Wat is het plan van Obama?

De rust is weer een beetje terug: Spanje heeft staatsobligaties voordeliger kunnen verkopen dan verwacht en de Amerikaanse centrale bank, de FED gaat iets doen dat de ECB niet mág doen: de economie steunen. Maar er is de afgelopen week weer veel gespeculeerd naar aanleiding de beurscrisis waarbij veel paralellen getrokken werden met de crisis van 1929. Naast de problemen in Europa is een belangrijke oorzaak van de onrust op de markten de onzekerheid over de economie in de VS. Waar blijft het langverwachte herstel? Wat is het plan van Obama? Is er wel een plan eigenlijk? De vrees is dat de economie opnieuw gaat krimpen en de debatten over het begrotingstekort hebben niet geholpen om deze vrees te doen afnemen.

Wat is het plan?
De grote vraag is waarom Obama hierover in debat is gegaan met de Republikeinen. Wie de laatste jaren deze partij heeft gevolgd weet dat hij dit debat wel moest verliezen. Het gevolg is dat men fors gaat bezuinigen terwijl nu juist een stimulering van de economie nodig is: 2.4 Biljoen dollar over de komende 10 jaar. En denk maar niet dat de Republikeinen beter zijn gaan denken over Obama: de grote tekorten zijn nu Obama’s tekorten. Bovendien zijn begrotingstekorten helemaal niet iets waar zij zich werkelijk over druk maken: volgens de rechtse ideologen van de partij zijn begrotingstekorten prima, zolang ze maar het gevolg zijn belastingverlaging en worden veroorzaakt door een Republikein. Als er echter een Democraat in het Witte Huis zit gelden andere regels.

Daarom nogmaals: waarom heeft de President zich laten verleiden om met hen in discussie te gaan als hij dit debat toch niet kan winnen? Waar is het fout gegaan, of misschien was het wel zijn bedoeling? Wat is het plan van de President eigenlijk?

De stimulus
Door het voortdurend zoeken naar compromis met de Republikeinen, het “centrisme” van Obama, komen de Democraten steeds meer in de problemen. Dat is goed te zien in het economisch beleid van deze regering. Bij haar aantreden, in 2009 dreigde de economie weg te zakken in een diepe recessie door het wegvallen van de vraag. De regering reageerde hierop met aarzelend Keynesiaans beleid: in de American Recovery and Reinvestment Act (de “stimulus”) werd 787 miljard Dollar gereserveerd om de economie te stimuleren. Ook werd de maximale uitkeringsduur voor werklozen verlengd tot 99 weken (normaal is 26 weken). Verdere verlenging wordt nu tegengehouden door de Republikeinen die sinds november vorig jaar de meerderheid hebben in het Huis van Afgevaardigden.

Niet doorpakken
Toen de Democraten nog een meerderheid hadden in het Huis en zelfs een filibuster-proof meerderheid in de Senaat aarzelde Obama echter ook. Dat wreekt zich nu: deze recessie was veel dieper dan alle vorige recessies en alleen vergelijkbaar met de Grote Depressie (die nog veel ernstiger was). 800 miljard dollar was net genoeg om de economie te stabiliseren, maar onvoldoende voor een herstart. Nu de stimulus is uitgewerkt begint de economie weer te stagneren. Het probleem is dat Obama altijd heeft beweerd dat omvang van de stimulus wel voldoende was - “precies goed” - maar dat was niet zo. De stimulus was volstrekt onvoldoende voor volledig herstel, bovendien werd een derde van het geld gebruikt voor belastingverlaging waarvan bekend is dat het minder effectief is.

Obama krijgt de schuld
Maar juist doordat Obama steeds heeft volgehouden dat de stimulus wel voldoende zou zijn om de economie op gang te helpen heeft hij hiermee zijn tegenstanders een argument gegeven: die kunnen nu zeggen “zie je wel, de stimulus werkt niet”. Het economische argument dat de stimulus onvoldoende is kan hij nu niet meer gebruiken: waarom heeft hij toen niet om meer gevraagd?
Ook maakt de President het zich zelf lastig doordat hij onvoldoende duidelijk maakt dat de problemen niet door hem maar door zijn voorganger en de nu in de oppositie zittende partij zijn veroorzaakt. Hij geeft hiermee gelegenheid voor de propaganda van de Republikeinen dat hij het is die het geld over de balk gooit: aan de stimulus die niet werkt. Republikeinen geven niets om “stimulering” en Keynes is in hun ogen een gevaarlijke socialist. Stimulering werkt alleen maar averechts beweren ze. De regering zit het bedrijfsleven in de weg met haar regels en de hoge belastingdruk.

Obama’s plan
Doordat de Democraten geen meerderheid meer hebben kunnen ze niet veel meer doen. Een nieuwe stimulus zit er niet meer in. Maar nog steeds blijft de president volhouden dat dat niet nodig nodig is. Obama’s reactie is ongeveer: "Wij zijn wel zuinig en passen goed op het huishoudboekje van de staat, daardoor zal het economisch ook beter gaan":

If you care about making investments in our kids, and making investments in our infrastructure, and making investments in basic research, then you should want our fiscal house in order so that every time we propose a new initiative, somebody doesn’t just throw up their hands and say “more big spending, more government.”

