Het conservatisme van de SP en delen van de PvdA

Nederland is een rechts land, althans als je kijkt naar de stemverhouding in de Tweede Kamer. Door de keuze van het CDA voor een rechtse regering en de gebleken onwil/onvermogen om met de PvdA samen te werken, is er een tweedeling ontstaan in de Nederlandse politiek. Aan de andere kant van het politieke spectrum bevinden zich zes min of meer linkse partijen: D66, GL, PvdA, SP, en de twee buitenbeentjes CU en PvdD en op rechts vinden we het CDA, VVD, SGP en PVV.

De verschillen tussen vooral D66, GL, PvdA en SP zijn volgens velen, waaronder PvdA voorzitter Ploumen niet groot en het ligt dan ook voor de hand dat deze partijen gaan samenwerken om een effectieve oppositie te voeren. Dat kan door samen te werken in de Tweede Kamer en door lijstverbinding bij verkiezingen. Er wordt zelfs al over fusie gesproken. Samenwerking op links lijkt dus voor de hand te liggen maar zal het wat worden? Of het lukt moet nog blijken – ondanks de kleine verschillen - want hoe moeizaam de discussie gaat bleek in de uitzending van Nieuwsuur van 18 december als Jolande Sap, de nieuwe leider van GroenLinks wordt geïnterviewd door Mariëlle Tweebeeke.



Op de opmerking van Tweebeeke dat Cohen nog niet overtuigd is van de noodzaak, antwoord zij:

Nou we hebben Cohen en de PvdA voorgehouden dat we denken dat zij richting de toekomst zullen moeten kiezen. Want je ziet eigenlijk op links dat er ruimte is voor twee grote stromingen. Meer de sociaal progressieve stroming, waar wij ons uitdrukkelijk toe rekenen en die graag wil moderniseren en vooral ook buitenstaanders nieuwe kansen geven. En de sociaal wat conservatievere stroming waar we dan de SP ook in plaatsen maar waar ook delen van de PvdA toe behoren die een wat behoudendere koers varen en meer vecht voor het behoud van verworven rechten.

Ik heb toch een paar vragen bij dit interview. Het lijkt er op of de redactie de mogelijkheid van linkse samenwerking alleen maar vanuit GL en D66 perspectief wil zien, of moet ik zeggen 'sociaal – liberaal' perspectief. Waarom wordt er niet doorgevraagd over de samenwerking met de SP en 'delen van de PvdA'? Was het niet mogelijk ook een PvdA en een SP lid te interviewen? Dat zijn toch ontegenzeggelijk ook linkse, progressieve partijen? Als journalist zou ik daar nieuwsgierig naar zijn, maar er wordt geen woord aan vuil gemaakt.

Maar ook de houding van Jolande Sap roept vragen op. Wat betekent het dat de SP en 'delen van de' PvdA een 'sociaal wat conservatieve stroming' hebben? Volgens Sap zou dit blijken uit het streven naar 'behoud van verworven rechten' maar dat maakt de zaak er niet duidelijker op. Hoe onzinnig deze bewering is toont Tweede Kamerlid Paul Ulenbelt aan, die nog tijdens de uitzending het volgende twittert:

Beschermen verworven rechten conservatief? Is Sap dan voor afschaffen vrouwenkiesrecht? Nee toch?

Conservatisme
Het lijkt er op dat GL en D66 het liefst afstand willen nemen van alles wat te maken heeft met sociaal-democratie of socialisme. Volgens de progressief-liberalen zijn dat stromingen die hun betekenis hebben verloren. Het is niet meer van deze tijd. Vandaar 'conservatief'. Onder conservatisme versta ik iets heel anders dan het 'vasthouden aan verworven rechten'. Conservatisme is toch echt wel meer dan dat, en we vinden conservatieven niet bij de SP of bij de PvdA maar te rechter zijde van het politieke spectrum, bij de conservatieve partijen.

Dit doet de vraag opwerpen: wat is dat dan eigenlijk, 'conservatisme'? Ik ben natuurlijk eerst maar eens te raden gegaan bij de meest prominente stichting van conservatieven in Nederland, de Edmund Burke Stichting. Zij geven de volgende definitie:

Conservatisme is een politieke filosofie, geen levensbeschouwing of geloof. Het biedt een consistente en vooral realistische visie op de mens, de samenleving en de overheid, en op de relaties daartussen. In de kern komt conservatisme neer op een pleidooi voor een vrije en fatsoenlijke samenleving, met verantwoordelijke burgers, sterke kerninstellingen en een kleine maar weerbare overheid. In het huidige debat dringen conservatieven vooral aan op de eerbiediging van noties die vooral in een moderne en democratische samenleving bewaard moeten blijven: noties over vrijheid en recht, over het belang van de traditie, en over het belang van gezin en onderwijs.

Dit brengt ons echter niet veel verder: het is veel te vaag en algemeen. Mooi dat ze consistent en realistisch zijn, maar daar streeft iedere zichzelf respecterende politicus naar. Ook de andere kwalificaties als vrijheidslievend, fatsoenlijk, enzovoort, zijn nietszeggend: Ome Jan van de klaverjasclub streeft daar ook naar - dat beweert-ie althans. Merkwaardig genoeg is maar een punt waar zij duidelijk zijn: het streven naar een kleine overheid.

Tenzij we kunnen stellen dat de SP en delen van de PvdA streven naar een grote overheid – in tegenstelling tot GroenLinks en D66 – kunnen we dus weinig met deze definitie, en dat is ook niet waar Sap het over heeft. Maar wat is conservatisme dan wel? De meest directe antwoord dat ik hierop kan vinden is van Phillip Agre:

Conservatism is the domination of society by an aristocracy.

Aristocratie klinkt overdreven, zeker in Nederland waar de burgerman al sinds de Gouden Eeuw het voor het zeggen heeft, maar er zit een kern van waarheid in de uitspraak. Conservatisme is een stroming die er op uit is bestaande machtsverhoudingen te consolideren en zo mogelijk te versterken. De aristocratie is een sociale klasse die haar geprivilegieerde positie door vererving doorgeeft en bestendigt.

Het verwijt aan PvdA en SP dat zij conservatief zouden zijn is een slimme propagandatruuk van conservatieven die op die manier zelf buitenschot kunnen blijven terwijl links doet wat het altijd doet: onderling ruzie maken.