To ESM or not to ESM

In de Tweede Kamer wordt gisteren en vandaag gediscussieerd over de ondertekening van het verdrag voor het Europese Steunfonds. Ondertekening betekent dat Nederland voor maximaal 40 miljard euro aangeslagen kan worden om landen in de eurozone te helpen die in economische problemen komen. Ik maak me zorgen over de kwaliteit van het debat. Politici die zeggen dat ze moeilijke keuzes maken doen dat juist niet en zadelen de burger met de rekening op. Moeten we nu wel of niet ondertekenen? Het gaat om veel geld. Er is wel degelijk een oplossing voor de eurocrisis, maar dan moet er echt gekozen worden, namelijk vóór de euro.

Mogelijk kwam Tony Van Dijck van de PVV nog het dichtst bij de waarheid toen hij er schande van sprak dat de ECB meer dan 1000 miljard euro aan Spaanse en Italiaanse obligaties heeft uitgeven zonder dat het ook maar iets heeft geholpen. De rente in Spanje is namelijk weer flink aan het stijgen. Hoe dicht hij bij de waarheid zat zal ik straks uitleggen.

Het dieptepunt van de avond was CDA Kamerlid Blanksma. Zij zette nog eens keurig de clichés die ik vorige week besprak (en een paar andere) op een rij: (ik parafraseer) Begroting op orde, schulden kan je niet met schulden goed maken, schuld mag je niet door schuiven aan onze kinderen, we moeten hervormen zodat de economie weer groeit. Even daarvoor sprak ze als schooljuffrouw de Kamer nog even toe: er moeten strenge maatregelen genomen worden tegen landen die de boel op hun beloop hebben gelaten. Desnoods moeten ze onder financiële curatele geplaatst worden. Uh? Landen onder curatele?

Ook Esther Ouwehand van de Partij van de Dieren liet zien niets geleerd te hebben van deze crisis: zij wil het mogelijk maken dat Griekenland officieel kan uittreden uit de Euro. Het regelen van uittreding is niet slim omdat dit de speculatie tegen zwakke landen bevorderd. Dit zal de instabiliteit van het toch al instabiele systeem dat we nu hebben alleen maar vergroten. Dat is overigens ook het belangrijkste argument tegen uittreding van Griekenland: het is een precedent. Als dat gebeurt, dan weet iedereen dat de landen in de eurozone elkaar niet onvoorwaardelijk vasthouden en men gaat speculeren welk land daarna aan de beurt is.

Maar echt droevig word ik van de architect van het lente akkoord, Wouter Koolmees van D66: volgens hem is de ESM nodig om de financiële markten weer vertrouwen te geven. Wouter gelooft blijkbaar in Krugmans “confidence fairies” die de economie komen redden als we maar laten zien dat we hard bezuinigen. Zoals econoom John Kay uitlegt, is beleid dat is gericht op het wekken van vertrouwen bij financiële markten een van de belangrijkste oorzaken van de huidige instabiliteit.

Dat veel mensen deze discussie niet kunnen volgen is begrijpelijk. Wie kan (en wil) dit techneutendebat nog goed volgen als in de politiek zo veel onzin wordt verkondigd over dit onderwerp? De meeste politici hebben hun huiswerk niet goed gedaan, al zijn er ook wel een paar goede uitzondering zoals Bruno Braakhuis en Ronald Plasterk (beiden voor). Ewout Irrgang heb ik helaas niet zien spreken in het debat van gisteravond, maar hij heeft volgens mij de beste argumenten tegen het verdrag.

Maar voor de toevallige toeschouwer zal het debat niets verhelderen, behalve natuurlijk de les die altijd wordt getrokken: de politiek weet het ook niet. Hij of zij moppert dan wat over het vullen van zakken en zapt weg. De meeste mensen hebben geen tijd (en zin) om zich hierin te verdiepen en laten zich op zijn best bij praten door Telegraaf of Een Vandaag.

Recept voor depressie

Tegenstanders van ondertekening van het ESM verdrag stellen dat het weggegooid geld is. Waarom moeten wij betalen voor de fouten van een ander zonder dat we (volledige) zeggenschap houden over de besteding van het geld? Wilders zegt in elk interview wel minstens een keer “blanco cheque”. En ter linker zijde in de politiek wordt gewezen op de kwalijke gevolgen die hele europroject tot nog toe voor Europa en vooral de Grieken, Ieren en Spanjaarden heeft gehad.