It would be very helpful for us to be able to say to the American people: “Our fiscal house is in order. So, now the question is, what should we be doing to win the future, and make ourselves more competitive, and create more jobs, and what aspects of what government’s doing are a waste, and we should eliminate.” And that’s the kind of debate that I’d like to have.

Zijn grootste zorg lijkt te zijn dat hij beschuldigd kan worden van 'big government'. Dat is begrijpelijk maar verkeerde tactiek: het levert geen banen op, bovendien lijkt hij het argument serieus te nemen.

Te weinig en niet overtuigend
Maar is dat voldoende? Het is in de eerste plaats een zwakke verdediging want hij is heel defensief. Waarom moet hij zich tegen die beschuldiging verdedigen als de schulden niet zijn veroorzaakt door de Democraten? Onder de vorig Democratische President was er een overschot op de begroting en als men de afgelopen 10 jaar dit beleid had voortgezet waren de schulden nu misschien wel afbetaald geweest. Maar helaas, het heeft niet zo mogen zijn: de kiezers vonden het belangrijk dat er een moreel hoogstaande conservatieve President in het Witte Huis moest zitten. Wat wil Obama eigenlijk verdedigen? Waarom legt hij dat niet uit?

In de tweede plaats is het onverstandig beleid: op dit moment bezuinigen is het domste wat je kan doen: de economie groeit nauwelijks, mensen hebben geen geld, de huizenmarkt wil maar niet opkrabbelen en nu zijn er ook nog eens grote problemen in Europa. Het gevolg is dat afgelopen maand de werkloosheid weer verder stijgt.

Economen waarschuwen dat het beetje herstel dat er nu is kan omslaan in een nieuwe recessie. Door de achterblijvende vraag worden geen nieuwe banen gecreëerd en ook op beurs heeft de handel alle vertrouwen verloren. Dat is waar de beurzen werkelijk bang voor zijn.


Nog niet alles is verloren...
Er zijn mogelijkheden voor Obama om terug te vechten, ook met de vijandige Tea Party meerderheid in het Huis van Afgevaardigden. Essentieel is er dat hij dat de economie weer gaat aantrekken. Dat lukt niet zolang hij de hoogste prioriteit geeft aan de oplossing van het begrotingstekort. Dat valt misschien wel goed bij de politieke insiders in Washington maar niet bij de mensen in het land – de “echte Amerikaan”, die maakt zich zorgen om zijn baan en om zijn huis dat minder waard is geworden dan de hypotheek. Extra geld uitgeven voor stimulering van de economie is politiek niet meer haalbaar (zie Tea Party hierboven) maar wat hij wel zou kunnen doen is het aanpakken van de problemen op de huizenmarkt. Banken weigeren nu om mee te werken aan herstructurering van hypotheekschulden en een eerder programma om dat aan te pakken (de Home Affordable Modification Program of HAMP) was een regelrechte mislukking. Met een goed programma zijn niet alleen huizenbezitters geholpen, maar het zal ook helpen om de economie weer op gang te brengen: als mensen minder hoeven af te lossen aan de bank, kunnen ze weer meer geld uitgeven. Dat Wall Street dit niet leuk zal vinden is te voorzien, maar zijn “vrienden” daar keren zich toch al van hem af.

Naast verkeerde prioriteiten moet Obama beseffen dat Democraten niets te winnen roepen om hervorming van de Social Security (“AOW”) en Medicare (“Ziekenfonds voor ouderen”). De Democraten zijn van oudsher de partij die de kiezer vertrouwt als het gaat om deze zaken – net als Nederland zoals de PvdA dat met schade en schande heeft moeten leren. Helaas heeft Obama al geroepen dat “alles op de onderhandelingstafel ligt”.

... maar wel bijna
Obama doet de ene na de andere concessie aan de Republikeinen en zijn eigen kiezers kunnen het niet meer volgen. De Republikeinen geven in werkelijkheid helemaal niets om het begrotingstekort terwijl de kiezers weglopen. Maar daar is het Republikeinen om te doen: waarom zouden ze Obama helpen door maatregelen te steunen die de economie er bovenop helpen? Deze strategie hebben ze van begin af aan aangekondigd, en Obama is met open ogen in de val gelopen, ik kan het niet anders zien.

De kiezers willen wel: We want to give the president every opportunity zoals Afgevaardigde Maxime Waters zegt. Maar zelfs zijn meest trouwe kiezers, zwarte Amerikanen, verliezen hun geduld in de eerste zwarte President:

Visit msnbc.com for breaking news, world news, and news about the economy

Update 27/8: Er is 30 miljard dollar over van de 45.6 miljard die dollar gereserveerd was om huisbezitters te helpen. Het laat zien hoe weinig voortvarend dit probleem wordt aan gepakt. Het Congres moet beslissen wat er met het geld gaat gebeuren waardoor het vrijwel zeker is dat het gebruikt zal worden om het begrotingstekort te verminderen.