Het kapitaal regeert

David Harvey, auteur van A brief history of neo-liberalism legt uit wat er volgens hem verkeerd is aan het huidige kapitalistische systeem. Je hoeft het niet met hem eens te zijn (hij bekijkt de crisis vanuit een marxistisch perspectief) maar de vraag die hij stelt is wel terecht: hoe hebben we het we het zo ver kunnen laten komen dat we onze maatschappij zodanig inrichten dat niet de politiek maar de markt bepaalt hoe wij de maatschappij inrichten. In Harvey's termen: het kapitaal regeert.

Maar kijk zelf naar deze prachtige animatie waarin de huidige crisis wordt uitgelegd, ook geschikt voor liberalen:



Update:

Bovenstaande animatie is gebaseerd op een lezing, video hieronder. Maar bekijk vooral eerst de animatie, en daarna (als u zijn woorden heeft gevisualiseerd) de onverkorte lezing "sec":

Read more...

Haiti en de wereld volgens rechts.

zie Update 29/1
Bij het volgen van berichtgeving in rechtse media over Haïti begin ik me te voelen als Bill Murray in Groundhog Day: het is nog geen voorjaar en steeds weer de zelfde ellende: wat een arm land is Haïti en dat hebben de Haïtianen vooral aan zich zelf te danken!. Maar gelukkig is het in Nederland niet zo erg als in Amerika, constateerde ik in mijn vorige post. Daarop kom ik terug na lezing van de berichtgeving in Elsevier over Haïti [1] geschreven door Robbert de Witt, "sinds februari 2009 chef van de redactie buitenland". Niet omdat de problemen worden toegeschreven aan Voodoo, afspraken met de duivel of "barensweeën" en meer van dergelijke onzin maar omdat het op een veel subtielere manier de waarheid verdraait.

"Al twee eeuwen ellende"

Haïti is een vervloekte natie, zo begint de Witt:

Een vervloekte natie, zo spreken de diepgelovige Haïtianen zelf vaak over hun land. Er zijn inderdaad maar weinig plaatsen op aarde waar een aardbeving harder had kunnen toeslaan dan op Haïti.

Het land is straatarm en wordt geplaagd door geweld, terwijl de Spanjaarden vijfhonderd jaar geleden nog zo onder de indruk waren van de rijkdom van het land met zijn uitgestrekte groene bossen. Die zijn nu allemaal gekapt door de bevolking voor brandstof, met als gevolg dat na elke topische regenbui de straten onderlopen en de grond wegspoelt.

Hoe heeft het zover kunnen komen volgens Robbert de Witt?

Opstand

Al direct na de "gewelddadige opstand" waarmee het land is ontstaan gaat het mis want:

Het land is ontstaan uit een gewelddadige opstand [...] West Afrikaanse slaven werken op de suiker en koffieplantages, totdat zij na de eerste succesvolle slavenopstand in 1804 een eigen republiek stichten.

Maar vanaf dan gaat het bergafwaarts. Een hele reeks dictators buit de bevolking uit, en kan alleen met geweld worden verjaagd. De krankzinnigste is ongetwijfeld François Duvalier, de plattelandsdokter die zichzelf presenteert als hoge priester van de voodoo.

Maar ook nadat de Duvaliers zijn verdwenen wordt het niet beter, pas nadat Aristide is verdreven gaat het iets beter, maar dat is voornamelijk dankzij de VN "kosten: ruim een half miljard dollar per jaar". Alleen de handel in drugs en hulpgoederen bloeit. Hulporganisaties zullen daar overigens niet over klagen, want zoals bekend zijn die maar wat al te blij met deze werkverschaffing want Haïti biedt werk aan zeker tienduizend hulporganisaties!

De zwarte bevolking
Op het randje is de volgende paragraaf:

Niet alleen vanwege de zwarte bevolking wordt het land ' een stukje verdwaald Afrika' genoemd: het land bungelt onder aan alle treurige internationale lijstjes, tussen de armste Afrikaanse landen.

Met andere woorden: het zijn negers, en kijk maar, net als in Afrika maken die er niets van. Het staat er niet letterlijk, maar men kan het wel makkelijk zo lezen als men dat wil.

Merk ook op dat de Witt op een eigenaardige manier schrijft over het ontstaan van Haïti. Hij heeft het over een "gewelddadige opstand" waaruit Haïti is ontstaan. Maar kun je dat niet ook zeggen van Amerika? Hebben de de blanke kolonisten zich niet ook op gewelddadige wijze verzet tegen de Engelse overheersers? Waarom wordt over Haïti slechts vermeld dat het om een slavenopstand ging, is dat soms minder glorieus? Blijkbaar is het wat anders wanneer blanke kolonisten in opstand komen dan wanneer zwarte slaven dat doen.

De andere wereld van Elsevier

Dit bedekte racisme is echter nog niet eens mijn grootste bezwaar tegen dit verhaal. Het venijn zit hem in wat niet verteld wordt. Niets over de uitbuiting door de Fransen - Haïti is de 'Parel van de Cariben', waar het pas na de slavenopstand mis gaat. Niets over de isolatie door Amerika en Frankrijk en ook over de herstelbetalingen aan Frankrijk horen wij niets. Over de Amerikaanse bemoeienis met Haiti wordt alleen gezegd dat zij bezorgd zijn voor de grote stroom vluchtingen.

De toestroom van duizenden Haïtianen was in 1994 reden voor Washington om militair in te grijpen. Amerikanen bezetten het land ook al tussen 1915 en 1935

Zoals Elsevier het beschrijft is het net of het land onbestuurbaar is geworden door de domheid van het zwarte ras waardoor de Amerikanen af toe wel moeten ingrijpen. Door de armoede wil iedereen het land verlaten en is er een grote stroom van vluchtelingen. Het enige dat de Amerikanen doen is zich zelf beschermen voor deze instroom van minderwaardige mensen. Het is als of de ellende "spontaan" ontstaat, er zijn geen externe oorzaken waardoor Haïti zoveel problemen heeft.

Zoals ik in mijn vorige post al schreef, en voor de zekerheid herhaal ik het nier nog maar eens, de Duvaliers ontvingen steun van Amerika in ruil voor het voorkomen dat Haïti communistisch zou worden.

Vrije Markt

In ruil voor IMF steun werd het land economisch geopend. Zo konden westerse bedrijven zich er vestigen en nuttig gebruik maken van goedkope arbeidskrachten in sweat shops voor naaiwerk. Uit een rapport blijkt dat vrouwen er 70 uur per week werken, 50 dagen achter elkaar, zonder vrije dagen. Dat heet vrije markt economie en die staat zoals bekend in hoog aanzien bij rechts. Zou het daarom door de Witt niet vermeld worden?

Elsevier heeft geen oplossing voor de problemen van Haïti, maar op het weblog Geen Stijl weten ze wel raad. Ook bij Geen Stijl staat de Vrije Markt hoog in aanzien en volgens hen is het maar het beste als we het ingezamelde geld gewoon cash uitkeren aan elke Haïtiaan.

Dat is een extreme ultraboost van de economie die nu op z'n gat ligt. En bedenk dan dat er in bijna IEDER land ter wereld dit soort bedragen worden binnengeharkt. Dan heb je dus binnen een maand een McDonalds, een Lidl, een ABN-Amrobank, hypotheekadviseurs en Dirk Scheeringa maak je er minister van Financiën. Kortom. Beschaving!

Dit is dubbele winst in de ogen van rechts natuurlijk: de Vrije Markt doet het werk en die vervelende linkse hulporganisaties hebben het nakijken.

De wereld volgens rechts

Van Elsevier en Geen Stijl leren we weinig over Haïti, maar des te meer over rechts. Dit is de wereld volgens rechts: geef arme mensen geld dan worden ze rijk en verder heeft iedereen zijn problemen aan zichzelf te danken. Zelf zullen zij zeggen dat ze geen racisten zijn maar dat cultuur de oorzaak van de problemen is.

Ook kan rechts Haïti aanvoeren als goed voorbeeld waarom ontwikkelingshulp niet werkt: het maakt de ontvangers afhankelijk van hulp - en het helpt toch niets. En, ik zou het haast nog vergeten, hulpgevers zijn alleen maar uit op eigen belang, uiteraard, want iets anders past niet in hun mensbeeld.

----
Update 29/1: De ontwikkelingsexpert van Elsevier, Arend Jan Boekestijn, in de Elsevier van deze week (29/1):

In Haïti zijn de slaven er echter in geslaagd zich van hun ketenen te verlossen. Wat was er mooier geweest als de ex-slaven een staat hadden gesticht die was uitgegroeid tot een baken van vrede, veiligheid en welvaart?

Ja, toe, doe een serieuze poging om die vraag te beantwoorden. Maar helaas, het is nog steeds Groundhog Day bij Elsevier:

[direct aansluitend] Het heeft niet zo mogen zijn. Haïti lijkt gevangen in corruptie, slecht bestuur en staatsgrepen. Buitenlandse interventies haalden weinig uit. En het wrange is dat daar waar de slavenopstanden in het verleden mislukten, de nakomelingen van de slaven er beter voor staan dan in Haïti. Armoede heeft dus kennelijk meer vaders dan de koloniale erfenis alleen.

Voor Boekestijn is Haïti een mooie blanco-test om het effect van kolonialisme te meten: wat gebeurd er als je een land in de derde wereld snel de-koloniseert? De wereld is voor hem een groot laboratorium van landen met verschillend niveau van kolonisatie.
De rest van zijn column gebruikt Boekestijn om uit te leggen dat ontwikkelingshulp ook niet helpt. Hij ziet echter wel een andere mogelijkheid: handel is beter dan hulp - de Haïtiaanse regering moet eigendomsrechten gaan beschermen en bureaucratie afschaffen:

Als de Haïtiaanse regering vanaf nu eigendomsrechten gaat beschermen en allerlei bureaucratische regels afschaft die het leven ondernemers zuur maken, kan het wat worden.

Nee, Groundhog Day is voorlopig nog niet voorbij.

Update 28/1: spelfout gecorrigeerd.
----
Noten:
[1]: Elsevier, 23 januari 2010, gedrukt op versnipperd hout. Ik heb helaas geen link kunnen vinden.
----
Figuren:
[1]: Tom Tomorrow over Pat Robertson. Bekijk de complete strip bij Salon.com.
[2]: François "Pap Doc" Duvalier. (Bron: Wiki Media).
[3]: John Trumbull's painting "Declaration of Independence" (bron: Wiki Media)
[4]: Een markt in Haïti. (bron: Wiki Media).

Read more...

De newspeak van de staatspuritein Syp Wynia.

Het is maar goed dat Syp Wynia niet altijd gelijk heeft zoals Stan de Jong meldt, want:

Crisis leidt bijna altijd tot het toenemen van de staatgreep op de burger

Bijna altijd Gelukkig maar dat het niet altijd zo is, denk ik dan maar. Staatsgrepen daar hou ik niet van, en al zeker niet als de staat ze pleegt. U begrijpt waarom deze kop in de Elzevier van 19 december [1] mijn aandacht trok.

Het blijkt dat Syp Wynia zich zorgen maakt over de gevolgen van de crisis. Als deze crisis in omvang vergelijkbaar is met de Grote Depressie van de jaren 30 - dan is het tijd om ons zorgen te maken over eventuele gevolgen ervan.

Twee gevaren

Wynia is beducht voor twee groepen: nieuwe puriteinen en de religieuze puriteinen.

De nieuwe puriteinen zijn de progressieve elite die mensen "nette dingen bij willen brengen":  meer sporten, minder drinken, roken, eten en zij maken zich natuurlijk ook zorgen over het klimaat.

De lijst kan worden uitgebreid met van staatsege opgelegde 'diversiteit', het georganiseerd mengen an rassen, gelovigen, vrouwen en mannen. Deze tendens wordt doorgaans voor 'progressief' versleten.

Het zijn dus zaken waar Syp Wynia zich als 'conservatief' blijkbaar niet druk over maakt.

De 'progressieven' proberen dit te bereiken door het vergroten van de staatsinvloed. Van staatswege wordt het volk dus puriteinse waarden opgelegd.[2]

En dan is er nog een tweede puriteinse golf. Uit het oosten komen niet de Driekoningen, zoals onlangs werd gevierd, maar orthodoxe moslims. De grote kinderrijkdom van deze bevolkingsgroep, met name in Turkije, heeft een exodus richting het westen tot gevolg. Ook bedreigen zij in eigen land de seculiere staat. Dit zijn de religieuze puriteinen. Zij verbieden het drinken van alcohol en roken en dwingen vrouwen de islamitische hoofddoek te dragen om religieuze redenen.

Uit het Oosten komen tegelijkertijd tijd religieuze puriteinen, die alles wat libertijns is verafschuwen maar gek genoeg vaak op steun van ongelovige Europese progressieven kunnen rekenen. [3]

Crisis

De economische crisis versterkt deze twee ontwikkelingen omdat door een crisis de macht van de staat toeneemt, dat zagen we in de jaren 30 en dat zien we nu ook:

Nederlandse inperkingen op de vrijheid van meningsuiting die nog steeds van kracht zijn, verwierven in de jaren dertig hun plaats in de wetgeving. Neem de katholiek politicus Carl Romme, die in diezelfde crisisjaren kans zag de gehuwde vrouw haar werk af te nemen en naar het aanrecht te verbannen.

en zo is het nu ook:

De economie is onder de huidige omstandigheden sowieso snel aan het verstatelijken. In ons land beheert de staat voor het eerst sinds langere tijd weer meer dan de helft van de economie. Er wordt een nooit vertoonde toezichtsindustrie opgebouwd. Het vrije ondernemerschap wordt verder aan banden gelegd. De staat breidt intussen zijn eigen ondernemerschap uit.

Wat lees ik nu? Waren al die verzelfstandiging, privatisering, afstoten van taken, dan schijn? Over welke tijd schrijft Syp Wynia? Als er iets is dat de laatste 20 tot 30 jaar heeft beheerst dan is het wel de deregulatie, privatisering en een zich terugtrekkende overheid. Het einde van de "maakbare samenleving" werd ons verteld. Sommigen spraken zelfs van het einde der geschiedenis omdat vrije markten zich overal op de zelfde manier zouden gaan ontwikkelen en dit zou leiden tot een "liberaal paradijs".

En is de crisis niet juist ontstaan doordat de staat zich terugtrok van de markt en regulatie overliet aan het spel der van de vrije markt? In Amerika onttrok de overheid ontrok zich aan de controle en het bankwezen - dat paste niet in het conservatieve wereldbeeld. De staat moest zich vooral niet met de markt beïnvloeden want als zij dat doet doet dan gebeuren er erge dingen. Bewust werd toegelaten dat een compleet schaduwbanksysteem ontstond, gebaseerd op derivaten (van hypotheken). En omdat er geen enkele regulatie was was het mogelijk dat deze banken met een verhouding echt/virtueel vermogen van van 1 op 100 gingen "beleggen". De huidige crisis is ontstaan toen dat kaartenhuis instortte.

