De jacht op nieuwe virussen

Dit is een crosspost van een aflevering van GeenCommentaar's Wondere Woensdagmiddag. Een serie over ontwikkelingen in Wetenschap- en Techniekland.

In 2009 was iedereen in paniek omdat er een nieuw en mogelijk dodelijk griepvirus was uitgebroken: de Varkens of Mexicaanse Griep. In het begin was er zelfs de vrees dat het zich gedroeg als de beruchte Spaanse griep die uitbrak na de 1e wereldoorlog waarbij tientallen miljoenen mensen stierven. De exacte herkomst van het varkensgriepvirus is niet met zekerheid vast te stellen. Mogelijk is een op het varken levend virus overgesprongen naar de mens en gemuteerd. Hoe groot is het gevaar dat dit weer gebeurd?

Sars
Een paar jaar eerder was ook al grote paniek door de uitbraak van SARS, een ernstige vorm van longontsteking die wordt veroorzaakt door het SARS-virus. Het SARS virus komt waarschijnlijk van de Civetkat en het is gevaarlijker dan het varkensgriepvirus: bij griep is het percentage met dodelijke afloop ongeveer 2%, bij SARS ligt dit tussen de 5 en 15%

Aids
Nog wat langer geleden, maar niet minder bekend, is natuurlijk het HIV-virus dat AIDS veroorzaakt, ofwel het Acquired Immuno-Deficiency Syndrome. Dit virus verzwakt het afweersysteem waardoor de patiënt sterft aan infectieziekten waar een gezonde persoon geen last van zou hebben. Dit virus is overgesprongen van apen: chimpansees of meerkatten. Bij deze apen heerst een aan het HIV verwant virus (het Simian Immunodeficiency Virus), de apen worden er zelf echter niet ziek van. Het schijnt dat het virus misschien al een eeuw geleden is overgestapt naar de mens. In tegenstelling tot de vorige twee virussen verspreidt dit virus zich langzaam omdat het alleen wordt overgedragen door seksueel contact, of direct bloed-bloed contact. Indien onbehandeld is dit virus in bijna alle gevallen dodelijk. Gelukkig zijn er de laatste jaren goede medicijnen die de patiënt weliswaar niet genezen maar wel de symptomen kunnen onderdrukken.

Niet het einde
Het is onbekend hoeveel soorten virussen er zijn en hoeveel daarvan een potentieel gevaar vormen voor de mens, maar we kunnen er zeker van zijn dat dat er veel van dit soort virussen zijn. In Afrika en Azië leven veel mensen dicht bij dieren, of hebben intensief contact met dieren bij de jacht. Het is dus niet onwaarschijnlijk dat er nog wel vaker een dergelijke epidemie zal uitbreken. In het geval van AIDS is goed te zien dat door moderne ontwikkelingen de kans op nieuwe uitbraken exponentieel zal toenemen. HIV heeft vele tientallen jaren een "slapend bestaan" gehad in populaties in Afrika, maar toen het virus eenmaal post vatte in Haïti en vandaar de VS bereikte ging de verspreiding snel. Het is daarom van groot belang dat we proberen deze virussen zo snel mogelijk op te sporen. Daarbij kan men het beste onderzoek doen bij de bron: gebieden waar de mens nog in nauw contact leeft met de natuur, zoals in Kameroen, waar de jacht op "bushmeat" erg populair is.

Virusjager Nathan Wolfe vertelt hoe dat in zijn werk gaat: