De les van Barbara Baarsma

Afbeelding: screenshot Nieuwsuur, uitgezonden 9 feb 2018 met Barbara Baarsma.

Dalende beurskoersen: wat betekenen die voor de echte economie?

Nieuwsuur, uitgezonden op 9 feb 2018, start 3:08

Mariëlle Tweebeeke interviewt Barbara Baarsma, directeur kennisontwikkeling Rabobank

Dit is een fascinerend interview. Begin februari van 2018 zijn de aandelenkoersen onderuitgegaan. Baarsma mag uitleggen wat dat voor ons betekent. Haar les is kort samengevat: De financiële markten zijn onvoorspelbaar. Wat omhoog gaat, kan ook weer naar beneden gaan. We dachten dat we er op konden rekenen dat ons huis altijd in waarde zou stijgen, dat we een baan voor het leven zouden hebben en dat onze oudedagsvoorziening goed geregeld was. De koersval van de voorafgaande week heeft echter laten zien dat niets minder waar is. We zullen ons moeten aanpassen aan een steeds sneller veranderende wereld, waarin de zekerheden van vandaag morgen misschien niets meer waard zijn. De crisis op de beurs is dus een nuttige les, namelijk dat ‘u zelf verantwoordelijk bent voor uw financiële zelfredzaamheid’, stelt Baarsma. 

Financiële zelfredzaamheid: dat is dus niet wat het vroeger betekende: spaarzaamheid en een sluitend huishoudboekje. Nee het is veel ingrijpender: we moeten ons leven aanpassen aan de ups en downs van de markten:

[Laten we de] economie op lange termijn […] maar […] eens vertalen naar het leven van de burgers, gewoon individuen. Ik denk wel dat wat je ziet dat wat op de beurs is gebeurd, die enorme uitslagen, die onzekerheid die daar achter zit, die speelt ook in ons leven, in het leven van de kijkers.

[…] als die beweging op de beurs de kijker iets moeten leren dan is dat: die bewegingen daar die kunnen ook in uw persoonlijk leven optreden, wees daar weerbaar voor.

We moeten er aan wennen dat de wereld steeds sneller verandert. Afhankelijk van onze situatie en toekomstdromen, zullen we moeten sparen of “investeren in menselijk kapitaal”. 

Investeren in menselijk kapitaal is haar manier om te zeggen dat je een vak leert, want ons leven is een product. En dat product moet verkocht worden op de markt. Daarom moeten we ons leven aanpassen aan de markt, een markt zonder bodemprijs. Als u dat niet doet, bent u morgen dakloos, werkloos en is uw pensioen verdampt door een foute beleggingskeuze.

Dit is een wereld waarin mensen niet voor elkaar, maar alleen voor zichzelf zorgen. Het is de wereld die Ayn Rand in Atlas Shruggs beschrijft, waarin mensen alleen voor zichzelf leven. Er is geen gemeenschap, alles is geprivatiseerd. We zijn met elkaar verbonden door een web van (financiële) transacties. Wie zekerheid wil, verzekert zich want de oude zekerheden zijn verdwenen. U heeft geen andere keuze dan zich aan te passen. Dat is de les die Baarsma trekt uit de koersval van de voorafgaande week.

Dat we ook andere keuzes kunnen maken, dat we de wereld ook anders kunnen inrichten, dat er ook zekerheid is buiten de financiële markten, zekerheid die niet wordt gekocht maar is gebaseerd op solidariteit en menselijkheid, is uit beeld verdwenen. 

De les van Baarsma is dat we ons leven afhankelijk hebben gemaakt van een casino waar we geen controle over hebben, en dat we er alleen voor staan.

Transcript

[Mariëlle Tweebeeke]: De Amerikaanse beurs, de Dow-Jones, eindigde zojuist de chaotische week met een kleine winst. En bij mij aan tafel Barbara Baarsma hoogleraar economie en directeur kennisontwikkeling van de Rabobank. Hartelijk welkom. Ja de vraag is toch wat is er aan de hand op die beurs?
[Barbara Baarsma]: Nou wat je zag in Amerika, daar zijn de aandelen wat overgewaardeerd en beleggers hadden daar een andere verwachting over het tempo waarin het monetaire beleid een beetje normaler zou worden - dus over wanneer de rente weer wat zou gaan stijgen - en de inflatie steeg wat meer dan verwacht. En dat alles bij elkaar maakte dat je, nou best gezonde afname van die beurskoersen kreeg en dat verspreidde zich toen over de rest van de wereld. Geen reden voor paniek.
[MT]: U zegt heel duidelijk 'gezond'?
[BB]: Nou, er zat gewoon wat overwaardering in die aandelen en het ging al hele lange tijd omhoog, dus dat het nu iets wat afzakt is geen reden voor paniek, en die zag je ook eigenlijk niet.
[MT]: Nee maar dat is natuurlijk ook 'mensen hier worden geruststellende woorden gesproken', ook duur U, maar mensen misschien niet op die beurs zitten denken misschien toch 'O je, is er iets aan de hand?' Is dit een voorteken dat het misschien toch, ondanks al die positieve verhalen minder gaat met de economie?
[BB]: Nou, met onze economische groei zal het op korte termijn geen grote invloed op hebben [sic]. De economie op lange termijn is een ander verhaal maar laten we het eens vertalen naar het leven van de burgers, gewoon individuen. Ik denk wel dat wat je ziet dat wat op de beurs is gebeurd, die enorme uitslagen, die onzekerheid die daar achter zit, die speelt ook in ons leven, in het leven van de kijkers. Neem bijvoorbeeld, een tijd geleden, vlak voor de crisis. Toen was er bij heel veel mensen die een koophuis hadden de verwachting, ik kan dat huis verkopen wanneer ik het wil, tegen een prijs die hoger is dan waar ik het voor gekocht heb. De baan die ik heb, het vaste contract, ik kan daar mijn leven lang als ik wil bij deze baas blijven werken en mijn pensioen geeft mij de koopkracht, om als ik straks gepensioneerd ben, fijn te blijven consumeren zoals ik dat nu doe. En toen kwam de crisis, met die enorme uitslagen op de financiële markten en toen bleek ineens dat huizen veel minder waard kunnen worden. Toen bleek ineens dat pensioen helemaal niet zo koopkracht veilig zijn...
[MT, door elkaar]: Maar dat was toen, voor de crisis.
[BB] ... en dat banen voor het leven niet bestaan. Ik hoop eigenlijk ... Er is geen reden voor paniek, maar ik hoop dat deze bewegingen op die beurzen wel mensen bewust maken van het feit: veranderingen gaan steeds sneller. Er is steeds meer onzekerheid...
[MT]: Het gaat niet altijd alleen maar omhoog, het kan ook naar beneden gaan...
[BB]: Het kan ook naar beneden, en zorg dat U inzicht heeft in uw eigen financiële situatie en dat U zich bewust bent, dat u zelf verantwoordelijk bent voor uw financiële zelfredzaamheid, als ik het zo zou mogen noemen.
[MT[: Maar als we even concreet naar de Nederlandse economie kijken, en bijvoorbeeld wat U noemt de huizenmarkt [03:22] dan staat die er toch heel goed voor?
[BB]: Hij staat er zeker goed voor maar als je een huis wilt kopen vroeger was het zo dan - dit heeft allemaal met overheidsbeleid te maken - kon je 106% van de waarde van een huis lenen en ook kosten of een stukje verbouwing mee betalen nu kan dat niet meer, maximaal 100%, misschien gaat hij in de toekomst wat naar beneden. Dus is jouw wens in de toekomst een huis kopen, dan zul je een beetje een appeltje voor de dorst moeten hebben omdat zelf dan in te kunnen leggen. Of als het gaat om pensioenen - de AOW-leeftijd is verhoogd - wil je eerder stoppen met werken dan zul je ook iets van een appeltje voor de dorst moeten hebben.
[MT]: Dus sparen zegt u eigenlijk? Geld op de bank zetten [onverstaanbaar]
[BB]: In Nederland wordt al heel erg veel gespaard, dus mijn advies zou niet generiek zijn: 'ga nou meer sparen', dat is niet goed voor het land. Voor sommige mensen zou dat wel goed zijn. Mijn advies zou zijn zorg: één: dat u zich bewust bent van uw eigen verantwoordelijkheid van uw financiële situatie en dat u het inzicht heeft in wat u wilt - 'wil ik vroeger stoppen met werken? Heb ik een hele dure hobby waar ik geld voor nodig heb? Heb ik zes kinderen die ik wil gaan laten studeren? En hoeveel middelen heb ik? En als daar een gat tussen zit kan sparen of beleggen een optie zijn maar meer uren gaan werken kan ook een optie zijn en de aller, allerbelangrijkste is misschien wel het investeren in menselijk kapitaal. Want het begin van alle financiële zelfredzaamheid is een betaalde baan en met menselijk kapitaal is de garantie op een betaalde baan, is er werkzekerheid het allerbelangrijkste. En wat ik in het begin ze - vroeger hadden we het idee, we hebben baanzekerheid, een vast contract, een baan voor het leven - die zekerheid is er niet meer. Menselijk kapitaalinvesteringen geven je garantie op werk zekerheid.
[MT]: Maar als we even teruggaan naar de beurs, het ging lange tijd heel goed. Stel nou dat je denkt, ik wil toch investeren, maar je vindt dat iets te spannend, en inderdaad die banken daar krijg je eigenlijk bijna geen rente op je geld, wat moet je dan met je geld doen?
[BB]: Dat hangt ervan af - generiek ga ik geen advies daarover geven, want ik vind ik echt dat dat maatwerk advies is - en het begint bij het inzicht tussen wat iemand wil, een doel heeft en wat je dan nog moet doen. Stel dat het doel is dat je misschien wat langer wilt doorwerken - of we moeten met elkaar langer doorwerken - hoe ga ik dat voor elkaar krijgen. Nou, dat is een investering in menselijk kapitaal aan de orde. Als je juist wat vroeger wilt stoppen dan kan wat meer sparen aan de orde zijn. Dus het hangt er net van af wat iemands doel is en sparen kan natuurlijk ook beleggen zijn en je kan ook beleggen op de vastgoedmarkt maar het is allemaal individueel maatadvies maar zorg dat u dat inzicht krijg. En als die beweging op de beurs de kijker iets moeten leren dan is dat: die bewegingen daar die kunnen ook in uw persoonlijk leven optreden, wees daar weerbaar voor.
[MT]: Dat heeft u duidelijk gezegd. Hartelijk dank voor uw komst, Barbara Baarsma.

