De barensweeën van Haiti

Zelfs onze Nationale Mental Coach twittert over het onbenul dat over Haiti wordt uitgekraamd:

Haïti - 'Door de zonde verloor het heelal zijn evenwicht en zucht de schepping in barensweeën.' Begrijp jij dit?

"Begrijp jij dit?" vraagt hij aan ons. Ik kan hier natuurlijk wel een "gevat" antwoord opgeven - dat is niet zo moeilijk - maar de waarheid is een droevige geschiedenis is die veel pijnlijker voor ons is dan we willen weten.

Onbenul en dominees

Door dominees en andere commentatoren worden soms stuitende onzinnigheden verkondigd. Het artikel waar Wim de Bie bovenstaand citaat uit haalt is een voorbeeld van Nederlandse bodem. Hier een iets vollediger citaat uit het artikel van Koert van Bekkum in het AD [benadrukking van mij]:

De Bijbel wijst een andere weg, de weg van de ontferming, de praktische hulp en de tenhemelschreiende klacht. Als God niet alles in zijn handen houdt, is elk mens aan de willekeur prijsgegeven. Door de zonde verloor het heelal zijn evenwicht en zucht de schepping in barensweeën. Maar wie de ellende ziet, stamelt en kan maar één ding zeggen: Heer, waarom gebeuren deze verschrikkelijke dingen?

Zonde, zuchten, barensweeën - wat betekenen deze woorden in het licht van de gebeurtenissen op Haiti? Ik waag mij niet aan een antwoord en hou het bij een donatie op Giro 555. Maar ik heb er ook nog wel wat over te zeggen, want op de vraag "Heer waarom gebeuren deze verschrikkelijke dingen" is wel degelijk een antwoord - en dan heb ik het niet over plaattektoniek.

Een pakt met de duivel

De  reacties in Amerika zijn nog veel extremer. De Amerikaanse dominee Pat Robertson maakt het bijvoorbeeld wel heel bont:

"They were under the heel of the French. You know, Napoleon III, or whatever. And they got together and swore a pact to the devil. They said, we will serve you if you'll get us free from the French. True story. And so, the devil said, okay it's a deal."

Hoe weet Robertson dat er een pakt met de Duivel is gesloten?  Robertson weet helemaal niet eens waar hij over praat: Napoleon III was tijdens de Haitiaanse revolutie nog niet eens geboren. Je kunt er lacherig over doen - rare jonges die Amerikanen -  maar bedenk dat Pat Robertson nog niet zo lang geleden adviseur was van wat toen een van de machtigste mensen van de wereld was: President Bush. Of, zoals Tristero zegt: Pat Robertson Is Far More Important Than You Will Ever Be.

Haat-Jockey

Waar je bij Pat Robertson nog kan denken: die man is een godsdienstwaanzinnige met veel invloed, kun je Rush Limbaugh het beste karakteriseren als een rechtse haat-jocky met een miljoenenpubliek. Ik ken zijn precieze kijkcijfers niet maar er luisteren gemiddeld meer mensen naar zijn programma's dan naar Radio 1 tijdens de ochtendspits.

Deze man laat zien waar Compassionate Conservatism werkelijk voor staat (via Media Matters for America):

This wil play right in Obama's hands. A humanitarian compassionate huh ... they will use this to a burnish their, shall we say there credibility with the black community in ... the both light-skinned and black-skinned community in this country. It's made to order-form, thats why he couldn't wait to get out there. He could not wait to get out there.

De haat van Rush Limbaugh voor alles dat links en progressief is zo groot dat hij niet zal aarzelen om de ramp in Haiti te misbruiken om uit te halen naar Obama.

Nederland

In Nederland is het gelukkig niet zo erg, en ik wil Gerard Driehuis in geen geval vergelijken met de Amerikaanse (haat-)dominees van hierboven, maar toch klopt er iets niet met zijn column in de Volkskrant: Was Haiti maar Frans gebleven.

Met deze paragraaf begint Driehuis:

Geen land heeft zoveel verwachtingen de bodem ingeslagen als Haïti. Geen land in Noorden Zuid-Amerika is zo arm als Haïti. Geen land op het westelijk halfrond heeft zo’n sombere toekomst als Haïti.

Volgens Driehuis is Haiti te vroeg onafhankelijk geworden. Hij stelt de vraag "wat als de slavenopstand op Haiti was mislukt"? Als het slechts 44 jaar langer afhankelijk had kunnen blijven dat had het kunnen profiteren van het omgekeerd kolonialisme.

Armoede

Voordat ik even verder ga eerst wat feiten. Ik heb een paar gegevens op een rij gezet van drie landen: Haïti, de Dominicaanse Republiek en voor de volledigheid Nederland. Het is vooral interessant om Haïti te vergelijken met de Dominicaanse Republiek omdat beide landen op het zelfde eiland liggen: Hispaniola.

