naar een rapport van het Sociaal Cultureel Planbureau dat verscheen in 1983: "De nadagen van de verzorgingsstaat." ‘Het SCP’, aldus Rutte, ‘signaleerde hoe de verzorgingsstaat groot was geworden in het kielzog van een snel groeiende economie’. Een nog jonge Paul Schnabel beschrijft dat de overheid ‘regisseur van geluk van de individuele burger’ is geworden.
Deze analyse van de verzorgingsstaat werpt licht op de Geluksmachine. Dit beeld gebruikt hij deze keer niet, maar sinds 2008 heeft hij dat vaak wel gedaan. De Geluksmachine is geïnspireerd op de Experience Machine van Robert Nozick. Nozick legt ons een keuze voor: met deze machine kan je de rest van je leven gelukkig zijn. Of wil je toch liever in de realiteit leven, met alle nadelen daarvan? Iedereen zal voor de realiteit kiezen. De verzorgingsstaat is voor Mark Rutte het equivalent van de Experience Machine, een ‘regisseur van geluk’.
Dit is de conservatieve kant van Mark Rutte die we zelden zien. Achter het masker van optimisme schuilt een conservatief denker, die weet dat we onze positie in de wereld alleen kunnen behouden ten koste van veel bloed, zweet en tranen. Er zijn geen ‘quick fixes’ zegt hij een keer als het over de economische crisis gaat. Het kunstmatige geluk van de verzorgingsstaat maakt ons zwak en afhankelijk.
Wat de verwijzing naar de crisis van de jaren tachtig, ook laat zien is dat Rutte de huidige crisis wil oplossen met een recept dat dertig jaar geleden heeft gewerkt. Het probleem is dat dat een totaal andere crisis was die werd gekenmerkt door hoge inflatie, lonen en werkloosheid. Loonmatiging en bezuinigingen werkten toen wel. Bovendien is het niet zo dat de adviezen van Paul Schnabel genegeerd zijn. Sociaaldemocraten en liberalen hebben in de jaren negentig de verzorgingsstaat eendrachtig hervormd en geprivatiseerd. Maar Mark Rutte is blijkbaar nog steeds bezig met het oplossen van een crisis uit de jaren tachtig.
Het sprookje van de Krekel en de Mier
De wereld van Mark Rutte is overzichtelijk. We moeten ons aanpassen anders lopen we vast, we moeten daadkracht tonen, geen besluiteloosheid, we moeten kiezen, niet aarzelen. Het is de zwart-wit wereld uit sprookjes. Ook de eurocrisis beschrijft hij in moraliserende termen. Nederland en Duitsland zijn ‘goed’ want zij hebben tijdig hervormd en de Zuid-Europanen zijn zelf verantwoordelijk zijn voor hun problemen omdat zij zich niet hebben aangepast. Dit is echter onwaar omdat tot 2008 iedereen vol lof was over deze landen. Zij hadden een bloeiende economie en hun staatsschuld was zelfs (veel) lager dan gemiddeld. Totdat bleek dat het anders was en dat de invoering van de euro misschien toch niet zo’n goed idee was geweest. Banken, waaronder ook onze banken, kwamen in de problemen omdat ze onverantwoord grote risico’s hadden genomen en er op speculeerden dat de overheid ze wel zou helpen. En dat heeft de overheid gedaan. Daardoor zijn de schulden opgelopen.
Maar dat verhaal vertelt Rutte niet. Hij vertelt liever het sprookje van de Krekel en de Mier. De Krekels zijn de Zuid-Europeanen die die meer geld uitgeven dan ze verdienen en de Mieren zijn wij en de Duitsers. Dit is het verklaring van Europese politici voor de schuldencrisis in 2010, en dit is de reden waarom de crisis nog steeds niet is opgelost. Het is nergens op gebaseerd en staat daarom een echte oplossing in de weg. Want nu is het winter is moet de Mier de Krekel redden, maar daar heeft de Mier helemaal geen zin in.
De wereld van Mark Rutte is als een sprookje met goederikken (daadkrachtige hervormers) en slechteriken (schuldenmakers in Zuid-Europa) en ik vermoed dat hij hiermee de mening van groot deel van de Nederlandse en Duitse bevolking verwoordt. Daarom winnen politici zoals hij en Angela Merkel de verkiezingen. Niet omdat ze een oplossing hebben voor de crisis, maar omdat ze de burger vertellen wat deze graag wil horen. Jawel, Mark Rutte heeft een visie, maar niet de visie van een leider, maar die van een koopman die zijn klanten goed kent. De crisis zal hij er ook niet mee oplossen want het recept is al dertig jaar verlopen.
Mark Rutte doet alsof hij weet hoe de crisis op te lossen, maar hij is onbekwaam. Beter neemt hij een voorbeeld aan Maarten van Rossem. Dit bericht is eerder verschenen op Sargasso
De politiek is op reces en uit Den Haag vernemen we voorlopig niet veel. Toch was er aan het begin van de vakantie nog even nieuws, want “Den Haag” was in Texas. De premier was daar met enkele ministers voor een werkbezoek. Nieuwsuur deed op 13 juli verslag van de reis en Nynke de Zoeten interviewde de Premier. Het viel nauwelijks op in de media. Een enkeling ergerde zich aan zijn optimisme en anderen vermaakten zich over het cowboyspelen en ‘howdy’ roepen van Mark Rutte.
De muziekkeuze voor de reportage was weinig origineel maar wel toepasselijk: muziek uit de film Paris, Texas van Ry Cooder. Paris, Texas gaat over een man die op zoek is naar zichzelf omdat hij de weg in het leven is kwijtgeraakt. Die muziekkeuze is toepasselijk, want Mark Rutte is ook de weg kwijt, al weet hij het nog niet.
Gebrek aan inzicht
In de reportage is een optimistische en zelfverzekerde Mark Rutte te zien. Als Nynke de Zoeten hem vraagt of hij nooit twijfelt omdat zoveel economen kritiek hebben op de bezuinigingen, antwoordt hij zonder aarzelen: ‘Geen seconde om heel eerlijk te zijn, omdat ik tegelijkertijd zie dat we ook dit jaar weer 20 – 22 miljard te veel uitgeven.' Hij vertelt haar dat hij ‘in deze baan zit met een absolute overtuiging en missie.' Hij wil Nederland ‘mooier maken […] nu wij door een zeer zware economische crisis’ gaan. Het heeft zijn ‘allereerste prioriteit.' Het is duidelijk dat Rutte niet beseft dat de crisis het gevolg is van zijn eigen beleid. Het is stupiditeit, schrijft een geërgerde Ewald Engelen.
Deze combinatie van gebrek aan inzicht met de stellige overtuiging daar wel over te beschikken doet me denken aan het leermodel van Abraham Maslow (pdf). Volgens dit model maken mensen vier fases door in het ontwikkelingstraject van onbekwaamheid naar bekwaamheid:
De moeilijkste stap in dit leertraject is de eerste stap van fase I naar fase II , van onbewust onbekwaam naar bewust onbekwaam. Veel mensen maken die stap nooit omdat ze niet open staan voor kritiek. Ook Mark Rutte moet die stap nog maken zo blijkt dus uit het interview. Hij geeft het zelf toe, want ondanks kritiek van deskundigen twijfelt hij nooit, ‘geen seconde om heel eerlijk te zijn’. Dit is zonder twijfel fase I.
Bas Jacobs, Maarten van Rossem en Jort Kelder
Een week na de uitzending legde Bas Jacobs in het programmaKnevel en van de Brink uit waarom bezuinigen zo slecht is voor de economie. Bas Jacobs (fase IV) was uitgenodigd door gastpresentator Maarten van Rossem (fase II) om aan Jort Kelder (fase I) uit te leggen waarom bezuinigen verkeerd is:
De Nederlandse economie zit in een balansrecessie … de private sector, huishoudens, kampen met schuldproblemen. Met name bij hypotheken. Banken zijn hun kapitaalposities aan het versterken en lenen heel moeilijk krediet. De pensioenfondsen – dat hebben we afgelopen week gezien – korten, pensioenopbouw wordt verminderd. Nou, dat zorgt er allemaal tegelijk voor dat allerlei sectoren in de economie tegelijkertijd gaan sparen. Dus minder uitgeven. Mijn uitgaven, zijn jouw inkomen. Als iedereen dat tegelijk doet gaat het mis…. En de overheid moet dus nu – een beetje zoals in Amerika pas op de plaats houden zodanig dat de private sector kan ontschulden. De balansen kan herstellen. En de overheid moet dus nu niet het rempedaal intrappen maar een beetje gas bijgeven om dat proces te versnellen.
Ik herhaal nog een keer de kern van het argument: ‘mijn uitgaven zijn jouw inkomen. Als iedereen tegelijk spaart gaat het mis.’ Als u de betekenis hiervan inziet heeft u de eerste stap naar fase II gemaakt. Jort Kelder en Mark Rutte zitten beiden vast in fase I en staan daarom niet open voor dit argument. Maarten van Rossem wel, want hij heeft fase II bereikt omdat hij zich bewust is van het feit dat Bas Jacobs er meer verstand van heeft dan hij zelf. Jacobs is hoogleraar economie en overheidsfinanciën.
Dat Jort Kelder, zoals de meeste Nederlanders, nog in fase I verkeert als het om de crisis gaat, is begrijpelijk. Maar met Mark Rutte ligt dat anders. Het probleem met hem is niet alleen dat hij de moeilijke stap van fase I naar fase II nog moet maken, maar ook dat hij leiding geeft aan ’s lands regering.