"Toevallig"

... maar ik dwaal af. Dat Syp Wynia niet altijd gelijk heeft was al duidelijk. Wat hij met zijn column wil zeggen is dat de twee puriteinse stromingen elkaar niet alleen versterken (de progressieven multiculturelen puriteinen praten het religieuze puritanisme goed) maar er zit ook een heel kwalijk luchtje aan. Dit is de laatste paragraaf van zijn column:

O ja. Het is natuurlijk toeval, maar in de jaren dertig waren er ook politici die vaak niet zo van mensen hielden en al helemaal niet van ondermensen, maar wel van dieren en zodoende het vegetarisme propageerden, 'zuiver' biologisch eten voorschreven, roken en alcohol bestreden, gefixeerd waren op schone lucht en schone wouden, bedrijven aan hun leiband legden en uiteindelijk desastreus succesvol waren. Alleen diversiteit, daar hielden die politici niet zo van.

Als het niet zo afgezaagd was zou ik zeggen dat een lelijk geval van Godwin's wet is. Maar er is meer: niet geheel toevallig moet hierbij denken aan een boek waar veel over te doen is geweest in Amerika, n.l. Liberal Fascisism. [4]

Giftaal

Liberal Fascism: The Secret History of the American Left, From Mussolini to the Politics of Meaning by Jonah Goldberg (Doubleday, 496 pages)

In dit boek wordt namelijk precies betoogd waar Wynia op doelt - zonder het uit te spreken natuurlijk. Liberalisme is ontsproten aan uit het fascisme. Het is moeilijk te begrijpen hoe je iets dergelijks met een stalen gezicht durft te beweren, maar in Amerika is dit blijkbaar mogelijk bij een deel van de bevolking . Behalve gebrek aan kennis speelt hier waarschijnlijk ook nog een rol dat het woord socialisme - synoniem met liberal voor veel Amerikanen - ook gevoerd werd door fascisten, die zich in Duitsland immers tooiden met de naam Nationaal Socialisme.

In de titel wordt het giftaal principe toegepast: door het woord liberal te koppelen aan fascisme in de boek titel, die natuurlijk vaak wordt genoemd, wordt zo een associatie gelegd met het taboe-woord fascisme. Op deze wijze wordt de term liberalisme verder verdacht gemaakt. Door jarenlange propaganda van rechts is het woord nu zelfs bij links verdacht geworden, zo erg dat er boeken geschreven worden over waarom het niet erg is om jezelf liberal te noemen. Het is een geuzennaam geworden.

David Neiwert wijst er op dat dit ook een vorm van Newspeak is: door het koppelen van twee tegengestelden wordt de werkelijke betekenis van de woorden veranderd en bewust verwarring geschapen. Ook elders heeft hij uitvoerig over dit boek heeft geschreven:

Goldberg proceeds to define everything that he himself considers undesirable as "fascist." This is just about everything even remotely and vaguely thought of as "liberal": vegetarianism, Social Security, multiculturalism, the "war on poverty," "the politics of meaning." The figures he labels as fascist range from Woodrow Wilson and Franklin D. Roosevelt to Lyndon B. Johnson and Hillary Clinton. Goldberg's primary achievement is to rob the word of all meaning -- Newspeak incarnate.

Maar het kan natuurlijk ook toeval zijn dat ik aan dit boek van Goldberg moest denken toen ik Wynia's column las. De grap is natuurlijk dat Wynya zelf een staatpuritein is: zoals een puritein niets moet hebben van seks zo verafschuwt hij alles dat met De Staat te maken heeft - hij is inderdaad een staatspuritein in de ware betekenis van het woord.

---- 
Update 28/1 (2): Wynia wordt columnist bij Buitenhof, hij krijgt binnenkort een groter platform - op de linkse omroep nog wel. 

Update 28/1 en 5/2: typefouten gecorrigeerd
----
Noten
[1] Elsevier 19 dec, p87 De Staatspuriteinen (op verpulvert hout gepuliceerd, dus geen link)
[2] Waarom plaatst hij deze woorden in aanhalingstekens?
[3] Het is niet relevant voor mijn betoog, daarom als noot: dit is een wel heel karikaturale interpretatie van het begrip tolerantie.
[4] In deze post gebruik het woord liberaal of liberal in de Amerikaanse betekenis, dus als progressief, niet in de Europese betekenis die staat voor het vrije-markt-denken en eerder conservatief is. Syp Wynia is denk zo'n liberaal.

Read more...

Irrationele burgers en de onzichtbare hand

Update 27/12

Het woord "burger" roept herinneringen op uit mijn jeugd. Als tiener kende ik het woord natuurlijk wel maar ik had nog nooit gehoord dat je het ook als scheldwoord kon gebruiken. Dit leerde ik van Franka toen ik met haar door de buurt liep waar onze klassenleraar woonde.

Het was nog vroeg in de avond en met paar andere klasgenootjes waren op weg naar het huis van de leraar waar we een klassenavond hadden. We keken onderweg in de woonkamers van de huizen. Nog nooit had ik wat we zagen met burgerlijkheid geassocieerd en met verbazing hoorde ik hoe Franka haar ongenoegen uitte over het hoge gehalte aan burgerlijkheid dat we zagen. Ze moesten het volgens haar verbieden.

Jongeren pakken snel de tijdgeest op en de burger en zijn burgerlijkheid waren toen nog de grote vijand van de vooruitgang.