Wolfram Alpha weet te melden:

	Haiti	Domikaanse Republiek	Nederland
population	9.88 million people	9.95 million people	16.5 million people
Median Age	18.5 years (world rank: 195th)	24.7 years (world rank: 132nd)	40 years (world rank: 24th)
GDP per capita	$716.51 per person (2008) (world rank: 203rd)	$4573.92 per person (2008) (world rank: 125th)	$2699.49 per person (2008) (world rank: 15th)
literacy fraction	52.90%	87%	99%

Als u Haïti vergelijkt met de Dominicaanse Republiek dan ziet u dat dat laatste land er veel beter aan toe is. Je kunt dan al snel tot de conclusie komen dat als al het andere gelijk is - beide landen liggen immers op het zelfde eiland Hispaniola - de onafhankelijkheid niet in het voordeel is geweest van Haiti.

Omgekeerd kolonialisme

Dat is waar, maar het is de halve waarheid. Met de kreet omgekeerd kolonialisme wordt de suggestie gewekt dat Haiti slechts in de steek werd gelaten en dat Frankrijk door de onafhankelijkheid niet de kans kreeg om de zegeningen van het democratische en vrije westen door te geven aan de arme Haitianen. Maar niets is minder waar. In plaats van steun of verwaarlozing kwamen er sancties. Als straf voor de opstand werd Haiti onderworpen aan een handelsembargo van 20 jaar en pas in 1825 werden de relaties met Frankrijk hersteld op voorwaarde dat het geleden verlies gecompenseerd zou worden. De laatste herstelbetaling werd gedaan in 1947! Dat is pas omgekeerd kolonialisme!

Haiti was vóór de opstand een van de rijkste kolonies, zo niet de rijkste kolonie van het westelijk halfrond. Het was rijker dan de 13 kolonies van de Engelsen. Als gevolg van de nietsontziende uitbuiting door de Fransen is het land ecologisch verwoest en na de revolutie is het land geïsoleerd en gestraft.

Amerikaans Imperialisme

In plaats van Haiti te vergelijken met de Dominicaanse Republiek kan je het land ook vergelijken met een ander land dat zich door een opstand had bevrijd van een koloniale macht. Nog maar kort voor de opstand in Haiti hadden de Amerikaanse kolonien zich logsgemaakt van de Engelsen.

Men zou denken dat de Amerikanen hun Haitiaanse broeders met open armen zouden ontvangen maar het tegendeel was het geval. De Amerikanen waren namelijk zelf slavenhouders en zagen met zorg de gebeurtenissen aan in Haiti - zoiets kon in Amerika natuurlijk ook gebeuren.

Ook in de vorige eeuw had men weinig over voor de voormalige slavenkolonie. Het Amerikaans beleid werd bepaald door minachting en racisme. Van 1915 tot 1934 bezette de Amerikanen Haiti. Noam Chomsky schrijft hierover:

Wilson's troops murdered, destroyed, reinstituted virtual slavery, and demolished the constitutional system. After ruling for 20 years, the US left "the inferior people" in the hands of the National Guard it had established and the traditional rulers. In the 1950s, the Duvalier dictatorship took over, running the show in Guatemalan style, always with firm US support.

Papa Doc Duvalier wist handig gebruik te maken van de angst voor het communisme van de Amerikanen om geld los te krijgen. Ron Brown, voormalig minister voor Handel onder Clinton heeft nog gelobbied voor Baby Doc, de opvolger van Papa Doc.
----
17/1 updated:  kleine correcties.
----
18/1 update David Brooks

David Brooks heeft het in zijn column in de NYT over het zelfde thema: waarom is het verschil tussen de Dominicaanse Rep. en Haiti zo groot:

Why is Haiti so poor? Well, it has a history of oppression, slavery and colonialism. But so does Barbados, and Barbados is doing pretty well. Haiti has endured ruthless dictators, corruption and foreign invasions. But so has the Dominican Republic, and the D.R. is in much better shape. Haiti and the Dominican Republic share the same island and the same basic environment, yet the border between the two societies offers one of the starkest contrasts on earth — with trees and progress on one side, and deforestation and poverty and early death on the other.

Hij klaagt dat ontwikkelings hulp maar niet wil helpen. De oorzaak is volgens Brooks gelegen Voodoo cultuur van de Haitianen.

Haiti, like most of the world’s poorest nations, suffers from a complex web of progress-resistant cultural influences. There is the influence of the voodoo religion, which spreads the message that life is capricious and planning futile.

De verklaring voor de problemen van Haïti is duidelijk volgens Brooks: het is de cultuur.en ontwikkelingshulp helpt daarom niet. Het is een makkelijke verklaring die goed uitkomt voor de rechts-liberaal: ze hebben het aan zichzelf te danken. 
Lees Jim Sleepers antwoord op Brooks: Whose Voodoo?

24/1 Update:
Seumas Milne schrijft in de Guardian over de hulp die het land heeft gehad van de IMF en de US:

Thirty years ago, for example, Haiti was self-sufficient in its staple of rice. In the mid-90s the IMF forced it to slash tariffs, the US dumped its subsidised surplus on the country, and Haiti now imports the bulk of its rice. Tens of thousands of rice farmers were forced to move to the jerry-built slums of Port-au-Prince.

21/2 Update: De uitstekende economische podcast/blog Planet Money legt wat er voor hulp nodig is: Small Business, Big Debts In Haiti - en om het misverstand uit de wereld te helpen dat hulp niet nodig is. Maar het laat tegelijkertijd ook goed zien waarom hulp vaak niet werkt. Grote complexe problemen hebben nu eenmaal vaak geen eenvoudige oplossingen.