De korte termijn
Een klein puntje van kritiek op Bas Jacobs heb ik wel. Iets later in het gesprek ging het over het ontbreken van een lange termijnoplossing. Bas Jacobs verzuimde toen uit te leggen dat problemen niet altijd op lange en middellange termijn, maar vaak ook op korte termijn moeten worden verholpen. Stelt u zich voor dat u een hartaanval krijgt en de dokter zegt tegen u: we gaan u op een vetarm dieet zetten, maar dat fibrilleren van uw hart, daar doen we nu even niets aan want dat is een korte termijnoplossing.
De roep om een lange termijnoplossing klinkt wel verstandig, maar is een masker van wijsheid waarachter onwetendheid schuilt. Onbewuste onbekwaamheid die pretendeert bewust bekwaam te zijn.
Zelfstandigheid?
Op de vragen van Nynke de Zoeten antwoordde Mark Rutte met de bekende slaapverwekkende zinnen over het belang van zelfstandigheid en eigen initiatief, die we altijd van hem horen. Hij is bezig met een missie om ‘de mensen’ zelfstandiger te maken, zodat zij minder ‘beroep doen op de overheid’. Hij wil de samenleving fundamenteel veranderen, maar aan de werkloosheid die zijn beleid veroorzaakt, doet hij niets.
Waar zijn missie voor meer zelfstandigheid toe leidt, kunnen we bijvoorbeeld lezen in de Groene Amsterdammer van afgelopen week in een artikel over de gevolgen van de liberalisering van de medicijnmarkt voor apothekers en patiënten. In plaats van één overheid die uniforme voorschriften maakt zijn er nu meerdere zorgverzekeraars die elk hun eigen regels maken. De regels veranderen hierdoor dagelijks. Hierdoor kunnen apothekers het nauwelijks nog bijhouden en krijgen patiënten steeds andere medicijnen voorgeschreven. De complexiteit is toegenomen en patiënten zijn overgeleverd aan de willekeur van de verzekeraar.
De democratisch gekozen overheid wordt vervangen door bedrijven die handelen uit winstoogmerk. Wat dit met meer zelfstandigheid van de burger te maken heeft is onduidelijk. Ook als het gaat om de fundamentele verandering van de samenleving waaraan Markt Rutte werkt verkeert hij dus nog in fase I: onbewust onbekwaam.
Het hele transcript van het interview dat Nynke de Zoete had met Mark Rutte in Houston staat hier.
Dit is een transcript van het interview met Mark Rutte, afgenomen door Nynke de Zoeten. Beelden beginnen met reis naar Amerika. Ik begin in de 3e minuut. Bij het lezen deze video afspelen voor de muziek.
[3:06, muziek, Ry Cooder uit de film Paris, Texas] Mark Rutte: We wisten natuurlijk ook dat het moeilijk zou zijn. We nemen veel maatregelen die mensen raken. Dat geeft vanzelfsprekend ook tegenwerking. Dat is onvermijdelijk.
Nynke de Zoete: U staat ook juist bekend om uw optimisme, dat zien we ook hier weer. Past die uitstraling eigenlijk wel bij de huidige situatie. Er zijn heel veel mensen die het moeilijk hebben?
MR: En dat benoem ik ook. Kijk ik zeg heel vaak ook … en dat realiseer ik me ook … het zit ook in mijn eigen omgeving. Als je naar een verjaardag gaat. Een paar jaar geleden was dat alleen maar leuk. Tegenwoordig merk je op een verjaardag dat iemand zijn baan dreigt kwijt te raken en een ander misschien zijn baan is kwijt geraakt. Dat een ander zich zorgen maakt om de toekomst van zijn kinderen. Het eigen huis dat niet verkocht kan worden. Allemaal zaken die mensen natuurlijk diep raken. Dus ik realiseer me dat. Dat motiveert me ook enorm om de problemen aan te pakken.
NdZ: Al die kritiek die er is door heel veel economen en ook anderen op de grote hoeveelheid bezuinigingen, doet u dat ooit wel eens twijfelen?
MR: Geen seconde om heel eerlijk te zijn, omdat ik tegelijkertijd zie dat we ook dit jaar weer 20 – 22 miljard te veel uitgeven.
NdZ: wat trek je je nog wel aan en wat niet?
PM: maar kijk … ik zit in deze baan met absolute overtuiging en een missie. Ik wil ons mooie land mooier maken en nu wij door een zeer zware economische crisis gaan is mijn allereerste prioriteit - en dat is mijn stipje aan de horizon - door er voor te zorgen dat er weer economisch herstel is. Dat er weer banen komen. Dat mensen weer aan de slag komen. Dat daarbij kritiek komt. Dat daarbij mensen zijn die zeggen ik zie het anders, dat neem ik serieus. Ik ga die discussie aan. Ik ga met mensen in gesprek. We zoeken compromissen, voor zover dat ons puntje aan de horizon niet schaadt, en zo zit ik in de wedstrijd.
[4:41, onderbreking met beelden van bezoek]
[Beelden van receptie, door geroezemoes slecht te verstaan] NdZ: Het is bekend dat u een fan bent van de Amerikaanse mentaliteit. Wat spreekt u zo aan in de Amerikanen?
MR: Amerika is een land met een enorm vooruitgangsgeloof. Ook als het moeilijk is blijven mensen dat optimisme met elkaar delen. En er wordt niet zo snel naar de overheid gewezen. Dat is ook prettig als de dingen niet hele maal goed gaan. Mensen voelen ook een hele grote verantwoordelijkheid om het zelf te laten slagen.
NdZ: Dat is ook een beetje iets Amerikaans in U. U bent altijd heel hartelijk maar voor veel mensen blijft u ook aan de oppervlakte.
MR: Dat gaat ook zeker niet voor mij [op]. Maar dat moeten andere ook maar ophalen. Maar met de Amerikanen heb ik die ervaring niet.
[beelden snelweg in Texas, muziek Ry Cooder uit Paris, Texas, voice over van Nynke de Zoeten] NdZ: Een kleinere overheid en meer eigen verantwoordelijkheid. Het zijn kernthema’s in Rutte’s politiek. Wat mensen zelf kunnen organiseren, organiseren ze zelf is Rutte’s credo. Hij is, zegt ie, met zijn Kabinet bezig met een fundamentele omslag in onze verzorgingsstaat.
[terug in het hotel] NdZ: Vindt u dat de Nederlanders een mentaliteitsomslag moeten maken?
MR: die maken ze. Het bijzonder is dat dat heel snel gaat. Nederland is een land dat zich heel snel aanpast. Als ik nu met mensen praat dan zie ja al dat de verwachtingen van wat de overheid wel of niet kan doen echt fundamenteel aan het veranderen zijn. We maken op dit moment een fundamentele verandering in onze samenleving door. En de politiek is daar eerder volgend op, op dit moment, dan leidend daarin. Dat is ook helemaal niet erg. Het is deels noodzakelijk vanuit het feit dat we gewoon minder geld met zijn allen te besteden hebben. Het is ook een andere opvatting die we denken als land collectief aan het ontwikkelen zijn. Waar ben ik nou op mezelf aangewezen als dat kan en waar doe ik een beroep op de overheid als het niet langer kan als het echt nodig is om dat te doen.
NdZ: Maar mensen denken daar over na vanwege alle bezuinigingen en maatregelen die er komen toch? Dat is in principe de politiek die dat agendeert?
MR: Zeker, dat is natuurlijk een absolute wisselwerking. Maar als je met mensen er over praat dan zeg je ‘is het nou zo raar als je altijd een huishoudelijke … iemand had die je huis schoon hield. Dat je ook als je oud wordt die zelf blijft betalen en niet die rekening bij de overheid neerlegt. Nee, dat is eigenlijk helemaal niet raar. Daar heb je gelijk in, waarom doen we dat eigenlijk? Nee, dat vroeg ik me ook al een tijdje af’. Tot nu toe hadden we daar nog het geld voor, maar dat geld is er niet.
NdZ: Moeten we ook erkennen met zijn allen, gezien de verwachtingen voor de economische groei dat we het gewoon iets minder gaan krijgen?
MR: We hoeven het niet minder te krijgen. We leven in een van de rijkste landen van de wereld. Als minder krijgen zou zijn, zoals wat ik net schets, dat je meer een beroep dat op mensen om ook dingen zelf te organiseren, als dat betekent minder krijgen dan heeft u gelijk, maar ik vind dat niet minder krijgen. Ik vind het een logische herschikking van de taken tussen de overheid en mensen.
[beelden van het bezoek, fragment van toespraak] MR: As teenager I had a clear picture of Texas. My image of Texas was lastly [onverstaanbaar] by Southfork Ranch of the Ewings in the television series Dallas…
Melanie Schultz van Haegen: Ja Mark is iemand die houdt van mensen die altijd een kans zien. Of opportunities zoals je hier in Amerika zou zeggen. En dat vindt ie het leuke aan deze trip. Al die ondernemers. Maar dat is hij ook in zijn politieke leven. Als je zegt ‘ik heb een probleem’ dan zegt ie ‘nou veel plezier’ Nee… maar als je kansen ziet en je gaat zelf aan de slag dan gaat het heel goed.
[Nacht, onderweg in de auto. Rutte met Schultz over de ontmoetingen. Schultz vertelt dat ze iemand heeft gesproken die geïnteresseerd is in de Deltawerken. Rutte vertelt onder andere dat hij ‘voor de firma naar de Caraïben’ gaat]
NdZ: [voice over]: Het hele Kabinet is toe aan vakantie. Na acht slopende maanden lopen de ministers op hun tandvlees. Door het ontbreken van een meerderheid in de Eerste Kamer blijft het spannend of het Kabinet het gaat redden. En ondertussen moeten ze ook nog met elkaar 6 miljard aan extra bezuinigingen zien te vinden. De onderlinge verhoudingen zijn goed, benadrukt Rutte, ook met PvdA leider Samsom.
MR: We hebben elkaar goed leren kennen in de formatie. Elkaar de nieren geproefd zoals dat dan hoort. Het is een man die betrouwbaar is zich die aan zijn afspraken houdt en als er problemen zijn in de wederzijdse partijen dan kunnen we ook open reëel met elkaar over spreken. Er worden geen spelletjes gespeeld. En dat is vreselijk belangrijk om ook met elkaar het gevoel te hebben dat je zo’n rit kunt uit zitten.
NdZ: En is het ook stabiel omdat je elkaar in de peilingen wel vast moet houden?
MR: Nee, want we hebben ook gezien hoe lang peilingen mee gaan. Diederik Samsom staat nu op het aantal zetels dat ie twee weken voor de verkiezingen ook had in de peilingen en hij kwam uiteindelijk 23 zetels hoger uit. Dus in die zin is Nederland ook een bijzonder land, dat uiteindelijk mensen heel goed begrijpen dat dit soort partijen als PvdA en VVD, een hele moeilijke fase besturend, heel fundamentele keuzes moeten maken. Als je dan nu gaat peilen dan zullen de mensen vooral benadrukken wat ze niet bevalt. Ik ben er ook van overtuigd dat als er morgen verkiezingen zouden zijn dat PvdA en VVD een goeie uitslag maken omdat mensen ook zullen erkennen dat het goed is dat deze partijen die verantwoordelijkheid nemen. Ook in het belang van het land als geheel.
NdZ [voice over]: Rutte denkt dat het ontbreken van een meerderheid in de Eerste Kamer geen probleem is.
MR: Ik heb er wel vertrouwen er op dat de eerste kamer ook ziet in welke crisis Nederland zich bevind.
Het belang van de noodzakelijke hervormingen en dat we uiteindelijk voor die cruciale hervorming ook steun gaan krijgen.
NdZ: U heeft er vertrouwen in. Vindt u ook dat de oppositie ook een verantwoordelijkheid heeft?
MR: En die neemt de oppositie. Kijk maar het Woonakkoord. Daar hebben D66, CU en SGP verantwoordelijkheid genomen.
NdZ: Ja, maar er zijn toch een heleboel dingen die er nog wel liggen. Zijlstra, Uw partijgenoot heeft gezegd ‘ik verwacht ook dat de oppositie de verantwoordelijkheid neemt en geen politiek-met-een-kleine-p gaat bedrijven’
MR: Dat ben ik met u eens, maar ik moet zeggen, tot nu toe ben ik er ook niet over teleur gesteld. Dus ik ben het zeer met hem eens. Ik heb daar goeie hoop op omdat die Eerste Kamer ook een eigen verantwoordelijkheid neemt, namelijk om er voor te zorgen dat het land ook verder kan. Dat noodzakelijke hervormingen plaatsvinden.
NdZ. Bij aanvang van het Kabinet zij de Diederik Samsom ‘We hebben plannen voor twee termijnen’ Is dat nog steeds zo?
MR: Als je de ambitie van de plannen bekijkt dan heb je wel twee termijnen daarvoor nodig en als je ziet waar Nederland zich in bevind dan is mijn hoop en verwachting dat we de komen de maanden, het komend jaar, het begin zullen zien van economisch herstel. Dan moeten we daar aan doorwerken, maar ik ben nog niet zo ver dat ik nu alweer de volgende coalitie ga voorspellen. Daar is Diederik al iets verder in geloof ik. [Beelden van de Mark Rutte die een cowboy hoed opzet en dan spontaan ‘howdy’ roept. He is practicing his howdy’s becommentarieert de Amerikaanse gastvrouw].
Bestuurders
roepen radeloos om meer vertrouwen terwijl het publiek steeds hopelozer
wordt door de onheilstijdingen. Men gaat door met bezuinigen terwijl er
wel een goede oplossing is.
Nu het steeds duidelijker wordt dat ondanks keihard snoeien
en lastenverzwaring de crisis niet over gaat, begint het op te vallen
dat politici en journalisten steeds wanhopiger smeken om vertrouwen.
Bezuinigen en lastenverzwaring zijn de enige maatregelen waarover wordt
gepraat, ook al is de enige onderbouwing een onjuiste vergelijking met huishoudboekjes die op orde gehouden moeten worden.
Het is een rare eenzijdige discussie, waarin de Keynsianen
nauwelijks aan het woord komen. Daarom wordt de echte oplossing –
stoppen met bezuinigen en de economie stimuleren – wordt maar zelden
genoemd. Pas de laatste tijd komt hier een beetje verandering in dankzij
mensen als Ewald Engelen en Bas Jacobs, zoals bijvoorbeeld hier:
De politiek weet het niet
Dagelijks zien we bestuurders met strakke gezichten beweren
dat nieuwe bezuinigingen nodig zijn omdat we als klein landje
afhankelijk zijn van de export. ‘Wij kunnen er ook niets aan doen,’
lijken ze te zeggen. Om ons moed in te praten vertellen ze ons dat het
volgend jaar weer beter gaat. We moeten vertrouwen hebben in de toekomst
en geld uitgeven, want dat is goed voor de economie.
Neem Mark Rutte bijvoorbeeld. Helemaal in lijn met de
liberale ideologie zegt hij dat niet de staat maar de burgers moeten
zorgen voor herstel (12e minuut in de video):
Hier vertelt hij aan Ferry Mingelen dat hij een ‘groene waas van
herstel’ in de economie ziet. Het is voor hem reden om de bezuinigingen
uit te stellen. Laten we als samenleving eens afspreken, zo stelt hij,
dat we weer vertrouwen in de toekomst gaan hebben. Als jullie weer
nieuwe spullen gaan kopen, dan zal ik de bezuinigingen uitstellen. Doen
jullie dat niet, en krimpt de economie toch, dan gaan we natuurlijk weer
extra bezuinigen. Het is maar dat u het weet, maar veel keuze heeft u
niet.
Dat de wanhoop hierdoor natuurlijk alleen maar groter wordt
lijkt hij niet te beseffen. Iedereen ziet dat hij behalve enthousiasme
en mooie woorden niets te bieden heeft en concludeert: Rutte heeft geen
kleren aan weet het dus ook niet.
Waakvlamjournalistiek en radeloosheid op tv
Op televisie is het misschien nog wel het
ergst. Bij de aankondiging van nieuwe maatregelen wordt ons vaak wijs
gemaakt dat het ‘geld op is.’ (Dit is onzin, want in Frankfurt kunnen ze
met een druk op de knop vele miljarden euro’s maken). En ook over zogenaamde tegenvallers wordt vaak kritiekloos bericht, zoals begin dit jaar in het NOS Journaal:
Na het zien van een nieuwsitem als dit is het geen wonder dat mensen
geen vertrouwen meer hebben in de toekomst. Bezuinigen is
onvermijdelijk. Elke duiding, context of uitleg ontbreekt. Het is om gek
van te worden.
In de kranten is het al niet veel beter. Donderdag 16 mei demonstreert de economieredactie van NRC Handelsblad
dat ze of te schijterig zijn, of geen benul hebben van economie. Het
redactioneel van die dag, met de titel De waakvlam-economie, gaat over
de almaar krimpende economie. Over de oorzaken zeggen ze:
De bezuinigende overheid zelf houdt intussen de hand op de
knip en investeert ook fors minder dan voorheen. De particuliere sector
zal dus de ijzers uit het vuur moeten halen, zowel in het binnenland
als, via de export, het buitenland.
Dat de overheid niet hoeft te bezuinigen omdat ze tegen negatieve
rente kan lenen wordt niet vermeld. En ook hier valt de liberale
ideologie op, het is of Mark Rutte aan het woord is.
Daarna constateert de redactie dat we dat we voor verbetering niet
kunnen rekenen op de particuliere sector en de export. Waarom dat zo is,
wordt niet uitgelegd. De particuliere sector zit door de crisis met te
veel schulden en moet afbetalen. En op de export kunnen we ook niet
rekenen want in het buitenland gaat het even slecht. Dat is overigens
voor een deel ook onze schuld want Nederland (samen met Duitsland) eist
van Zuid-Europese landen dat ze bezuinigen.
En net als Mark Rutte heeft ook NRC een oplossing om de groei weer terug te krijgen waarbij beroep gedaan wordt op vertrouwen:
Vertrouwensherstel bij huishoudens en bedrijven is
daarvoor de belangrijkste voorwaarde, zeker als de overheid aan de kant
blijft staan.
Op een voorwaarde:
… dan moeten burgers en ondernemers wel weten dat het
beleid op de rails staat en niet, voor de zoveelste maal, onverhoeds
wordt omgegooid. Als het kabinet-Rutte niet direct kan of wil bijdragen
aan de economische groei, dan zijn rust en voorspelbaarheid het minste
wat van haar gevraagd kan worden.
Dat is het dus: de overheid moet even … tjsa wat
eigenlijk? Doorgaan met bezuinigen? Als het maar voorspelbaar is, dan
komt het vertrouwen vanzelf weer terug is het devies. Ook dit is dus Krugmans vertrouwensfee.
Ooit adverteerde NRC met de leuze dat zij ‘de
slijpsteen van de geest’ was. Wat hebben ze met die slijpsteen gedaan?
Van die scherpe geest van toen is niet veel meer over. Dit lijkt meer op
waakvlam-journalistiek.
Niemand durft het te zeggen
De discussie over bezuinigen
begint steeds meer te lijken op die tussen creationisten en
evolutiebiologen. Het feit dat we er nog steeds over praten is
merkwaardig want het staat vast dat bezuinigen de recessie erger maakt.
Voorstanders van bezuinigen hebben geen goede argumenten
en de feiten laten dit ook zien: 3 recessies op een rij nu, ondanks,
nee, dankzij de vele miljarden die Nederlandse overheid heeft bezuinigd.