Dat is nu wel anders. De burger zit niet meer in het verdomhoekje nee, hij staat nu voorop en vooraan bij alles. Hij staat voorop als het gaat om het zoeken naar kiezers, en hij staat vooraan als het gaat om het hebben van een mening over van alles en nog wat. Zelfs uw Koekebakker doet mee.

Burghers

Maar er is dan ook veel veranderd voor de burgers sinds zij nog de bewoners waren van Burghen, de Gated Communities van de Middeleeuwen.

In De mens is de mens een zorg:  Over de verstatelijking van verzorgingsarrangementen legt Bram de Swaan uit hoe afhankelijkheidsrelaties de gelopen eeuwen zich hebben "ontvouwd" - een term die door Norbert Elias is bedacht. Vroeger, in de tijd dat een burgwal nog daadwerkelijk bescherming bood, was iedereen lid van een familie, clan of dorp. Iedereen had met iedereen te maken op meerdere manieren. De bakker bakte niet alleen je brood maar hij was ook getrouwd met je zus, zijn vader was gildemeester en je moest hem te vriend houden omdat je zoon gezel was in dat gilde.

Als je er goed over nadenkt hebben mensen altijd in dit soort gemeenschappen met sterke onderlinge banden geleefd en is er iets heel wezenlijks veranderd de afgelopen paar honderd jaar. De samenleving waarin mensen nu leven is groter geworden - we hebben meer relaties met meer mensen die verder weg leven en tegelijkertijd zijn die relaties eenvoudiger (enkelvoudig) geworden. Dit is wat met de term ontvouwing wordt bedoeld. Neem het brood bijvoorbeeld. Tegenwoordig komt het meel voor het brood van een fabriek die het samenstelt uit meerdere meelsoorten en andere ingrediënten afkomstig van heel de wereld; het wordt in een fabriek gebakken en verkocht door een supermarkt; verpakt in plastic dat is gemaakt van olie uit het Midden Oosten; vervoerd door vrachtwagens die zijn gemaakt in; en zo voort. Deze ketting van relaties en afhankelijkheden is niet meer te vergelijken met de korte en gesloten ketting van vroeger toen er voor het bakken van een brood slechts een boer, een molenaar en een bakker nodig waren.

Hoewel door de ontvouwing de relaties tussen mensen eenvoudiger zijn geworden is de samenleving juist complexer geworden. Mensen kunnen meer en efficiënter produceren omdat men zich meer kan specialiseren en omdat de markt groter is geworden. Omdat de aarde rond is komt deze ontwikkeling nu tot zijn logische eindpunt en men spreekt nu dan ook van globalisering. Een mooi voorbeeld van de voordelen die dit kan hebben is deze Soda Pop winkel (h/t Carlos en Crachat van Sargasso)

Ontvlechting en gedrag

Maar die ontvouwing heeft ook wat anders veroorzaakt: zoals ik al zei: mensen zijn gewend om in kleine overzichtelijke groepen te leven. Dat hoort bij hun sociale habitus. Dat is als gevolg van de ontvouwing minder aan het worden. Doordat de afhankelijkheidsrelaties steeds veelvuldiger worden, worden de relaties zelf - dus per relatie - steeds vluchtiger en uitwisselbaar. Als de bakker je nu niet meer aanstaat ga je naar een andere bakker. Dat was vroeger moeilijker, de prijs was daarvoor te hoog.

Het is totaal anders als waar we tot noch toe aan gewend waren om in te leven. Dat moet gewoon wel frictie geven. Door de uitwisselbaarheid van de relaties is de vereenzaming groter geworden. Mensen komen kunnen makkelijker zonder relaties komen te zitten.

In het algemeen is het voor iedereen moeilijker om te leven onze moderne en onthechte samenleving, ook voor hen die hier minder last van hebben omdat ze een rijk sociaal leven hebben.[1]

Andere afhankelijkheid

De ontvouwing kan natuurlijk niet ongecontroleerd plaatsvinden en een deugdelijke rechtstaat en verzorgingsstaat zijn noodzakelijk. Zonder de rechtsstaat is er corruptie en chaos en zonder verzorgingsstaat zijn menen echt op zichzelf aangewezen waar zij vroeger nog konden terugvallen op familie en vrienden. (Lees De Swaan's De etiquette van de aalmoes).

Voor bijna iedereen heeft dit tot gevolg dat hij of zij veel meer afhankelijk is van de staat dan een burgher uit de Middeleeuwen – als je al kan spreken van "de staat" in die tijd. De staat vervult nu de rol die vroeger door familie, clan, of kerk werd uitgevoerd. Zij garandeerd nu gezondheidszorg, veiligheid, voedselvoorziening, verkeer, scholing, en ga zo maar door. De lijst is eindeloos en kritiek op de overheid is er dan ook genoeg, des te meer omdat we er veel meer van afhankelijk zijn als vroeger.

