Posts
De Euro: de vermarkting van een ideaal
>> Sunday, July 10, 2011
1989, Ik kan het me nog goed herinneren: iedereen was opgelucht want het IJzeren Gordijn dat Europa had verdeeld was verdwenen. Het was nu voor iedereen duidelijk dat de hele wereld, van Nome in Alaska tot Kamchatka in Rusland, kapitalistisch en democratisch zou worden. De mislukking van het communisme had eens en voor altijd bewezen dat centrale aansturing van de economie niet werkt. Een andere les die we leerden was dat kapitalisme en vrijheid altijd samen gaan. Democratie en vrijheid zouden het beste gedijen bij de vrije markt en omgekeerd. Vrijheid was een voorwaarde voor bloeiende handel en welvaart. Maar de belangrijkste les was dat politiek de wereld niet kan veranderen, niemand geloofde nog in de maakbare samenleving. Ook de sociaaldemocratie, die een gemeenschappelijke voorouder heeft met het communisme, nam afstand van het oude denken en schudde haar ideologische veren af. Niet het collectief, maar het individu, bepaalde vanaf dat moment haar eigen lot. Dat lot wordt bepaald door de keuzes die je maakt. Kiest je goed, dan wordt je daarvoor beloond en eigen schuld dikke bult als je fout kiest! Maar dat is de moderne mondige burger wel toe te vertrouwen. Een nieuw tijdperk was begonnen. Francis Fukuyama kondigde het einde van de geschiedenis aan:
What we may be witnessing is not just the end of the Cold War, or the passing of a particular period of post-war history, but the end of history as such: that is, the end point of mankind's ideological evolution and the universalization of Western liberal democracy as the final form of human government.Groots en meeslepend was het – het einde van de geschiedenis nog wel! – maar paradoxaal ook weer niet want het tijdperk van de grote idealen was juist afgelopen. Vanaf nu geen grote verhalen meer maar marktwerking en mondige burgers. Zo begonnen we aan de jaren 90: dapper en vol goede moed.
Het Europa van de markt
Niemand twijfelde dan ook dat Europa moest hervormen. Door het verdwijnen van het communisme was de weg vrij voor een echt verenigd Europa. Geen grootmacht die dat nog kon tegenhouden. Het naoorlogse ideaal zou nu op een eigentijdse manier worden ingevuld. Geheel in de stijl van de tijd zou het Verenigd Europa bereikt worden door het creëren van één markt en één munt. Vanaf nu zou niet ideologie maar de vrije markt zorgen voor de vereniging van Europa.
Als het zou werken zou het een mooie oplossing zijn, want geen werelddeel is zo verdeeld als Europa. Het was nu niet meer nodig dit van bovenaf op te leggen, het enige dat men moest doen was er voor zorgen dat mensen vrij over de grens konden reizen en konden handeldrijven in een grote vrijhandelszone. Een belangrijk onderdeel van deze strategie was de invoering van een muntunie, wat uiteindelijk de Euro zou worden. Elk land kon zijn eigen economisch beleid blijven voeren, iedereen bleef verantwoordelijk voor zijn eigen economie, maar door de tucht van de markt groeien de landen naar elkaar toe, althans dat was de bedoeling.
Instabiel
In 1992 werd in Maastricht afgesproken dat de Europese landen hun eigen munt zouden in leveren en in 1997 werd bepaald aan welke voorwaarden men moest voldoen om mee te doen. De totale staatsschuld mocht niet meer dan 60% van het bruto nationaal product (BNP) zijn en de overheidstekorten mochten niet boven de 3% komen. Dat ging goed tot de crisis in 2008 en van die klap zijn we nog niet bekomen. Al in de jaren 90 werd door economen gewaarschuwd voor deze situatie. Vóór de Euro er was, toen elk land nog een eigen munt had, was er een automatisch stabiliseringen mechanisme dat tijdens een crisis in werking trad. Als de economie in een land inzakt is het onvermijdelijk dat overheidstekorten oplopen.
Omdat bedrijven minder winst maken en consumenten minder kopen komt minder geld binnen via belastingheffing en er door het oplopen van de werkloosheid wordt meer geld uitgegeven aan uitkeringen. De staatsschuld loopt daardoor op maar dat is op dat moment niet erg: op die manier worden de gevolgen van een crisis verzacht. Mensen verliezen wel hun baan maar niet (meteen) hun inkomen en waardoor ze nog steeds geld kunnen uitgeven, ook zijn ze niet gedwongen om hun huis te verkopen. Het is niet helemaal pijnloos, maar als na een tijdje de economie weer aantrekt vind iedereen weer werk en kan de staat haar schulden terugbetalen.