In de landen om ons heen, Groot-Brittannië, Ierland, en Zuid-Europa is
het ook overduidelijk zichtbaar.
Vrijwel iedereen, zelfs bij het IMF,
is er nu van overtuigd dat bezuinigen fout is. Het probleem in
Nederland is echter dat de bezuinigings-fundamentalisten niet de eerste
de besten zijn. Bij de Nederlandse Bank bijvoorbeeld zijn ze er nog
steeds vast van overtuigd dat bezuinigingen noodzakelijk zijn. Je vraagt je af of daar alleen boekhouders en geen economen werken.
Door al deze radeloosheid zou je haast gaan denken dat de
er geen oplossing is. Maar die is er wel degelijk, zoals Paul Krugman
uitlegt in zijn vorig jaar verschenen boek End this depression now.
De Nederlandse overheid, in samenwerken met andere landen in Europa
kunnen deze crisis binnen een paar maanden beëindigen, door te stoppen
met bezuinigen, de uitgaven in plaats daarvan te verhogen, het liefst
door te investeren in infrastructuur, energievoorziening en maatregelen
tegen klimaatverandering. Het samenwerkingsverband is er zelfs al: de
EU, waardoor ook wordt voorkomen dat een deel van die investeringen
weglekt naar het buitenland.
En, niet minder belangrijk, de financiële sector moet
gesaneerd worden. Maar vooral: stoppen met klagen over tegenvallers en
smeken om vertrouwen.
Toch gaat het bezuinigen maar door omdat niemand, net als in het
sprookje van die keizer, tegen Rutte durft te zeggen hoe dom hij is. In
ieder geval niemand die op een positie zit waar naar geluisterd wordt.
Ik heb dit interview van Mark Rutte in april dit jaar helaas gemist. Helaas, want dit is Rutte het cliché mannetje op zijn best. Hij toont zich hier de schoolmeester die voor de klas staat en dan afspraken gaat maken met zijn leerlingen. "Als jullie beloven dat je hard werkt dan krijg je van mij goede cijfers". Niet dat die leerlingen een keuze hebben natuurlijk. Aan dit soort schoolmeesters had ik toen ook al een hekel. Mannen die uit onzekerheid lachen.
Mark Rutte werd 11 april 2013 in Nieuwsuur geïnterviewd naar aanleiding van het afsluiten van het sociaal akkoord. Hij vertelde aan Ferry Mingelen dat hij een "groene waas van herstel" in de economie ziet. Het is voor hem reden om de bezuinigingen uit te stellen. Laten we als samenleving eens afspreken, zo stelt hij, dat we weer vertrouwen in de toekomst gaan hebben. Als jullie weer nieuwe spullen gaan kopen dan zal ik de bezuinigingen uitstellen. Doen jullie dat niet, en krimpt de economie toch, dan gaan we natuurlijk weer extra bezuinigen. Het is maar dat u het weet, maar veel keuze heeft u niet.
Transcript van deel van interview Ferry Mingelen met Mark Rutte
[12:10] Ferry Mingelen: Kritiek is dat u belangrijke maatregelen hiermee uitstelt. Veel wordt opgeschoven naar 2016, bezuinigen die nodig zijn om het tekort in 2014 op de 3 procent te houden worden voorlopig uitgesteld, het kabinet neemt geen beslissingen, stelt alleen maar uit. Mark Rutte: Ik ben het met die kritiek uiteraard oneens om de volgende twee redenen. In de eerste plaats die begroting 2014. We zien op dit moment in Nederland een zekere groene waas van herstel. Het komt heel voorzichtig. De export trekt op dit zelfs fors weer aan. Daar zien we zelfs een heel stevig herstel. Ee export is cruciaal voor banengroei. Wat we nu willen bereiken is dat we zeggen tegen Nederland, werkgevers, werknemers en Kabinet hebben dit historisch akkoord gesloten. Dit in zichzelf geeft vertrouwen. Mensen zijn natuurlijk, dat begrijp ik aan het somberen vanwege allerlei slechte cijfers. En ook mensen die zelf geraakt worden door die cijfers, bijvoorbeeld doordat ze werkloos worden of hun huis moeilijk kunnen verkopen. Laten we nu stoppen met somberen. Wij kunnen met elkaar, wij hebben alles daarvoor in huis een van de sterkste economieën van de wereld weer worden. We zitten in die top, maar we moeten weer echt naar de top en dan heb je dus die bezuinigen voor 2014 niet nodig. Zou later dit jaar blijken dat we die 3% niet halen zonder extra bezuinigingen dan zullen we alsnog die maatregelen nemen met Prinsjesdag. Maar ik vind dat we als samenleving nu ook echt de hand moeten schudden met elkaar. Werkgevers, werknemers, Kabinet moeten zeggen: laten we nou dit akkoord een kans geven en het vertrouwen herstellen. FM: Maar die kans kan toch maar een paar maanden duren? Binnen een paar maanden zegt u dus moet blijken of die voorzichtige groei van de economie al die bezuinigingen overbodig maken. Het is nu april, dus voordat er iets geregeld is, is het al weer later en in het najaar moet u dan die bezuinigingen … dat is toch wel een beetje een gokbeleid. Want in die paar maanden kan er dan zoveel gebeuren. MR: Meneer Mengelen, er staat [geloof ik] geen camera op u gericht maar u kijkt er zo somber bij. Als we zo somber blijven kijken dan gaat het inderdaad niet lukken. Maar de grote vraag is ... FM: ... sceptisch is het woord...
MR: ... ja sceptisch, professioneel, als journalist moet u dat natuurlijk doen. Maar als we nou als land eens een keer besluiten om die deken van negativisme weg te trekken, om met elkaar te besluiten om wel die auto die we rijden – die auto is nu 13, 14 jaar oud, we gaan eens een keer een nieuwe auto kopen. We zijn inmiddels uit het huis aan het groeien want het aantal kinderen is toegenomen. We gaan eens een keer dat nieuwe huis kopen. We nemen dat kleine beetje risico. We hebben dat vertrouwen. Dan kunnen we met elkaar dat Centraal Plan Bureau [overslaan] en nou komt de crux: Als nou blijkt, richting Prinsjes dag dat we die drie procent niet halen dan moeten natuurlijk extra maatregelen nemen, dat spreekt voor zich. Maar ik vind dat we dat nou eens een kans moeten geven met elkaar. Echt met elkaar zeggen als land: laat we die hele [onverstaanbaar] doen. Wij als sociale partners en Kabinet de samenleving en het vertrouwen herstellen.
FM: Geeft u hier eigenlijk de economen gelijk die zeggen: "Je moet in deze tijd niet gaan bezuinigen. Het Kabinet zit veel te hard op die bezuinigingslijn. Onverstandig. Het smoort de economische groei". In feite doet u dat nu ook. U stelt de bezuinigingen uit en u zegt laat die economische groei tot stand komen.
MR: Nog eens een keer: we stellen geen bezuinigingen uit want die waren ook voorzien voor 2014. Dus wat we nu doen ...
FM: ... ja het is de vraag of die doorgaan ...
MR: ... ja maar het moment om dat besluit te nemen, ook politiek met elkaar is natuurlijk met Prinsjesdag. We hebben begin maart de cijfers gehad van Centraal Planbureau. Die laten zien dat we volgend jaar over 3% heen gaan. Dan zullen veel mensen denken: “hou eens op over die drie procent”. Dat is geen doel op zichzelf, maar je moet op een gegeven moment die groei van die schuld, van die staat onder controle krijgen anders moet je uiteindelijk een veel te hoge rekening betalen. Dat waren de cijfers zoals we die kennen. We krijgen nieuwe cijfers in de aanloop naar Prinsjesdag en we hebben nu een kans als samenleving waar die groene waas er is. Waar een aantal belangrijke economische indicatoren ietsjes beter gaan, waar met name de export fors beter gaat om tegen elkaar te zeggen laten we dat Centraal Plan Bureau verslaan en in augustus laten zien dat onze economie sterker groeit dan we dachten. [15:52]
Ter gelegenheid van de Eurotop hebben we op Sargasso een mini serie over de euro en deze top. Ik draag ook bij: Deel 2 - Misplaatst oranjegevoel:
Af en toe word ik gek van de besluiteloosheid van de Europese politiek. Terwijl de crisis met de dag erger wordt blijft men de problemen maar voor zich uit schuiven. Maar geheel tegen de verwachting in is vrijdagnacht dan toch nog wat besloten in Brussel al het ging moeizaam. Onder druk van Spanje, Italië en Frankrijk is besloten een bankenunie te vormen. Alle Europese banken komen te vallen onder direct toezicht van de ECB en herkapitalisering van de banken zal een Europese zaak worden.
Het probleem
Twee weken geleden kwam Spanje in de problemen. Het land krijgt dan een noodlening van 100 miljard euro om haar financiële sector te redden. Maar het helpt niets: Lees de rest op Sargasso.
Deel I is ook al verschenen: De Inzet, geschreven door Klokhuis.
Corruptie in Nederland
In mijn stukje besteed ik geen aandacht dat toezichthouders en bankiers vaak een "ons kent ons" relatie hebben, waardoor van toezicht weinig sprake is. In Nederland denken wij natuurlijk dat we dat hier heel goed doen en in de "knoflooklanden" maken ze er maar een zooitje van ("maffia" volgens Geert Wilders). Ook dit is echter een goede illustratie van het misplaatste oranjegevoel. We kennen onze eigen recente geschiedenis niet eens. Het volgende is in het stukje op Sargasso weggelaten:
De grap van het verhaal
van de Jager is dat hij de durft te beweren dat wij in Nederland zo’n goede
controle hebben op de banken. Een van de belangrijkste redenen om controle van
banken weg te halen bij de lokale politiek is dat daar altijd een perverse relatie
is tussen controleur en bankier. Ook in Nederland was controle van het
bankwezen vaak ondergeschikt en stelde de DNB zich eerder dienbaar aan de banken dan
controlerend op. Een recent
voorbeeld is het schandaal van Dirk Scheringa die met zijn DSB jarenlang zijn
gang kon gaan, er was zelfs een voormalig minister van financiën bij betrokken.