De problemen in die landen worden echter vooral veroorzaakt door de maatregelen waar mevrouw Blanksma van het CDA met zoveel lof over spreekt: de draconische bezuinigingen die de oorzaak zijn van de problemen in die landen. De economie van Griekenland is hierdoor in diepe depressie gedrongen en de bevolking verarmt zonder zicht op verbetering. Wie kan het de Grieken kwalijk nemen als zij binnenkort op radicale anti-Europa partijen stemmen?

De euro laten vallen is duurder dan het ESM verdrag

Door de voorstanders wordt beweerd dat we de beslissing niet kunnen uitstellen en ik denk dat dit waar is. Wie nee zegt tegen het ESM kiest tegen de euro. Eén ding is zeker: door de crisis die het uiteenvallen van de eurozone zal veroorzaken zullen we veel duurder uit zijn dan met de 40 miljard euro die we nu moeten ophoesten. Als de euro mislukt, zal dit waarschijnlijk een diepe depressie veroorzaken. De beste manier om naar de euro te kijken is als een fuik: het is niet moeilijk om er in te komen, maar het is bijna onmogelijk om er uit te komen door de hoge prijs die je daarvoor betaalt.

Mensen die nu tegen het verdrag zijn, omdat ze geen blanco cheques willen tekenen of om dat ze altijd al tegen de euro waren - wat ik zeker respecteer en begrijp - hebben daarom toch ongelijk. Die keuze hadden we 15 jaar geleden moeten maken en dat is toen niet gebeurd omdat PvdA toevallig even in de rui was. Het is nu belangrijk om een einde te maken aan de crisis. De euro moet dus gesteund worden, in eerst instantie met het ESM mechanisme – bij gebrek aan beter want 700 miljard is nog veel te weinig. Er zijn schattingen dat minimaal 1.2 biljoen euro nodig is. Om alle schulden van Italië te garanderen is waarschijnlijk 2 biljoen euro nodig, en vergeet ook Ierland, Spanje en Portugal niet.

Het gelijk van Tony van Dijck

Als 700 miljard voor het steunfonds al een probleem is dan gaat twee biljoen euro zeker niet lukken, dat is zeker. Daarom moet er een andere oplossing komen: het mandaat van de ECB moet worden veranderd. De enige die hier in het debat op wees was Bruno Braakhuis.

Het moet mogelijk worden dat de ECB obligaties kan garanderen van landen die in de problemen komen: de ECB heeft altijd voldoende geld. Wie denkt dat dit radicaal is: dit is wat elke centrale bank doet voor haar eigen land. Ook de FED en de Bank of England doen het als het nodig is. Wat nog mooier is, is dat als dit goed gedaan wordt het ons helemaal niets hoeft te kosten. De manier waarop de ECB nu obligaties koopt is namelijk de slechtst mogelijke manier. Zij doet het wel maar het gaat niet van harte omdat niet mag. Nu koopt de ECB alleen obligaties op als de rente onverdraaglijk hoog is, ongeveer bij 7%. Dat betekent dat de markt weet dat daar de grens ligt. Als de rente dan weer zakt stopt de ECB met opkopen en kan het speculeren weer opnieuw beginnen. Tot overmaat van ramp kondigt de Centrale Bank dan ook nog eens aan dat het maar tijdelijk was want anders loopt er weer een Duitser kwaad weg.

Tony van Dijck had dus gelijk toen hij zei dat de ECB vele miljarden euro’s verspilde aan beleid dat niets hielp. Door dit halfslachtige beleid is de ECB veel geld kwijt om de obligatierente op een ondraaglijk hoog niveau te houden. Het zou beter zijn een lagere bovengrens af te spreken – ik heb geen idee hoe hoog, dat moeten de deskundigen maar bepalen, als het betreffende land het maar kan betalen - en zij moet daar ook aan vasthouden en dit aan iedereen verkondigen. Dan kan de ECB haar geld waarschijnlijk in haar zak houden want geen speculant kan het winnen van de ECB: opkopen is dan niet meer nodig, want dreigen is voldoende. Het Steunfonds kan op slot blijven en de landen waar het om gaat kunnen dan eindelijk beginnen met het “orde op zaken stellen” omdat de rente in dan ieder geval betaalbaar is.

Deze hele discussie over het al dan niet steunen van het ESM verdrag is dus overbodig, en het verdrag is ook schadelijk omdat het dwingt tot bezuinigen. We moeten nu juist niet bezuinigen maar meer geld uitgeven en zorgen dat er in Nederland een matige en in Duitsland een flinke loonstijging komt. Dat zou de economie in Noord-Europa stimuleren en de inflatie verhogen.

Inflatie

Waarom inflatie? Omdat hogere inflatie (3 of 4% in plaats van 2% nu) in de eurozone de probleemlanden zal helpen. In die landen hoeft dan niet bezuinigd te worden, men moet alleen maar lonen en prijzen gelijk houden. Het netto effect daarvan is gelijk aan een bezuiniging: de probleemlanden worden goedkoper omdat wij duurder worden. Als prettige bijkomstigheid zijn in Nederland dan ook nog eens de huizenbezitters geholpen: de hypotheekschulden verminderen door de inflatie. Iedereen blij, einde crisis. Dus waarom gebeurt dit niet?

Wat te doen?

Ik doe een paar voorstellen:

Voorstel 1: Stem voor ESM. Omdat ik de neiging heb waarde te hechten aan het cliché “oude schoenen niet weggooien voor je nieuwe hebt” denk ik dat we geen andere keuze hebben op dit moment dan voor het ESM-verdrag te stemmen. Maar we moeten dan wel aantekeningen dat Nederland niet instemt met de bezuinigingen die in die deal besloten zijn. Er is nu gewoon geen tijd om daar nu over te onderhandelen. Prioriteit één is nu het bij elkaar houden van de eurozone.

Voorstel 2: Verander het ECB mandaat, zodanig zij ook obligaties kan ondersteunen. Dit kost tijd maar het is wel cruciaal. Het zal er voor zorgen dat de rust weer echt terugkeert en dat er een einde wordt gemaakt aan de kapitaalvlucht (de slow motion bank run).

Voorstel 3: Stop met bezuinigen in Nederland en in de probleemlanden. Laat hier de lonen stijgen en stimuleer de economie. Dit zorgt voor hogere inflatie bij ons en maak een einde aan de draconische bezuinigingen in de probleemlanden. Het gelijk houden van lonen en prijzen daar is dan al voldoende. Als de bevolking in die landen een reëel perspectief wordt geboden dan komt er ook een einde aan de sociale onrust en wordt draagvlak gemaakt voor de noodzakelijke hervormingen.

Extra bonus voor politici: de mensen gaan dit direct in de portemonnee merken en zullen u met zetels belonen. Waarom is dit zo moeilijk? Waarom altijd weer dat gezeur van de Blanksma’s en de Koolmezen over “moeilijke keuzes”? Het gaat dan altijd om maatregelen die de burger hard raken. Maar eigenlijk hebben we niets te kiezen”: we moeten de muntunie in stand houden. De politiek verschuilt zich met dit soort uitspraken juist wel achter de burger en kiest voor de makkelijkste weg.

We hebben geen andere keuze dan samenwerking op financieel en economisch gebied. Dat is de moeilijke keuze die men in werkelijkheid probeert te ontlopen: soevereiniteitsoverdracht. Er moet één obligatiemarkt komen (eurobonds) en de ECB moet kunnen opereren als een volwaardige centrale bank.

Ik retweet daarom de econoom Nouriel Roubini:

Voor of tegen? U mag het zeggen zoals het hoort in een democratie, ik heb wat argumenten aangeleverd.
---
Foto's:
1. U-g-g-B-o-y-(-Photograph-World-Sense-). Bron: Flicker
2. Jan Kees de Jager verdedigt het verdrag tijdens het debat op 23 mei. Screenshot van Politiek 24.


Deze post staat ook op Sargasso

Read more...

Het clichémannetje

Marike Stellinga twitterde afgelopen woensdag: Ik kan het niet meer horen, dat 'de economie kapot bezuinigen'. Nieuw cliché. Oké, dat is een cliché maar daarom is het nog niet vanzelf onwaar. Het beste voorbeeld van het “kapot bezuinigen” van een economie is natuurlijk Griekenland, maar op dit moment gebeurt het ook in Spanje, Portugal en Ierland. En vergeet vooral ook het Verenigd Koninkrijk niet.

Maar laten we even afzien van het waarheidsgehalte en ons concentreren op clichés in het algemeen. Een mooie demonstratie van cliché gebruik gaf Mark Rutte afgelopen woensdag in het programma Gesprek met de minister-president. Daarin struikel je bij wijze van spreken over de clichés ... oh wacht, dat is ook een cliché ... en dan vooral clichés van het onware soort, die gebaseerd zijn op misverstanden. Zullen we dan maar eens?

Bekijk eerst zelf het interview:



Ik heb een paar fragmenten in het gesprek uitgelicht. Ik bespreek ze niet in de oorspronkelijke volgorde. Benadrukking in de citaten is van mij. De tekst kunt u op mijn blog in de juiste volgorde en in context nalezen.

Cliché 1: de financiën op orde brengen

Meerdere keren heeft Mark Rutte het over het 'onder controle brengen” van de overheidsfinanciën. Bijvoorbeeld in:

[fragment 1] Dominique van der Heyde: Afgelopen nacht zijn de vijf partijen het eens geworden over de details van het begrotingsakkoord. Bent u er blij mee?

Mark Rutte: Ja het is echt goed nieuws. Dat we dus laten zien aan de rest van de wereld, aan onze eigen mensen in Nederland, de bevolking, dat we de overheidsfinanciën onder controle brengen. Dat we de rekening niet doorschuiven naar volgende generaties. Dat de financiële markten vertrouwen houden. Dat de rente niet gaat stijgen.

Dit is een onwaar cliché. De staat heeft de begroting nooit helemaal onder controle: de inkomsten van de Staat door belastingontvangsten en afdrachten voor uitkeringen zijn sterk afhankelijk van de toestand van de economie. In 2008 zijn bovendien grote uitgaven gedaan om het Nederlandse bankwezen te redden. Door te bezuinigen op de overheidsfinanciën wordt de economie geschaad en zal de financiële positie in de toekomst alleen maar slechter worden.

Cliché 2: Schulden zijn slecht (en moeten bestraft worden)

Dit is in de noordelijke eurozone een veel gehoorde verklaring: de problemen in de knoflooklanden zijn de oorzaak van spilzucht. Mark Rutte:

[fragment 2]… je ziet in landen als Italië en Spanje wat [hoge schulden] met je economie doet. Dus je moet die financiën op orde brengen. Het eerste jaar kan dat niet anders dan met lastenverzwaring maar die moet je wel zo snel mogelijk weer teruggeven.

Ook dit is ronduit onwaar: Spanje stond er wat overheidsfinanciën betreft beter voor toen de crisis uitbrak dan Duitsland. Ook Italië was bezig met afbouwen van de staatschuld. Als gevolg van het uitbreken van de crisis zijn de schulden weer gaan oplopen. Hoge overheidsschulden waren niet de oorzaak van deze crisis maar een gevolg. Wat we in Spanje en Italië zien is het gevolg van verkeerd economisch en monetair beleid, niet van oplopende schulden. Hoe kun je verder van de waarheid zitten?

Cliché 3: Denk aan onze kinderen

In fragment 1 zegt Rutte dat we “de rekening niet [mogen] doorschuiven naar volgende generaties” Zo ook in het volgende fragment :

[fragment 3] MR: Ja ik zou het omdraaien. Kijk in Griekenland wat er gebeurt als je niet je overheidsfinanciën onder controle brengt en we doen dat dus ook niet omdat Europa dat wil. Wij willen dat de rest van Europa zich aan dat soort afspraken houdt. Wij doen dat omdat we het zelf van belang vinden, omdat dit kabinet zegt “je moet de rekening van deze crisis niet doorschuiven naar kinderen en kleinkinderen.” Wij moeten zelf orde op zaken stellen […]

Het denk-aan-onze-kinderen-cliché is het meest gebruikte argument voor bezuinigen. Wij moeten bezuinigen omdat we anders onze kinderen de rekening laten betalen.

Dit is baarlijke onzin. Stel u zelf maar eens de volgende vraag: aan wie betalen onze kinderen de rekening? Er zijn niet veel grijze hersencellen nodig om te bedenken dat zij dat betalen aan onze kinderen. Dus wat is het probleem dan?

Wat wij wel doorgeven aan onze kinderen is een gekrompen economie, waardoor zij, onze kinderen en kleinkinderen, economisch op achterstand komen te staan doordat er minder banen zijn en door de lagere welvaart. Dat is de echte erfenis die wij doorgeven.

Cliché 4: De rentelast

Een ander populair argument voor bezuinigen is dat we anders zoveel rente moeten betalen. Dat is natuurlijk waar, maar dat geldt alleen voor het nominale bedrag. Nederland betaalt momenteel heel weinig rente, ook volgens Mark Rutte.

[fragment 4] DvdH: Dat is heel slecht voor de economie al die lastenverzwaring. Dat zegt u ook altijd als VVD Premier toch? MR: Het is nog veel slechter voor de economie als de staatsfinanciën nog verder uit het lood komen te staan. Op dit moment betalen wij nog maar 1.97% van – gisteren was dat, het cijfer van vandaag – maar gisteren. De laagste rente sinds de Fransen het hier voor het zeggen hadden, sinds Napoleon. Zouden wij dit niet doen dan zou die rente heel fors gaan stijgen en stijgende rente betekent dat de staatsfinanciën nog verder uit het lood komen te staan.

en

[fragment 6] … miljarden extra uitgaven per jaar die extra aan die staatsschuld moeten worden toegevoegd en die je moet financieren. Plus stijgende rente voor mensen die willen investeren die een bedrijf willen starten – slecht voor de werkgelegenheid.

De rente die de Staat betaalt is op dit moment zo laag dat geld lenen bijna gratis is. Nominaal – als je alleen kijkt naar het bedrag – stijgt de schuld door de rente, maar reëel - als je corrigeert voor inflatie - blijft daar niet veel van over. Integendeel zelfs, de reële last kan zelfs dalen door inflatie. Maar waar het werkelijk om gaat is natuurlijk de schuldquote (schuld gedeeld door bruto binnenlands product). Die stijgt, niet alleen omdat de schuld toeneemt, maar vooral ook door de krimp van de economie. Bezuinigen versterkt de krimp waardoor de schuldquote alleen maar groter wordt.

Cliché 5: Het huishoudboekje

Mark Rutte gebruikt het woord nu niet, maar meestal wordt in dit soort discussies gerefereerd aan het “huishoudboekje van de Staat”.

[fragment 5] MR: … Wij moeten zelf orde op zaken stellen en de gevolgen zijn gigantisch als je dat niet doet. En we hebben op dit moment een tekort dat drie keer zo slecht is … wat 4,5 % is ten opzichte van de 1, 1,5 % in Duitsland en in Finland. Ook landen die goed scoren bij de financiële markten. Wij staan er drie keer slechter voor. Die financiële markten, maar dat geldt ook voor u en mij als we persoonlijke uitgaven doen, dat geldt voor bedrijven als ze investeringen willen doen, die willen vertrouwen hebben dat zo'n overheid zijn afspraken nakomt. Dus voor dat vertrouwen, voor die lage rente, voor de belangen van de Nederlandse samenleving, en ook voor toekomstige generaties, daarom doen we dit. Het heeft echt niet met Brussel te maken.

Ik heb in Cliché 1 al uitgelegd dat de overheid maar beperkte controle heeft over haar inkomsten en uitgaven, maar er is nog een ander probleem: de Staat is zo groot ten opzicht van alle andere spelers in de economie, dat wat zij doet gevolgen heeft voor de rest van de economie. Om een feedback loop te voorkomen moet de Staat daarom een anticyclische beleid uitvoeren. Het is verkeerd om te stellen dat wat geldt voor persoonlijk uitgaven en investeringen door bedrijven ook geldt voor de uitgaven van de Staat. Als de Staat minder uitgeeft krimpt de economie. Wat een individueel burger of bedrijf doet heeft een verwaarloosbaar effect op de economie, voor de overheid gelden andere regels. Het is dus een loos cliché.

Cliche 6: Het is de schuld van de financiële markten

Een boeman die ook vaak van stal gehaald wordt is de financiële markt:

[fragment 6] DvdH: Maar er zijn andere partijen in de Tweede Kamer die geen deel uitmaken van dat vijfpartijenakkoord, zoals de PVV en de SP. Die zeggen gewoon, laat dat tekort maar een tijdje oplopen dan kunnen we stimuleren in die economie. Dan verliezen we geen banen en juist dat is goed voor de economie.

MR: Twee hele grote gevolgen. In de eerste plaats, wat ik net schets: je krijgt sterk oplopende rentes en Nederland verliest het vertrouwen van financiële markten. Dan moet je dus echt denken over miljarden extra uitgaven per jaar die extra aan die Staatsschuld moeten worden toegevoegd en die je moet financieren. Plus stijgende rente voor mensen die willen investeren, die een bedrijf willen starten – slecht voor de werkgelegenheid.

Paul Krugman heeft het altijd over de confidence fairies die de economie van een land komen redden als maar braaf wordt bezuinigd. De grap is natuurlijk dat ze nooit komen, want net als feeën bestaan ze niet. Het vertrouwen van investeerders in Nederlandse wordt niet bepaald door hoe hard de overheid bezuinigt, maar door de mogelijkheid om er geld te verdienen. En als de economie krimpt is dat lastig. U hoeft het niet van mij te geloven maar misschien neemt u het wel aan van de “Bond King” van Pimco.

Momenteel is de economische situatie in Europa zo slecht dat investeerders hun geld in arren moede beleggen in … Duitse en Nederlandse obligaties. Daarom is de rente op dit moment zo laag – het laagst sinds de Franse revolutie nog wel, volgens Rutte. En, dit terzijde, daarom hebben pensioenfondsen het zo moeilijk om voldoende geld te verdienen om de pensioenuitkeringen op peil te houden. En nog iets: de reden waarom Nederland, maar vooral ook Spanje en Italië zo bang moeten zijn voor een hoge rentestand is dat zij geen heer en meester meer zijn over hun eigen munt. Zij zijn afhankelijk van een centrale bank die als belangrijkste doelstelling heeft het laag houden van de inflatie. De Europese Centrale Bank mag bijvoorbeeld geen staatsleningen garanderen om er voor te zorgen dat de rente ervan laag blijft. Beleid dat de economie ondersteunt, iets dat elke centrale bank voor zijn eigen land doet, is verboden in euroland. Bij wet verboden dus, niet omdat het niet kan. Met andere woorden: wij zijn overgeleverd aan de financiële markten omdat we daarvoor gekozen hebben. Het was zo bedoeld. Maar Mark Rutte durft met een glimlach en zonder knipoog te beweren dat hij er geen controle over heeft. Hij is onschuldig want “het de schuld van de financiële markt, ik kan er ook niets aan doen”. En ook nu weer wordt het clichémannetje niet tegengesproken door Dominique van der Heyde.

Cliché 7: het is de schuld van Brussel

Een andere boeman die het goed doet is Brussel:

[fragment 7] MR: Het tweede is dat we dan ook gewoon boetes krijgen. We hebben in Europa het Stabiliteit en Groei Pakt. Wij verwachten dat landen zich daar aan houden en als wij ons daar niet aan houden … ja dan krijgen we ook die boetes. Dus je moet in ieder geval 2.1 miljard reserveren voor die boete.

Een mooie omtrekkende beweging van Mark Rutte is dit. Eerst geeft hij de schuld aan Brussel om het even later weer terug te nemen (zie fragment 5) – want hij wil het ook echt wel zelf. Maar hoe heeft dit eigenlijk kunnen gebeuren? Waarom moet Nederland een boete betalen voor iets dat slecht is voor haar economie en dat van andere Europese landen? Waarom wordt dit zomaar geaccepteerd en wordt hierover niet onderhandeld? Omdat Mark Rutte zich dan volstrekt belachelijk maakt. Hij heeft er, samen met zijn minister van financiën zelf voor gepleit in Brussel. Niet Brussel, maar Den Haag wilde dit.

De Klisjeemannetjes

Marieke Stellinga, maar ook andere journalisten, hoor ik zelden protesteren als Mark Rutte en andere clichémannetjes (en soms vrouwtjes) met hun “waarheden” aankomen. In het interview brengt hij het ene na het andere cliché te berde zonder dat hem ook maar nauwelijks één strobreed in de weg wordt gelegd.