Read more...

Ebenezer Scrooge is een Republikein

Het is een bekend feit dat verkiezingen niet gewonnen worden door zakelijke argumenten maar door karakter te tonen, dan wel het karakter van je tegenstander zwart te maken. (zie bijvoorbeeld Waldman). Republikeinen zijn vooral bedreven in de laatste techniek en Democraten ontbreekt het vaak aan het eerste.

Vandaag zag ik een artikel waaruit weer eens blijkt hoe waar dit is, althans het deel wat de Democraten aangaat. Op Daily Kos beschrijft Hunter bezuinigingsmaatregelen die de de Republikeinen willen opleggen aan scholen:

House Republicans are pushing back against a series of public health measures, including school lunch standards and tobacco regulation, teeing up a confrontation with Senate Democrats and the White House over the reach of government in daily life. [...]

On Tuesday, the GOP majority on the House Appropriations Committee approved a 2012 spending plan that directs the Agriculture Department to ditch the first new nutritional standards in 15 years proposed for school breakfasts and lunches. The lawmakers say meals containing more fruits and vegetables, whole grains and low-fat dairy will cost an additional $7 billion over five years — money they say the country can ill afford in difficult economic times

Hoe is het mogelijk dat Republikeinen hiermee (denken) weg te komen vraag ik mij af. Daarvoor moeten zij op zijn minst de medewerking hebben van de media maar ook van de Democraten. Enerzijds bepleiten Republikeinen grote lastenverlichting ten gunste van de rijken, terwijl men tegelijkertijd beweert dat er geen geld meer (over) is voor gezond eten voor de jeugd. Dit is zo ongelooflijk kortzichtig en hardvochtig dat zelfs de meest suffe Democraat hiervan gebruik moet kunnen maken om de tegenstander zwart te maken, en zo een zetel of wat binnen te slepen. Hunter heeft nog veel meer voorbeelden, lees het hele artikel.

Wat ik mij daarbij afvraag is: hoe heeft het zo ver kunnen komen? Is dit het eindpunt van de ontwikkeling die het conservatisme in Amerika heeft ondergaan, in haar strijd om de New Deal ongedaan te maken? Of is dit het gevolg van het de grote populariteit van Ayn Rand die in haar boeken beweert dat altruisme een misdaad is. Of is de strijd om Kerstmis inderdaad een verloren zaak en krijgt Fox News presentator Bill O'Reilly op een perverse manier toch gelijk?

Read more...