In het onlangs verschenen rapport over deze affaire staat dat “Een vergunning niet
gegeven had mogen worden”. Het toezicht
was onvoldoende en “niet krachtdadig
genoeg”. De AFM had voldoende bevoegdheden, maar greep niet in. Dit is het
strenge toezicht waar Jan Kees de Jager zo trots op is.
De manke vergelijking
In de commentaren wordt geklaagd over de manke vergelijking, maar deze is niet door mij bedacht. Johanna merkt terecht op dat de "ziekte metafoor" erg ongelukkig is omdat suggereert dat het iets is dat ons overkomt en dat we alleen maar lijdzaam kunnen toezien. Inderdaad! Ik ben ook niet blij met de ziekte metafoor. Het zou beter zijn om de
machine metafoor te gebruiken – daar is een duidelijke link met de mens
die verantwoordelijk is, de maker en wordt niet verondersteld dat het
van buiten komt. Je kunt bijvoorbeeld niet zeggen: hé verdorie nou wil
die auto alweer benzine, hij moet maar eens op rantsoen gezet worden.
Keynes heeft de metafoor ook al gebruikt toen hij zij dat er tijdens de
depressie sprake was van “magneto trouble” (bougies doen het niet meer;
vraag me niet om de details, ik heb geen verstand van auto’s ;-). Dit sluit veel beter aan bij de oorzaak van een recessie dan de ziekte metafoor en het zet aan tot actie.
Transscripts en video's
Tenslotte, de transscripts die ik heb gemaakt van de twee interviews. In beide gevallen betreft het een fragment van het hele interview.
Chris Ostendorf:[start 2 minuut 20] De Spaanse en Italiaanse rente, die stijgen vandaag gewoon weer door. Worden er hier vandaag maatregelen genomen die daar, bij wijze van spreken morgen al wat tegen kunnen doen?
Mark Rutte: De eerlijkheid is dat er geen medicijnen zijn, geen pijnbestrijding, geen paracetamol bestaat die dit probleem kan oplossen. De landen zullen door moeten gaan met hervormen, met bezuinigen, met groei lostrekken in die markten. Dat zal moeten gebeuren. Er zijn instrumenten beschikbaar in Europa voor landen die zeggen op korte termijn redden we het niet zelf
Chris Ostendorf: Wat zijn dat?
Mark Rutte: Dat zijn de firewalls die we gebouwd hebben, de brandgangen die gebouwd zijn en al die andere instrumenten die we met elkaar ontwikkeld de laatste paar jaar. Nederland is ook betrokken achter de schermen bij discussies hoe dat zou kunnen, maar dat is altijd tegen de zwaarste voorwaarden en dat zijn de bestaande instrumenten. Ja die zijn er. Maar ik zie geen enkele noodzaak om nou weer allerlei nieuwe dingen te gaan bedenken.
Chris Ostendorf: Maar bent u ook bereid die op korte termijn in te zetten? Want voor Italië en Spanje moet er op korte termijn wel een soort morfine shot komen.
Mark Rutte: Morfine shot gaat hier niet helpen. De enige weg voor Spanje en Italië uit deze crisis is dat zij - “bite the bullit” - door de zure appel heen bijten, en doorgaan met wat in de afgelopen jaren, volstrekt onvoldoende gebeurd is, de arbeidsmarkten aanpassen, te bezuinigen, groei te veroorzaken door slimme maatregelen te nemen, de hervormingen door te voeren. Ja dat is echt het recept dat we in Nederland ook gedaan hebben. Hoe zelfs een land als Finland dat er heel slecht voor stond in de jaren 90, toch zonder hulp van buitenaf, zelf weer op eigen benen is komen te staan, omdat ze bereid waren die moeilijke maatregelen te nemen.
Journalist: [start 32 seconden] … Er moeten stappen worden gezet richting een bankenunie zegt meneer Van Rompuy. Nou heb ik u eerder gehoord dat u dat niet zo’n heel goed idee vindt. Gaat u elkaar nog vinden?
De Jager: Nou wij hebben in september vorig jaar als Kabinet nog gezegd, en dat heb ik een aantal keren, ook recent herhaalt in de Tweede Kamer, dat wij wel degelijk ook voorstander zijn om via stappen tot zo’n bankenunie te komen, maar wel met de juiste volgorde. Dus eerst moeten aan aantal strenge voorwaarden zijn voldaan, alvorens je weer naar een volgende stap toe kan, en niet in een keer in een bankunie gerommeld worden, met alle perverse prikkels van dien, want ja als de belastingbetaler van het ene land moet betalen voor de banken in een ander land zonder dat je bijvoorbeeld een Europees bankentoezicht hebt geregeld en op het gelijke niveau de banken geherkapitaliseerd hebt, ja dan vormt het juist een perverse prikkel. Dus dat is geen goeie zaak.
Journalist: Heeft u het idee dat Van Rompuy, en ook Barosso de landen in een bankenunie rommelen?
de Jager.: Dat wil ik niet zeggen, maar je moet niet te hard van stapel lopen.Het is belangrijk om dat als lange termijn visie te hebben. Uiteindelijk is het mogelijk zelfs onvermijdelijk dat [er een bankenunie] komt maar dan wel in de juiste volgorde. Een aantal strenge stappen eerst. Daar kunnen we al mee beginnen. Namelijk met Europese bankentoezicht. Dat kunnen we al heel snel gaan instellen, zodat banken in Zuid-Europa bijvoorbeeld, met net zulk strenge toezicht te maken zullen krijgen als banken in Nederland. En als je dat hebt geregeld en je hebt ook de banken samen qua kapitaal op een gelijk niveau gezet, en je hebt de regels allemaal het zelfde, dan kun je naar een volgende stap toe, namelijk met zijn alle in een bankenunie. Maar eerder niet.Read more...
Ik heb al eerder geschreven over Mark Rutte, het Clichémannetje, maar hij blijft me inspireren. Ook deze week weer in de Tweede Kamer. Iedereen die heeft opgelet heeft kunnen zien hoe leeg het beleid van deze regering is. Ja ik weet, dit kabinet is demissionair, het mag niet beslissen over controversiële zaken. Maar stel dat het stormt en de dijken staan op doorbreken. Dan ga je dijkverzwaring toch niet uitstellen omdat het controversieel is? Elke Nederlander snapt dat. Maar niet Mark Rutte. Want volgens hem is er helemaal niets aan de hand. Hij ziet de urgentie van de problemen niet. Dat blijkt uit de volgende uitwisseling die afgelopen dinsdag in de Tweede Kamer plaats vond.
In het stukje vergelijk ik Mark Rutte met koning Kanoet (Cnut), koning van Denemarken van 1018 tot 1035 die volgens de legende de golven van de zee heeft bevolen zich terug te trekken. Er zijn meerdere versies van het verhaal, maar het gaat mij natuurlijk om de variant waarin de koning dit deed uit hoogmoed, niet om zijn hovelingen belachelijk te maken. Hoewel, misschien onderschat ik Rutte wel.
Maar als zie ik hem precies dezelfde uitspraken zie doen als op bezoek is bij zijn Spaanse collega Rajoy twijfel ik niet meer. De keizer heeft echt geen kleren, maar iedereen blijft doen alsof.
Vandaag schrijft Paul Tang in de Groene over het zelfde onderwerp. Ondanks de urgentie van deze kwestie - nog drie maanden volgens Soros - zullen de verkiezingen niet over de echte problemen gaan. Met uitzondering van de PVV houden houden de partijen zich muisstil als het over Europa gaat:
Het pleidooi voor een bankunie vindt in de kern van de eurozone weinig gehoor, en wordt snel weggezet als een pleidooi voor een superstaat. Mark Rutte, onze premier, heeft in een snelle reactie al laten weten geen behoefte te hebben ‘aan structuurdiscussies over de toekomst van Europa’. Hij heeft al eerder laten weten dat hij niets ziet in het idee van gezamenlijke Euro-obligaties. Kortom, Rutte blokkeert elk onderdeel van een plan A dat nodig is om de eurozone niet uit elkaar te laten vallen. Wat wil hij dan wel? De gulden? Dan prefereer ik de eerlijkheid van Geert Wilders. De overige politieke partijen vragen niet aan de minister-president om verantwoording af te leggen over waarom hij consequent elk voorstel tot redding van de eurozone blokkeert. Ze zijn muisstil over ‘the elephant in the room’.
De koudwatervrees voor Europa is op zijn best struisvogelpolitiek, en als Merkel een paar ontactische uitspraken doet zijn de partijen helemaal niet stil, integendeel:
Ik wordt er moe van, maar ik her haal het maar weer eens: we kunnen alleen maar vooruit, er is geen weg terug. Uitstappen uit de euro is niet mogelijk, en opbreken van de euro zal de crisis verdiepen. Dan wordt de Grote Recessie een Grote Depressie. Welbeschouwd gaan deze verkiezingen helemaal niet over Europa, maar over onze economie, pensioenen en de welvaart. Die is onlosmakelijk verbonden met de andere Europese landen, of we dat nou willen of niet. We zitten vast aan landen als Spanje, Italië en Griekenland, of we nu willen of niet. Europa en de euro zijn niet tegen te houden, maar wie vertelt het de kiezer?