Amerika

Niet alleen de burgers van Nederland komen in opstand, ook in Amerika komen zij in opstand. Al dan niet toevallig is dat ongeveer in even grote mate als in Nederland, ongeveer 26% in Amerika. Ook daar zoeken mensen wanhopig naar een verklaring voor hun problemen en zij vinden antwoorden bij Sarah Palin, Rush Limbauth en Glenn Beck. Deze rechtse populisten grossieren in verklaringen: zij geven Acorn de schuld, een globale samenzwering of, net als in Nederland, de moslims. Het zijn de hard core Bush stemmers, de laatsten der Republikeinen die het nu voor het zeggen hebben in deze partij.

De irrationele burger

Ik werd geïnspireerd voor dit verhaal door De irrationele burger. Het kán geen toeval zijn in de Groene Amsterdammer (abonn. nodig) van deze week. Hierin wordt uitgelegd waarom veel mensen - irrationele burgers - tegenwoordig bang zijn voor een vaccinatie. Aart Brouwer en Margreet Fogteloo komen tot de conclusie dat dit komt omdat mensen weer terug willen naar een eenvoudige wereld, ment grijpt daarom terug op vroeger:

[...] organisch leven, natuurgeneeswijze, biologische voeding. Het is nieuwe religie in een reactie op de moderne wereld. Meer algemeen wantrouwen ze expertise van professionals; ze zijn zélf de autoriteit. Ik zie het als angst voor de toekomst waardoor mensen die graag terugkijken in de tijd ook gevoelig zijn voor rechtse politieke stromingen. Maar je moet daar voorzichtig mee zij; je mag vegetarisme tenslotte ook niet zomaar koppelen aan fascisme. Maar als je de snel veranderende wereld niet kunt begrijpen, dan kun je met samenzweringstheorieën de chaos tot een logisch verband smeden. Het feit dat je kind ziek wordt staat dan niet op zichzelf, maar is begonnen die ene keer bij de dokter, etcetera. Je zoekt een verhaal achter het verhaal want het kán geen toeval zijn. Zulk gedrag is een symptoom van een gedesoriënteerde samenleving. Mensen gaan op zoek naar gelijken die het net als zijzelf wél begrijpen. Ze reageren star, het is een stroming van uncritical criticism.

Het geloof is voor velen weggevallen, de binding met andere mensen is minder hoogwaardig door de ontvouwing en dan zijn we ook nog eens afhankelijkheid van een instituut waarover kwaad wordt gesproken. Want volgens velen, vooral bij politici van rechts, is wat de overheid doet vaak per definitie slecht. Ronald Reagan heeft er de verkiezingingen mee gewonnen: 59% Agree With Ronald Reagan—Government Is The Problem en ook Margreth Thatcher zei: 'there is no such thing as society'

Verlangen

Men verlangt weer terug naar de tijd dat er duidelijk gezag en orde waren in een samenleving die veel overzichtelijker was dan nu. In Amerika gaan zij die het kunnen betalen dan ook daadwerkelijk in een Gated Community wonen en de rest kijkt naar Glenn Beck en Fox News, als men al naar nieuws kijkt, en stemt geestdriftig op Palin. In Nederland is nu Geert hun held, na Pim en Rita. Rechts draait tenminste niet om de hete brei heen zoals de draaikonten van links.

Rechtse politici willen dat de staat zo klein mogelijk is. Deze liberalen en libertijnen willen het liefst door een onzichtbare hand geregeerd worden, een nachtwakerstaat. Tot voor kort, vooral onder paars, deed links mee aan deze "de overheid is slecht" ideologie. Zij moet hier juist tegengas bieden. Niet omdat de overheid alles beter kan, of zaligmakend is, maar omdat zij nu op onverantwoordelijke wijze wordt afgebroken door de krachten die nu door rechts worden opgeroepen. Om te voorkomen dat we straks weer in Gated Communities moeten leven, zoals de Burghers van weleer.

Update 27 december 2009: In het programma Boeken van de VPRO interviewt Wim Brands Maarten van Buuren en Maarten 't Hart over de verandering in Maassluis:

Van Buuren: "Door die gedetailleerde beschrijvingen komt een wereld naar voren die nu niet meer bestaat, en krijg je een idee van wat voor wereld dat nu eigenlijk was. Uiteindelijk gaat het ook helemaal niet meer alleen maar over Maassluis: wat ik beschrijf kan in feite voor elke buurt in het Nederland van de jaren vijftig gelden. Een claustrofobisch geheel met veel bescherming en sociale controle. Maar: ik beschrijf het slechts. Ik breng er geen valse romantiek in. Ik wil de lezer gewoon door het wereldje van de jaren vijftig leiden."

De veranderingen in Maassluis illustreren de ontwikkeling van ontvouwing zoals ik dat hier heb geprobeerd te beschrijven.

----
Noten:
[1] Dat moet je dan ook weer niet overdrijven: de meesten van ons vinden compensatie in directe familie, kinderen en of partner.
----
Figuren:
* Een rijtjeshuis 
* Voorpagina van De draagbare de Swaan, bron Bruna
* Norbert Elias, bron Wikipedia
* Plattegrond van de Gated Community Lake Merial in Florida. Merkop dat de kaart lijkt op een ouderwetse schatgraverskaart en dat de alles dat niet bij de commnunity hoort is weergegeven als "Terra Incognita".
* Tom Tomorrow over de onzichtbare hand naar aanleiding van de kredietcrisis.