In Nederland is het merendeel van de bevolking het er over eens dat we moeten bezuinigen. Wie wil weten hoe dat komt hoeft niet lang te zoeken. “Tering naar de nering”, “even doorbijten”, “eerst het zuur dan het zoet”. Deze, en de clichés die Mark Rutte in Het Gesprek te berde brengt, zijn de clichés die je dagelijks in de media tegenkomt en die zelden of nooit weersproken worden. Ik zie dan liever de echte Klisjeemannetjes, ook zij rijgen clichés aan elkaar, maar die zijn te minste om te lachen.

---
Verantwoording foto's: screenshots van het programma, met tekst die hij op dat moment uitspreekt.
Deze post staat ook op Sargasso

Read more...

Gesprek met de minister-president van 16 mei 2012

Dit transcript hoort bij mijn post op Sargasso: Het Clichémannetje. Met “[fragment x]” verwijs ik naar fragmenten uit het gesprek die ik heb gebruikt in deze post.

Dominique van der Heyde: [fragment 1] Afgelopen nacht zijn de 5 partijen het eens geworden over de details het begrotingsakkoord. Bent u er blij mee?

Mark Rutte: Ja het is echt goed nieuws. Dat we dus laten zien aan de rest van de wereld. Aan onze eigen mensen in Nederland. De bevolking. Dat we de overheidsfinanciën onder controle brengen. Dat we de rekening niet doorschuiven naar volgende generaties. Dat de financiële markten vertrouwen houden. Dat de rente niet gaat stijgen. Dat de politiek nog in staat is na het mislukken van het Catshuis dit nog voor elkaar te krijgen, dat is goed nieuws.

DvdH: Er zijn meerdere dingen bekend, bijvoorbeeld de vergoeding voor de reiskosten, die heel veel mensen krijgen omdat ze naar hun werk gaan met de auto of met het openbaarvervoer. Die is voor een groot deel nu nog belasting vrij, maar daar moet straks belasting over worden betaald. En zo zijn er meer maatregelen die gaan optellen en dan heeft de vakbeweging MHP uitgerekend dat het vooral mensen met een middeninkomen echt honderden euro’s per jaar gaat kosten dit akkoord.

MR: Die berekeningen kloppen in ieder geval niet. Ik loop er niet voor weg dat als je 12 miljard in een jaar moet vinden – en er zit ook lasten verzwaring in, dat kan ook niet anders als je in zo’n korte termijn zoveel geld moet vinden – dan heb je ook koopkracht effecten die negatief zijn, dat is onvermijdelijk. Maar wat de MHP vandaag laat zien, die cijfers kloppen niet. Het beeld is echt minder negatief. Dat zit hem er bijvoorbeeld in dat ze die reiskostenmaatregel optellen bij de inflatie. Nou dat kun je zo niet doen dus dat leidt tot een veel te hoog cijfer voor wat betreft de koopkracht teruggang. En er zitten nog een paar fout in.

DvdH: Maar er zitten een hoop belastingverhogingen in, dit is een voorbeeld er van. Een ander voorbeeld is dat mensen met een hoger inkomen extra belasting moeten gaan betalen. Waar ligt de grens daar?

MR: Het gaat om een werkgeversheffing in eerste instantie. Die wordt nu verder uitgewerkt. Eenmalig voor 2013, dus een soort crisismaatregel. En het is waar, er zitten absoluut lastenverzwaringen in het pakket. Dat zat ook in het Catshuispakket en deels is het is ook technisch onmogelijk om zo'n groot bedrag te vinden zonder in het eerste jaar ook lastenverzwaring. Het goede nieuws dat dat in het tweede en derde jaar wordt teruggegeven in lagere schijven voor de inkomstenbelasting, en dat is dan weer goed voor de economie. De BTW verhogen is niet leuk maar is minder schadelijk voor de economie als je tegelijkertijd daarna meteen de inkomstenbelasting verlaagt.

DvdH: Ok, u gooit nu alles op een hoop, maar u bent een VVD Premier, en toen u voor het eerst van de maatregelen hoorde moet toch wel even hebben getandenknarst?