---
Verantwoording afbeeldingen:
1. Koning Kanoet van Denemarken. Bron: Wikipedia
2. Kanoetstrandloper (Calidris Canutis), vernoemd naar de koning omdat hij met de golven op en neer loopt. Bron: Wikipedia.
Read more...
Marike Stellinga twitterde afgelopen woensdag: Ik kan het niet meer horen, dat 'de economie kapot bezuinigen'. Nieuw cliché. Oké, dat is een cliché maar daarom is het nog niet vanzelf onwaar. Het beste voorbeeld van het “kapot bezuinigen” van een economie is natuurlijk Griekenland, maar op dit moment gebeurt het ook in Spanje, Portugal en Ierland. En vergeet vooral ook het Verenigd Koninkrijk niet.
Maar laten we even afzien van het waarheidsgehalte en ons concentreren op clichés in het algemeen. Een mooie demonstratie van cliché gebruik gaf Mark Rutte afgelopen woensdag in het programma Gesprek met de minister-president. Daarin struikel je bij wijze van spreken over de clichés ... oh wacht, dat is ook een cliché ... en dan vooral clichés van het onware soort, die gebaseerd zijn op misverstanden. Zullen we dan maar eens?
Bekijk eerst zelf het interview:
Ik heb een paar fragmenten in het gesprek uitgelicht. Ik bespreek ze niet in de oorspronkelijke volgorde. Benadrukking in de citaten is van mij. De tekst kunt u op mijn blog in de juiste volgorde en in context nalezen.
Cliché 1: de financiën op orde brengen
Meerdere keren heeft Mark Rutte het over het 'onder controle brengen” van de overheidsfinanciën. Bijvoorbeeld in:
[fragment 1] Dominique van der Heyde: Afgelopen nacht zijn de vijf partijen het eens geworden over de details van het begrotingsakkoord. Bent u er blij mee?
Mark Rutte: Ja het is echt goed nieuws. Dat we dus laten zien aan de rest van de wereld, aan onze eigen mensen in Nederland, de bevolking, dat we de overheidsfinanciën onder controle brengen. Dat we de rekening niet doorschuiven naar volgende generaties. Dat de financiële markten vertrouwen houden. Dat de rente niet gaat stijgen.
Dit is een onwaar cliché. De staat heeft de begroting nooit helemaal onder controle: de inkomsten van de Staat door belastingontvangsten en afdrachten voor uitkeringen zijn sterk afhankelijk van de toestand van de economie. In 2008 zijn bovendien grote uitgaven gedaan om het Nederlandse bankwezen te redden. Door te bezuinigen op de overheidsfinanciën wordt de economie geschaad en zal de financiële positie in de toekomst alleen maar slechter worden.
Cliché 2: Schulden zijn slecht (en moeten bestraft worden)
Dit is in de noordelijke eurozone een veel gehoorde verklaring: de problemen in de knoflooklanden zijn de oorzaak van spilzucht. Mark Rutte:
[fragment 2]… je ziet in landen als Italië en Spanje wat [hoge schulden] met je economie doet. Dus je moet die financiën op orde brengen. Het eerste jaar kan dat niet anders dan met lastenverzwaring maar die moet je wel zo snel mogelijk weer teruggeven.
Ook dit is ronduit onwaar: Spanje stond er wat overheidsfinanciën betreft beter voor toen de crisis uitbrak dan Duitsland. Ook Italië was bezig met afbouwen van de staatschuld. Als gevolg van het uitbreken van de crisis zijn de schulden weer gaan oplopen. Hoge overheidsschulden waren niet de oorzaak van deze crisis maar een gevolg. Wat we in Spanje en Italië zien is het gevolg van verkeerd economisch en monetair beleid, niet van oplopende schulden. Hoe kun je verder van de waarheid zitten?
Cliché 3: Denk aan onze kinderen
In fragment 1 zegt Rutte dat we “de rekening niet [mogen] doorschuiven naar volgende generaties” Zo ook in het volgende fragment :
[fragment 3] MR: Ja ik zou het omdraaien. Kijk in Griekenland wat er gebeurt als je niet je overheidsfinanciën onder controle brengt en we doen dat dus ook niet omdat Europa dat wil. Wij willen dat de rest van Europa zich aan dat soort afspraken houdt. Wij doen dat omdat we het zelf van belang vinden, omdat dit kabinet zegt “je moet de rekening van deze crisis niet doorschuiven naar kinderen en kleinkinderen.” Wij moeten zelf orde op zaken stellen […]
Het denk-aan-onze-kinderen-cliché is het meest gebruikte argument voor bezuinigen. Wij moeten bezuinigen omdat we anders onze kinderen de rekening laten betalen.
Dit is baarlijke onzin. Stel u zelf maar eens de volgende vraag: aan wie betalen onze kinderen de rekening? Er zijn niet veel grijze hersencellen nodig om te bedenken dat zij dat betalen aan onze kinderen. Dus wat is het probleem dan?
Wat wij wel doorgeven aan onze kinderen is een gekrompen economie, waardoor zij, onze kinderen en kleinkinderen, economisch op achterstand komen te staan doordat er minder banen zijn en door de lagere welvaart. Dat is de echte erfenis die wij doorgeven.
Cliché 4: De rentelast
Een ander populair argument voor bezuinigen is dat we anders zoveel rente moeten betalen. Dat is natuurlijk waar, maar dat geldt alleen voor het nominale bedrag. Nederland betaalt momenteel heel weinig rente, ook volgens Mark Rutte.
[fragment 4] DvdH: Dat is heel slecht voor de economie al die lastenverzwaring. Dat zegt u ook altijd als VVD Premier toch?MR: Het is nog veel slechter voor de economie als de staatsfinanciën nog verder uit het lood komen te staan. Op dit moment betalen wij nog maar 1.97% van – gisteren was dat, het cijfer van vandaag – maar gisteren. De laagste rente sinds de Fransen het hier voor het zeggen hadden, sinds Napoleon. Zouden wij dit niet doen dan zou die rente heel fors gaan stijgen en stijgende rente betekent dat de staatsfinanciën nog verder uit het lood komen te staan.
en
[fragment 6] … miljarden extra uitgaven per jaar die extra aan die staatsschuld moeten worden toegevoegd en die je moet financieren. Plus stijgende rente voor mensen die willen investeren die een bedrijf willen starten – slecht voor de werkgelegenheid.
De rente die de Staat betaalt is op dit moment zo laag dat geld lenen bijna gratis is. Nominaal – als je alleen kijkt naar het bedrag – stijgt de schuld door de rente, maar reëel - als je corrigeert voor inflatie - blijft daar niet veel van over. Integendeel zelfs, de reële last kan zelfs dalen door inflatie. Maar waar het werkelijk om gaat is natuurlijk de schuldquote (schuld gedeeld door bruto binnenlands product). Die stijgt, niet alleen omdat de schuld toeneemt, maar vooral ook door de krimp van de economie. Bezuinigen versterkt de krimp waardoor de schuldquote alleen maar groter wordt.
[fragment 5] MR: … Wij moeten zelf orde op zaken stellen en de gevolgen zijn gigantisch als je dat niet doet. En we hebben op dit moment een tekort dat drie keer zo slecht is … wat 4,5 % is ten opzichte van de 1, 1,5 % in Duitsland en in Finland. Ook landen die goed scoren bij de financiële markten. Wij staan er drie keer slechter voor. Die financiële markten, maar dat geldt ook voor u en mij als we persoonlijke uitgaven doen, dat geldt voor bedrijven als ze investeringen willen doen, die willen vertrouwen hebben dat zo'n overheid zijn afspraken nakomt. Dus voor dat vertrouwen, voor die lage rente, voor de belangen van de Nederlandse samenleving, en ook voor toekomstige generaties, daarom doen we dit. Het heeft echt niet met Brussel te maken.
Ik heb in Cliché 1 al uitgelegd dat de overheid maar beperkte controle heeft over haar inkomsten en uitgaven, maar er is nog een ander probleem: de Staat is zo groot ten opzicht van alle andere spelers in de economie, dat wat zij doet gevolgen heeft voor de rest van de economie. Om een feedback loop te voorkomen moet de Staat daarom een anticyclische beleid uitvoeren. Het is verkeerd om te stellen dat wat geldt voor persoonlijk uitgaven en investeringen door bedrijven ook geldt voor de uitgaven van de Staat. Als de Staat minder uitgeeft krimpt de economie. Wat een individueel burger of bedrijf doet heeft een verwaarloosbaar effect op de economie, voor de overheid gelden andere regels. Het is dus een loos cliché.
Cliche 6: Het is de schuld van de financiële markten
Een boeman die ook vaak van stal gehaald wordt is de financiële markt:
[fragment 6] DvdH: Maar er zijn andere partijen in de Tweede Kamer die geen deel uitmaken van dat vijfpartijenakkoord, zoals de PVV en de SP. Die zeggen gewoon, laat dat tekort maar een tijdje oplopen dan kunnen we stimuleren in die economie. Dan verliezen we geen banen en juist dat is goed voor de economie.
MR: Twee hele grote gevolgen. In de eerste plaats, wat ik net schets: je krijgt sterk oplopende rentes en Nederland verliest het vertrouwen van financiële markten. Dan moet je dus echt denken over miljarden extra uitgaven per jaar die extra aan die Staatsschuld moeten worden toegevoegd en die je moet financieren. Plus stijgende rente voor mensen die willen investeren, die een bedrijf willen starten – slecht voor de werkgelegenheid.