Read more...

Gratis Koekjes!

Zoals bekend houden wij Nederlanders van gratis. Waarom moeilijk doen als het makkelijk kan? Als we ergens gratis koekjes kunnen krijgen staan we vooraan in de rij. En, zeg eens eerlijk: wie zou nou niet willen dat alles gratis is en dat alles makkelijk gaat?

De toezichthouder Daaraan moest ik denken toen ik vrijdagavond 23 oktober naar de reportage keek op Nova over het falende toezicht van de Nederlands bank en de AFM op de financiële (onder-)wereld. Het blijkt dat de DNB en de AFM al lang wisten wat er aan de hand was maar dat ze niet konden ingrijpen. Pas als het te laat is mogen ze volgens de wet in actie komen. Ook blijkt dat andere instanties, waakhonden, ombudsmannen en de Consumentenbond al jarenlang hebben gewaarschuwd voor de praktijken van de DSB en dubieuze tussenpersonen.

De Vrij Nederland van deze week (24 okt 2009, geen link, papieren editie) heeft een kort artikel over Jan Wolter Wabeke, financiële ombudsman:

Bestuurders en politici zijn al jaren bekend met de dubieuze verkooppraktijken van de DSB en andere tussenpersonen, maar wilden steeds niet ingrijpen. Dat zegt financieel ombudsman Jan Wolter Wabeke.

Sinds 2002 meldt hij trouw in zijn jaarverslagen dat het systeem van 'goedkoop' geld lenen met daaraan gekoppeld nutteloze koopsompolissen leidt tot rampzalige situaties voor consumenten.

[...]

Zijn jaarrapportages stuurde Wabeke steeds naar de minister van Financiën, de financiële woordvoerders in de Kamer en naar instanties als de Autoriteit Financiële Markten en de Consumentenbond. 'Jaar in jaar uit heb ik het probleem aangegeven. En met stickertjes en pijltjes vestigde ik er nog eens extra de aandacht op.'

Met lede ogen aanschouwt hij nu de 'wedstrijd van mensen en instanties die het allemaal al zouden hebben geweten en gezegd. Zij hebben nooit lawaai gemaakt. En ondanks onze indringende rapportages gingen de praktijken gewoon door. Dat is een droge constatering.'

De politiek Nog geen 4 jaar geleden heeft Frank Heemskerk een motie ingediend om hier wat aan te doen en deze praktijken witte boorden criminaliteit genoemd, maar hij kreeg niemand mee, aldus Sweder van Wijnbergen in de Nova uitzending van 23 oktober.

Hier zien we dat ook politici mensen zijn en dus geneigd zijn problemen voor zich uit te schuiven als er geen directe noodzaak is om er meteen wat aan te doen. Op dat moment had men natuurlijk andere dingen dan koopsompolissen aan het hoofd. Het was makkelijker om het te laten zoals het was. De volgende verkiezingen waren veel belangrijker. Verlies of winst van zetels, daar gaat het namelijk om in de politiek. Zetels bepalen hoeveel macht je hebt en die win je nou eenmaal niet door het dempen van putten voordat de kalveren zijn verdronken.

Niemand had aandacht voor de financiële markten, een enkele "drammer" als Wabeke en Heemskerk daargelaten.

Het slachtoffer De kiezers hadden op dat moment namelijk wel andere dingen aan hun hoofd: Voetballen, het gezin, de carrière, de baas die je niet ziet zitten, de 87'ste sollicitatie, de hoge schulden of het plan om een huis te kopen. Dan is er natuurlijk geen tijd voor politiek en andere ingewikkelde zaken zoals geld lenen.

Hoge schulden of een een nieuw huis?
Dan moet je geld lenen!
Hoe moet dat nu weer?
Daar heb ik geen verstand van.
Maar wacht: daar is iemand die gratis advies geeft.
Ha! Dat is lekker makkelijk.

De meneer van de consumentenbond rekende in Nova voor hoe dat in de praktijk uit pakt: de "onafhankelijke" tusenpersoon geeft je een mooi advies, dat wil zeggen mooi voor hem want hij is natuurlijk niet gratis. Hij krijgt namelijk provisie als je via hem een polis of lening koopt. De hoogte van die provisie kan wel oplopen tot bijvoorbeeld 10.000 Euro. Stel dat je nou een advies had aangevraagd van een echt onafhankelijke adviseur, die natuurlijk niet gratis is, dan had je dat misschien wel 3000 Euro gekost. Zo blijkt dat "gratis" in werkelijkheid wel 7000 Euro kan kosten. Maar ja, het is wel makkelijk natuurlijk.

De bankier En ten slotte de hoofdpersoon in het DSB schandaal, Dirk Scheringa. Die is in korte tijd een van de rijkste Nederlanders geworden door "goedkoop geld" te beloven. En nu zijn imperium instort is het natuurlijk niet zijn schuld en geeft hij liever anderen de schuld:

We zij niet failliet gegaan, we zijn gewoon kapot gemaakt

Hij lijkt er zo nog relatief makkelijk van af te komen. Voorlopig althans.