Mr: Je kunt - al zou de VVD alleen regeren – niet een pakket van deze omvang maken zonder ook forse lastenverzwaring. Maar wat je dan doen is het op het moment dat de hervormingen geld gaan oplevering – want er wordt hervormd in de sfeer van de arbeidsmarkt, het pensioen, de woningmarkt en de zorg. Die gaan op een gegeven moment geld opleveren en dan kun je de belasting dus weer verlagen. Maar in het eerste jaar is het onvermijdelijk dat je dit soort grote bedragen alleen vind als je naast wat je in zo’n jaar al kunt bezuinigen, daarnaast ook een stuk lastenverzwaring hebt.

DvdH: Maar goed, [fragment 4] dat is heel slecht voor de economie al die lastenverzwaring. Dat zegt u ook altijd, als VVD Premier toch?

MR: Het is nog veel slechter voor de economie als de staatsfinanciën verder uit het lood komen te staan. Op dit moment betalen wij nog maar 1.97% vandaag – of gisteren was dat, [niet] het cijfer van vandaag ken ik nog niet – maar gisteren - de laagste rente sinds de Fransen het hier voor het zeggen hadden, sinds Napoleon. Zouden wij dit niet doen dan zou die rente heel fors gaan stijgen en stijgende rente betekent dat de staatsfinanciën nog verder uit het lood komen te staan. Dat bedrijven niet meer kunnen investeren. En [fragment 2] je ziet in landen als Italië en Spanje wat dat met je economie doet. Dus je moet die financiën op orde brengen. Het eerst jaar kan dat niet anders dan met lastenverzwaring maar die moet je wel zo snel mogelijk weer teruggeven.

DvdH: [fragment 6] Maar er zijn andere partijen in de Tweede Kamer die geen deel uitmaken van dat vijfpartijenakkoord zal ik maar zeggen, bijvoorbeeld de SP en de PVV. Die zeggen laat dat tekort gewoon een tijdje oplopen dan kunnen we stimuleren in die economie. Dan verliezen we geen banen en juist dat is goed voor die economie?

MR: Twee hele grote gevolgen. In de eerste plaats, wat ik net schets je krijgt sterk oplopende rentes en Nederland verliest het vertrouwen van financiële markten. Dan moet je dus echt denken over miljarden extra uitgaven per jaar die extra aan die staatsschuld moeten worden toegevoegd en die je moet financieren. Plus stijgende rente voor mensen die willen investeren die een bedrijf willen starten – slecht voor de werkgelegenheid.
Het tweede is dat we dan ook gewoon boetes krijgen. We hebben in Europa het Stabiliteits en Groei Pakt. Wij verwachten dat landen zich daar aan houden en als wij ons daar niet aan houden … ja dan krijgen we ook die boetes. Dus je moet in ieder geval 2.1 miljard reserveren voor die boete.

[…]

DvdH: Nou zegt ook de PVV “u doet dit vooral om Europa tevreden te stellen” en tegelijkertijd gaat het bijvoorbeeld nu in Griekenland weer helemaal mis. Daar moeten weer nieuwe verkiezingen komen. Er komt een run misschien wel op de banken. Misschien gaat dat land wel failliet en wij blijven daar maar geld in pompen terwijl de Nederlanders moeten bezuinigen en steeds meer belasting moeten gaan betalen

MR: Ja ik zou het omdraaien. Kijk in Griekenland wat er gebeurt als je niet je overheidsfinanciën onder controle brengt. En we doen dat dus ook niet omdat Europa dat wil, wij willen dat de rest van Europa zich aan dat soort afspraken houdt. Wij doen dat omdat we het zelf van belang vinden, omdat dit kabinet zegt “je moet de rekening van deze crisis niet door schuiven naar kinderen en kleinkinderen.” Wij moeten zelf orde op zaken stellen en de gevolgen zijn gigantisch als je dat niet doet. En we hebben op dit moment een tekort wat drie keer zo slecht is … wat 4,5 % is ten opzicht van de 1, 1,5 % in Duitsland en in Finland. Ook landen die goed scoren bij de financiële markten. Wij staan er 3 keer slechter voor. Die financiële markten, maar dat geldt ook voor u en mij als we persoonlijke uitgaven doen, dat geldt voor bedrijven als ze investeringen willen doen die willen vertrouwen hebben dat zo'n overheid zijn afspraken nakomt. Dus voor dat vertrouwen, voor die lage rente, voor de belangen van de Nederlandse samenleving, en ook voor toekomstige generaties, daarom doen we dit. Het heeft echt niet met Brussel te maken.

Read more...