Paul Krugman heeft het altijd over de confidence fairies die de economie van een land komen redden als maar braaf wordt bezuinigd. De grap is natuurlijk dat ze nooit komen, want net als feeën bestaan ze niet. Het vertrouwen van investeerders in Nederlandse wordt niet bepaald door hoe hard de overheid bezuinigt, maar door de mogelijkheid om er geld te verdienen. En als de economie krimpt is dat lastig. U hoeft het niet van mij te geloven maar misschien neemt u het wel aan van de “Bond King” van Pimco.
Momenteel is de economische situatie in Europa zo slecht dat investeerders hun geld in arren moede beleggen in … Duitse en Nederlandse obligaties. Daarom is de rente op dit moment zo laag – het laagst sinds de Franse revolutie nog wel, volgens Rutte. En, dit terzijde, daarom hebben pensioenfondsen het zo moeilijk om voldoende geld te verdienen om de pensioenuitkeringen op peil te houden.
En nog iets: de reden waarom Nederland, maar vooral ook Spanje en Italië zo bang moeten zijn voor een hoge rentestand is dat zij geen heer en meester meer zijn over hun eigen munt. Zij zijn afhankelijk van een centrale bank die als belangrijkste doelstelling heeft het laag houden van de inflatie. De Europese Centrale Bank mag bijvoorbeeld geen staatsleningen garanderen om er voor te zorgen dat de rente ervan laag blijft. Beleid dat de economie ondersteunt, iets dat elke centrale bank voor zijn eigen land doet, is verboden in euroland. Bij wet verboden dus, niet omdat het niet kan. Met andere woorden: wij zijn overgeleverd aan de financiële markten omdat we daarvoor gekozen hebben. Het was zo bedoeld. Maar Mark Rutte durft met een glimlach en zonder knipoog te beweren dat hij er geen controle over heeft. Hij is onschuldig want “het de schuld van de financiële markt, ik kan er ook niets aan doen”. En ook nu weer wordt het clichémannetje niet tegengesproken door Dominique van der Heyde.
Cliché 7: het is de schuld van Brussel
Een andere boeman die het goed doet is Brussel:
[fragment 7] MR: Het tweede is dat we dan ook gewoon boetes krijgen. We hebben in Europa het Stabiliteit en Groei Pakt. Wij verwachten dat landen zich daar aan houden en als wij ons daar niet aan houden … ja dan krijgen we ook die boetes. Dus je moet in ieder geval 2.1 miljard reserveren voor die boete.
Een mooie omtrekkende beweging van Mark Rutte is dit. Eerst geeft hij de schuld aan Brussel om het even later weer terug te nemen (zie fragment 5) – want hij wil het ook echt wel zelf. Maar hoe heeft dit eigenlijk kunnen gebeuren? Waarom moet Nederland een boete betalen voor iets dat slecht is voor haar economie en dat van andere Europese landen? Waarom wordt dit zomaar geaccepteerd en wordt hierover niet onderhandeld? Omdat Mark Rutte zich dan volstrekt belachelijk maakt. Hij heeft er, samen met zijn minister van financiën zelf voor gepleit in Brussel. Niet Brussel, maar Den Haag wilde dit.
De Klisjeemannetjes
Marieke Stellinga, maar ook andere journalisten, hoor ik zelden protesteren als Mark Rutte en andere clichémannetjes (en soms vrouwtjes) met hun “waarheden” aankomen. In het interview brengt hij het ene na het andere cliché te berde zonder dat hem ook maar nauwelijks één strobreed in de weg wordt gelegd.
In Nederland is het merendeel van de bevolking het er over eens dat we moeten bezuinigen. Wie wil weten hoe dat komt hoeft niet lang te zoeken. “Tering naar de nering”, “even doorbijten”, “eerst het zuur dan het zoet”. Deze, en de clichés die Mark Rutte in Het Gesprek te berde brengt, zijn de clichés die je dagelijks in de media tegenkomt en die zelden of nooit weersproken worden. Ik zie dan liever de echte Klisjeemannetjes, ook zij rijgen clichés aan elkaar, maar die zijn te minste om te lachen.
---
Verantwoording foto's: screenshots van het programma, met tekst die hij op dat moment uitspreekt.
Deze post staat ook op Sargasso Read more...
Dit transcript hoort bij mijn post op Sargasso: Het Clichémannetje. Met “[fragment x]” verwijs ik naar fragmenten uit het gesprek die ik heb gebruikt in deze post.
Dominique van der Heyde: [fragment 1] Afgelopen nacht zijn de 5 partijen het eens geworden over de details het begrotingsakkoord. Bent u er blij mee?
Mark Rutte: Ja het is echt goed nieuws. Dat we dus laten zien aan de rest van de wereld. Aan onze eigen mensen in Nederland. De bevolking. Dat we de overheidsfinanciën onder controle brengen. Dat we de rekening niet doorschuiven naar volgende generaties. Dat de financiële markten vertrouwen houden. Dat de rente niet gaat stijgen. Dat de politiek nog in staat is na het mislukken van het Catshuis dit nog voor elkaar te krijgen, dat is goed nieuws.
DvdH: Er zijn meerdere dingen bekend, bijvoorbeeld de vergoeding voor de reiskosten, die heel veel mensen krijgen omdat ze naar hun werk gaan met de auto of met het openbaarvervoer. Die is voor een groot deel nu nog belasting vrij, maar daar moet straks belasting over worden betaald. En zo zijn er meer maatregelen die gaan optellen en dan heeft de vakbeweging MHP uitgerekend dat het vooral mensen met een middeninkomen echt honderden euro’s per jaar gaat kosten dit akkoord.
MR: Die berekeningen kloppen in ieder geval niet. Ik loop er niet voor weg dat als je 12 miljard in een jaar moet vinden – en er zit ook lasten verzwaring in, dat kan ook niet anders als je in zo’n korte termijn zoveel geld moet vinden – dan heb je ook koopkracht effecten die negatief zijn, dat is onvermijdelijk. Maar wat de MHP vandaag laat zien, die cijfers kloppen niet. Het beeld is echt minder negatief. Dat zit hem er bijvoorbeeld in dat ze die reiskostenmaatregel optellen bij de inflatie. Nou dat kun je zo niet doen dus dat leidt tot een veel te hoog cijfer voor wat betreft de koopkracht teruggang. En er zitten nog een paar fout in.
DvdH: Maar er zitten een hoop belastingverhogingen in, dit is een voorbeeld er van. Een ander voorbeeld is dat mensen met een hoger inkomen extra belasting moeten gaan betalen. Waar ligt de grens daar?
MR: Het gaat om een werkgeversheffing in eerste instantie. Die wordt nu verder uitgewerkt. Eenmalig voor 2013, dus een soort crisismaatregel. En het is waar, er zitten absoluut lastenverzwaringen in het pakket. Dat zat ook in het Catshuispakket en deels is het is ook technisch onmogelijk om zo'n groot bedrag te vinden zonder in het eerste jaar ook lastenverzwaring. Het goede nieuws dat dat in het tweede en derde jaar wordt teruggegeven in lagere schijven voor de inkomstenbelasting, en dat is dan weer goed voor de economie. De BTW verhogen is niet leuk maar is minder schadelijk voor de economie als je tegelijkertijd daarna meteen de inkomstenbelasting verlaagt.
DvdH: Ok, u gooit nu alles op een hoop, maar u bent een VVD Premier, en toen u voor het eerst van de maatregelen hoorde moet toch wel even hebben getandenknarst?
Mr: Je kunt - al zou de VVD alleen regeren – niet een pakket van deze omvang maken zonder ook forse lastenverzwaring. Maar wat je dan doen is het op het moment dat de hervormingen geld gaan oplevering – want er wordt hervormd in de sfeer van de arbeidsmarkt, het pensioen, de woningmarkt en de zorg. Die gaan op een gegeven moment geld opleveren en dan kun je de belasting dus weer verlagen. Maar in het eerste jaar is het onvermijdelijk dat je dit soort grote bedragen alleen vind als je naast wat je in zo’n jaar al kunt bezuinigen, daarnaast ook een stuk lastenverzwaring hebt.
DvdH: Maar goed, [fragment 4] dat is heel slecht voor de economie al die lastenverzwaring. Dat zegt u ook altijd, als VVD Premier toch?
MR: Het is nog veel slechter voor de economie als de staatsfinanciën verder uit het lood komen te staan. Op dit moment betalen wij nog maar 1.97% vandaag – of gisteren was dat, [niet] het cijfer van vandaag ken ik nog niet – maar gisteren - de laagste rente sinds de Fransen het hier voor het zeggen hadden, sinds Napoleon. Zouden wij dit niet doen dan zou die rente heel fors gaan stijgen en stijgende rente betekent dat de staatsfinanciën nog verder uit het lood komen te staan. Dat bedrijven niet meer kunnen investeren. En [fragment 2] je ziet in landen als Italië en Spanje wat dat met je economie doet. Dus je moet die financiën op orde brengen. Het eerst jaar kan dat niet anders dan met lastenverzwaring maar die moet je wel zo snel mogelijk weer teruggeven.
DvdH: [fragment 6] Maar er zijn andere partijen in de Tweede Kamer die geen deel uitmaken van dat vijfpartijenakkoord zal ik maar zeggen, bijvoorbeeld de SP en de PVV. Die zeggen laat dat tekort gewoon een tijdje oplopen dan kunnen we stimuleren in die economie. Dan verliezen we geen banen en juist dat is goed voor die economie?
MR: Twee hele grote gevolgen. In de eerste plaats, wat ik net schets je krijgt sterk oplopende rentes en Nederland verliest het vertrouwen van financiële markten. Dan moet je dus echt denken over miljarden extra uitgaven per jaar die extra aan die staatsschuld moeten worden toegevoegd en die je moet financieren. Plus stijgende rente voor mensen die willen investeren die een bedrijf willen starten – slecht voor de werkgelegenheid.