Gratis lunch In het Engels hebben ze een mooi gezegde dat hier over gaat: There is no such thing as a free lunch. Hierop is maar één, weinig bekende, uitzondering: unless you are the lunch itself.

----

Figuren: 1. het figuur boven aan deze post is de CD hoes van "Out to lunch" van Eric Dolphy. Bij het lezen van dit stukje moet je naar Hat and Beard luisteren. De muziek heeft er niets mee te maken maar past er wel bij. 2. Het artikel in VN over de toezichthouder Wabeke die vergeefs waarschuwde en 3. Detail uit Pieter Brueghels schilderij met spreekwoorden: Als het kalf verdronken is dempt men de put.

Read more...

Geen Rijnlandsmodel

Carter is Amerikaan en is op vakantie geweest in Europa. Ik weet verder niet meer van hem dat hij Carter heet en dat hij commentaar geeft op een post van DDay over de hervorming van de ziektekostenverzekering op Digby's blog Hullabaloo.

Carter schrijft:

I just returned from a 2 week vacation in Europe. The imprint on me was that near unfettered capitalism in the US has deeply scarred the national psyche, making us incapable of reaching out & helping our fellow humans in time of distress. Instead, our marketplace economy has oriented us toward only thinking of advancing our self interest, usually at the expense of people around us. The tougher the economy & the more competitive, the greater the concern with what's in it for me.

Lees ook de rest.

Misschien idealiseert hij Europa (buurmans gras) maar wat hij over zijn eigen land zegt geeft te denken.

Read more...

Oh Superman

Als ik journalist was - en dus voor geld kan doen wat ik nu in de late en vaak ook vroege uurtjes van de dag uit liefhebberij doe, (ik ben maar een parasitaire blogger volgens Aart Brouwer) dan zou ik voornamelijk schrijven over de ontwikkelingen in Amerika. Waarom?

1. Er gebeurd zo veel. Na 8 jaar bijna misdadig beleid van de regering aldaar - en je kan zeker stellen "misdadig slecht beleid" dat is wat subtieler - gaat nu de beerput beetje bij beetje open. De walmen die we nu al zien doen vermoeden dat er een hele grote berg, broeiende stront licht te wachten.

2. De consequenties zijn groot. Ik lees vaak "als Duitsland niest dan zijn wij verkouden". Maar wat als Amerika ziek is? En niet een beetje ziek, maar lijdt aan een ernstige mentale ziekte? Goed ik overdrijf, maar kijk eens naar de oppositie partij, de GOP - Grand Old Party, daar is niets groots aan. De PVV en het CDA zijn er netjes bij. De Demokraten zijn ook een droevig stel. Defeatokraten zou een betere naam zijn voor deze partij.



3. Gelukkig zijn de Amerikanen zelf ook de genen die dit signaleren. Alles wat ik leer over Amerika haal ik uit Amerikaanse blogs. Digby, Glenn Greenwald, Marcy Wheeler, Juan Cole om er maar een paar te noemen maar er zijn veel meer. Hen te lezen - is een genot op zichzelf. Ze staan niet voor niets in mijn blogrol.

4. Als ik met vrienden of collega's praat over deze zaken dan zijn deze verbaast over mijn opwinding hierover. Waarom maak je je zo druk? Liegen om een oorlog te beginnen, Martelen, Martelen om een oorlog te verantwoorden? Ach, ze blijven er lauw onder. Dat kan ik dus niet begrijpen. Ik weet wel dat in veel landen - ook democratieën - de politiek een cynisch bedrijf is, maar zo openlijk en bot als in Amerika, - het land dat ons heeft bevrijd van het Nazi juk, waar wij veel aan te danken hebben, de "politie agent" van de wereld, - nee dat laat mij niet koud. Oh Superman:



5. De economie. De laatste 30-40 jaar is vanuit Amerika fanatiek het "vrije markt geloof" verspreid. Dat heeft ons ook bereikt en bepaalt ook hier ons denken. Het "markt denken" is tot alle hoeken en gaten door gedrongen in onze maatschappij, zodanig dat we ons niet meer kunnen voorstellen dat er ook andere systemen zijn. (en dan bedoel ik niet de karikatuur die "communisme" wordt genoemd).

Nogmaals Lauri Anderson met “From the air”:


Good evening.
This is your Captain.
We are about to attempt a crash landing.
Please extinuish all cigarettes.
Place your tray tables in their upright, locked position.
Your Captain says: Put your head on your knees. Your Captain says: Put your head on your hands. Captain says: Put your hands on your head.
Put your hands on your hips.
Heh heh.
This is your Captain-and we are going down.
We are all going down, together.
And I said: Uh oh.
This is gonna be some day.
Standby.
This is the time.
And this is the record of the time.
This is the time.
And this is the record of the time.
Uh-this is your Captain again.
You know, I've got a funny feeling
I've seen this all before.
Why?
Cause I'm a caveman.
Why?
Cause I've got eyes in the back of my head.
Why?
It's the heat.
Standby.
This is the time.
And this is the record of the time.
This is the time.
And this is the record of the time.
Put your hands over your eyes.
Jump out of the plane.
There is no pilot.
You are not alone.
Standby.
This is the time.
And this is the
record of the time.
This is the time.
And this is the record of the time.

Read more...