De omgekeerde wereld

Ik ken Mr. Fish van zijn vaak rake politieke cartoons. Nee, niet de Mr. Fish uit de Marvel Comics, maar deze Mr Fish, die tekent voor Harpers en Truthdig. Hij tekent rake cartoons waar je niet echt om kan lachen - maar er valt tegenwoordig dan ook weinig te lachen in de politiek. Maar hij kan ook goed schrijven, zo blijkt. Mr. Fish heeft een klacht.

Hij beklaagt zich dat er zo weinig terecht gekomen is van die mooie wereld die ons beloofd werd in de sixties. In de jaren 70 werd hij volwassen, net op het moment dat idealisme werd vervangen door markt en 'greed is good'. In zijn woorden:

In fact, there was a definite sense while growing up in the early ’70s that, finally, after a very deliberate and concerted effort by a dedicated group of very brave and very imaginative baby boomers, all the repressive social apparatus that had found its fullest expression by the middle part of the 20th century had been unraveled by the emergence of the counterculture and the growing popularity of a number of different literary, social and art movements, including the beatnik movement, the civil rights movement, bebop and cool jazz, abstract expressionism and action painting, protest folk, modern dance, Theater of the Absurd, neorealism and art house films, gonzo and New Journalism, the Confessionalist movement among poets, the feminist movement and the satire boom.

De lange strijd tegen de dictaturen die in het begin van de 20e eeuw waren opgekomen en veel onheil hadden aangericht was, in ieder geval in het Westen, gewonnen. Ook was de cultuur veranderd: het establishment was verslagen en de tegen cultuur was zelf establishment geworden. De wereld lag open, de Westerse cultuur was op haar hoogste punt van democratie aangekomen. Alles was nu mogelijk. Alle idealen van emancipatie van vrouwen, arbeiders, armen en onderdrukten in de derde wereld zouden nu eindelijk werkelijkheid worden. Maar toen kwamen de jaren 80 en was het afgelopen:

Gone, suddenly, was the worldwide peoples movement that had promised to socialize empathy, communalize self-reliance, intellectualize the passions of the id and to institutionalize a radical intolerance of institutions. In its stead was something that appeared to be its opposite, exemplified by such things as the war on drugs, the yuppie movement, Reaganomics and fashion trends that, like a network of completely perplexing diseases, sociologists are still wary to approach for close analysis for fear of contracting a truly virulent strain of Jan Hammer.

Wat is er toch gebeurd met al die idealen uit die jaren? Hoe zijn die zo grondig uit onze cultuur verdwenen? Waren die idealen zo oppervlakkig? Of zijn de mensen die die idealen uitdroegen allemaal omgekocht door het kapitalisme op het moment dat ze opgenomen werden in het establishment dat ze altijd zo bevochten hadden?

Waarschijnlijk is het beide een beetje waar. Natuurlijk waren veel idealen te hoog gegrepen en is de praktijk weerbarstiger dan je denkt. En natuurlijk geldt ook voor deze idealisten dat het hemd vaak nader was dan de rok, mensen blijven mensen toch?
Maar is dat de volledige verklaring? Ik denk het zelf niet. Al in de jaren 60 was er een tegenbeweging, vooral in de Verenigde Staten die zich altijd heeft verzet tegen de New Deal, de controle van de staat op de "vrije markt". Nu komen we er langzaam aan achter dat zij de langere adem hadden. In de jaren 70 was de omslag. Al onder Carter werd er bezuinigd en gedereguleerd en met de komst van Margaret Thatcher en Ronald Reagan kwam deze conservatieve onderstroom aan de macht. Zij hadden zelfs een profeet: Ayn Rand. Veel van ondernemers die in de jaren 90 rijk werden in de IT en andere bedrijfstakken lieten zich door haar filosofie van het individualisme inspireren. Het is de omgekeerde wereld vergeleken met het idealisme van de jaren 60. Vanaf nu zouden niet meer idealen maar de markt de wereld regeren.

Adam Curtis heeft een documentaire gemaakt over deze verandering. Hij al eerder laten zien dat hij in staat is om een geschiedenis te vertellen op een originele manier. Het is een serie van 3 documentaires van 1 uur die deze weken op de BBC wordt uitgezonden. Vanavond (30 mei 2011) is deel 2 van de serie te zien op BBC2. Hier is het begin van het eerste deel, de hele 1e aflevering is op YouTube te zien. Zeer aanbevolen, als u de zelfde vragen heeft als Mr. Fish deze Koekebakker.

Read more...