Het tweede is dat we dan ook gewoon boetes krijgen. We hebben in Europa het Stabiliteits en Groei Pakt. Wij verwachten dat landen zich daar aan houden en als wij ons daar niet aan houden … ja dan krijgen we ook die boetes. Dus je moet in ieder geval 2.1 miljard reserveren voor die boete.
[…]
DvdH: Nou zegt ook de PVV “u doet dit vooral om Europa tevreden te stellen” en tegelijkertijd gaat het bijvoorbeeld nu in Griekenland weer helemaal mis. Daar moeten weer nieuwe verkiezingen komen. Er komt een run misschien wel op de banken. Misschien gaat dat land wel failliet en wij blijven daar maar geld in pompen terwijl de Nederlanders moeten bezuinigen en steeds meer belasting moeten gaan betalen
MR: Ja ik zou het omdraaien. Kijk in Griekenland wat er gebeurt als je niet je overheidsfinanciën onder controle brengt. En we doen dat dus ook niet omdat Europa dat wil, wij willen dat de rest van Europa zich aan dat soort afspraken houdt. Wij doen dat omdat we het zelf van belang vinden, omdat dit kabinet zegt “je moet de rekening van deze crisis niet door schuiven naar kinderen en kleinkinderen.” Wij moeten zelf orde op zaken stellen en de gevolgen zijn gigantisch als je dat niet doet. En we hebben op dit moment een tekort wat drie keer zo slecht is … wat 4,5 % is ten opzicht van de 1, 1,5 % in Duitsland en in Finland. Ook landen die goed scoren bij de financiële markten. Wij staan er 3 keer slechter voor. Die financiële markten, maar dat geldt ook voor u en mij als we persoonlijke uitgaven doen, dat geldt voor bedrijven als ze investeringen willen doen die willen vertrouwen hebben dat zo'n overheid zijn afspraken nakomt. Dus voor dat vertrouwen, voor die lage rente, voor de belangen van de Nederlandse samenleving, en ook voor toekomstige generaties, daarom doen we dit. Het heeft echt niet met Brussel te maken.
Zoals verwacht zakt Europa steeds meer af in een recessie. Hierdoor lopen de tekorten op. Door ondertekening van het begrotingspact, waarin strenge regels staan om begrotingstekorten te voorkomen, hopen de leiders van de eurozone de zaak weer onder controle te krijgen. Men verwacht dat als men zich maar aan de regels van het groei en stabiliteitspact houdt de schulden niet verder zullen toenemen en een nieuwe crisis voorkomen kan worden. Met structurele hervormingen moet er voor gezorgd worden het groeipotentieel van de economie weer toeneemt.
Zelfs in landen waar geen grote tekorten zijn wordt bezuinigd. Het Duitse weekblad Der Spiegel (*) meldt dat ook de Duitse regering nieuwe bezuinigingen aan het voorbereiden is. Duitsland wil het goede voorbeeld geven:
Weniger Elterngeld, neue Eingriffe in die Sozialkassen: Um die skeptischen Euro-Partner zu überzeugen, wollen Kanzlerin Merkel und Finanzminister Schäuble daheim den Sparkurs verschärfen. Der Wahlkampfhit heißt Schuldenabbau.
In Nederland moet ook weer meer bezuinigd worden: zondag 4 maart was Van Rompuy te gast in Buitenhof om de Nederlanders te manen tot begrotingsdiscipline. Ik heb de voorzitter van de Europese Raad meerdere keren horen argumenteren dat een beetje bezuinigen toch niet zo erg is. Hij deed uitspraken als “het is maar anderhalf procent meneer” en “ach,kijk eens naar de Grieken, die hebben in 2010 5% bespaard”.
“Groei is niet genoeg”
De Nederlandse Bank mengt zich 2 maart in de discussie. Zij publiceert een bulletin met de paniekerige titel: Sanering Nederlandse overheidsfinanciën kan geen uitstel velen. Als we doorgaan op de huidige weg, zo wordt betoogd, dan loopt het begrotingstekort op tot misschien wel 90%. In 8 stellingen beargumenteert de centrale bank waarom saneren niet uitgesteld kan worden. Zo wordt de volgende stelling geponeerd:
Groei helpt, maar is niet genoeg om van de hoge overheidsschuld af te komen
Ik heb een nieuwe post op Sargasso over de extra bezuinigen van 7 miljard waar nu in het nieuws sprak van is:
Beloftes moet je na komen. Dat weet iedereen. Maar is dat een reden om 7 miljard te bezuinigen in een jaar? Zo ongeveer is de redenatie in het voorpagina artikel van de NRC vandaag over de nieuwe bezuinigingen die ons mogelijk door Brussel zullen worden opgelegd. Letterlijk staat er:
Het kabinet moet veel sneller veel meer bezuinigen dan gedacht. Dat komt door afspraken met de Europese Commissie uit 2009. Volgens ingewijden moet er alleen al in 2013 op grond van de huidige prognoses minstens 7 miljard worden bezuinigd.
Om onder de 3% grens te blijven die is vastgelegd in het Groei en Stabiliteitspact moet 7 miljard euro worden bezuinigd. Deze bezuinigen komen boven op de al eerder voorgenomen bezuinigen van 18 miljard. Het bedrag is gebaseerd op een schatting van de afname van de economische groei. Het zou iets meer of minder kunnen zijn, maar laten we even aannemen dat het klopt. Door de krimpende economie - overal in Europa wordt nu bezuinigd - nemen de belastingkomsten van de staat af, en lopen de kosten op. Net als eerder de Belgen wordt Nederland nu door Brussel gedwongen om te bezuinigen: dat is het resultaat van de nieuwe afspraken die op 9 december zijn gemaakt. En belofte maakt schuld:
Ik had evengoed als titel Groundhog Day Again kunnen kiezen. De dames en heren zijn er uit in Brussel maar het is een herhaling van zetten. We gaan eerst aan een fiscale unie werken en pas daarna gaan we de euro redden. De Britten doen niet mee want die willen hun eigen ‘City’ redden. Over economische groei is niet nagedacht: men is geheel gefocust op de schulden. Duitse Disziplin staat op het recept, “groei” komt in de receptuur van de medicijnmannen en vrouwen in Brussel niet voor. Maar dat is ook irrelevant, want als we zo doorgaan is de patiënt binnenkort overleden.
Lees de rest op Sargasso ...Read more...
De zoveelste Eurotop en weer is er niets besloten dat de werkelijke oorzaak van het probleem wegneemt: de instabiele muntunie. Wel zijn onze leiders er weer van overtuigd dat ze nu alle problemen hebben opgelost. En wat zijn die problemen dan? Kijk en huiver.
Mark Rutte gaf na afloop van de Eurotop in Brussel een korte mededeling over de besluiten die zijn genomen. Ik vond de volgende video op de site van Elsevier:
Transcript (benadrukking door Rutte zelf):
Nou, wat we in ieder geval moeten doen is er voor zorgen dat we ... de crisis op het gebied van de schulden in Europa is hoog [onverstaanbaar]… dat betekent dat we ervoor moeten zorgen dat dit soort crises in de toekomst niet meer kunnen ontstaan. We moeten er alles aan doen dat er zo automatisch mogelijk sancties worden opgelegd aan landen die zich niet aan de afspraken houden. Tegelijkertijd moeten we ervoor zorgen dat de landen die in de problemen zitten dat die ook met een geloofwaardig programma komen om die problemen aan te pakken. En dan moeten we d’r ook voor zorgen dat we met zijn allen klaar staan om zo'n land te helpen, mits het inderdaad een heel streng onder zware controle staand programma is. We moeten er ook voor zorgen dat we de Unie van de Zevenentwintig bij elkaar houden. Het is niet alleen een Unie van de Zeventien, de eurolanden, het is ook van groot belang voor een land als Nederland, dat groei georiënteerd is, dat het belangrijk [vind] dat er banen zijn, dat een land als het Verenigd Koninkrijk, Zweden, de Baltische staten en Polen er bij komen… dank u.
Probleem 1: gebrek aan discipline. Daarvoor heeft onze rechtgeaarde conservatief Mark Rutte een heuse conservatieve oplossing: straf. Automatisch nog wel.
Probleem 2: zijn de hoge schulden. En ook daarvoor is een oplossing: afbetalen. Het laat zich raden waar we dat geld vandaan halen: er komen meer bezuinigingen en hogere belastingen.
Probleem 3: werkloosheid. Oplossing? Groei.
En hoe gaan we die groei bereiken? Door ons er op te oriënteren of zo? Ziehier, het probleem in een notedop: we doen niets aan de instabiele muntunie. Ook is er geen oplossing voor de te grote banken die te weinig kapitaal hebben. Bovendien zit de economie in een diepe put. In plaats van die problemen aan te pakken gaan we bezuinigen. Landen die dat niet serieus genoeg doen worden gestraft. Aan probleem nummer drie, de hoge werkloosheid wordt echter niets gedaan. Integendeel zelfs. Door het macro-economische krimpbeleid komen er voorlopig geen banen bij maar gaan er banen af. Ook zal de aflossing van die schulden niet makkelijker worden als de economie krimpt. Maar hé, een kniesoor die daarop let, als er maar daadkracht wordt getoond want dat wekt vertrouwen op.
Dat is het probleem van Mark Rutte - en van Rompuy, Mario Draghi, Merkozy en al die andere Eurocraten. Zij zijn bezig met het verkeerde probleem op te lossen: hun gebrek aan geloofwaardigheid. Ik heb het al vaker gezegd: deze crisis is nog lang niet afgelopen.
Koekebakkers blog over politiek, maatschappij en cultuur is ouderwets gefundeerd en alleen kwetsend als het nodig is.Overdag werk ik met computers als Michel Verbeek en 's avonds scheer ik varkens als Koekebakker.
Posts