Het automatische stabiliseringsmechanisme dat er vroeger was werkt nu niet meer met de Euro: door de crisis lopen de begrotingstekorten op tot boven de normen die in het Verdrag van Maastricht zijn afgesproken en landen zijn dus verplicht om te gaan bezuinigen om deze tekorten weer terug te brengen. In Nederland ondervinden we nu aan den lijve wat dat betekend. Er is ook een reden om zo snoeihard te bezuinigen: de landen zijn veel kwetsbaarder omdat geleend moet worden in Euro’s en niet in hun eigen valuta. Zij kunnen dus niet meer bij hun eigen centrale bank aankloppen om hulp. De ECB kan niet helpen want er is afgesproken dat dat niet mag: de ECB moet onafhankelijk blijven van de politiek.
Dit betekend dus dat landen de markt op moeten voor hun geld en als die markt vindt dat een land het niet goed doet dan is lenen een kostbare zaak. Wat de markt vindt wordt onder andere bepaald door de kredietbeoordelaars, bedrijven die gespecialiseerd zijn het beoordelen van de kredietwaardigheid van klanten. Het laatste nieuws over Portugal is typerend voor de situatie: kredietbeoordelaar Moody’s, heeft Portugals kredietwaardigheid twee niveaus verlaagd. In plaats van automatische stabilisatie wordt een land dat geen eigen munt meer heeft geconfronteerd met een negatieve spiraal die makkelijk uit de hand loopt. En dat is precies wat er is gebeurd met Spanje, Griekenland, Portugal en Ierland. De Euro is dus niet, zoals beloofd, een stabiliserende maar een destabiliserende factor.
Lang leve de geschiedenis
Wie de puinhoop die deze "niet-ideologie" heeft aangericht nu overziet vraagt zich verbijsterd af hoe we ooit zo naïef hebben kunnen zijn. Natuurlijk was het niet het einde van de geschiedenis, en werd de oude ideologie niet afgeschaft, maar slechts ingeruild voor een nieuwe ideologie. Deze ideologie houdt in dat wereld geregeerd wordt door markten, niet door regeringen. Dit is niet minder dogmatisch en technocratisch dan het communisme ooit was. Nu zijn het bedrijven als Standard & Poor en Moody's die vertellen hoe we onze economie moeten inrichten, niet de politiek. Door de crisis is duidelijk geworden wat de gevolgen zijn van het maken van een verkeerde keuze, de Grieken ondervinden dit nu aan den lijve. Het voorkomen van moral hazard wordt als motivatie aangevoerd om de Grieken hard te straffen. In ruil voor steun aan "het kwakkelland" roepen Jan Kees de Jager en Angela Merkel om pijnlijke en strenge bezuinigen en het land wordt nu aan de hoogste bieder verkocht. De markt is een strenge en harde leermeester. Maar waar was het allemaal ook al weer om begonnen?
We hebben ons neoliberale economie en politiek laten aansmeren onder het mom van Europees idealisme en met de belofte van grotere welvaart. Geen van beiden worden worden waargemaakt.
TOEGIFT 1: Griekenland in de uitverkoop
Geen Commentaar:
TOEGIFT 2: We kunnen niet zeggen dat we het niet konden weten
In een open brief hebben in 1997, bijna exact 14 jaar geleden (4 juli) hebben 70 Europese economen gewaarschuwd voor de gevolgen van een monetaire unie. Het is een initiatief van 3 Nederlanders: Geert Reuten, Kees Vendrik en Robert Went. Precies zoals de auteurs voorspellen wordt de monetaire unie geen succes, we kunnen dus niet zeggen dat we het niet konden weten.
Enkele citaten uit de brief (benadrukking van mij):
Deze EMU vormt niet het startschot van een moderne Europese sociale welvaartsstaat, maar creëert het institutionele kader voor een verdere ontmanteling van nationaal sociaal-fiscaal beleid en de Europese publieke sector. In sociaal, ecologisch en democratisch opzicht is dat onwenselijk. En de economische winst is omstreden.Er is ook een Engelstalige versie van deze brief (met nog meer economen: 331). Ik heb de brief zelf niet gevonden, wel dit artikel er over: Economists denounce ‘monetarist’ EMU (pdf). Citaat hieruit:
Op zichzelf zou een gemeenschappelijke munt voordelen kunnen hebben, maar met dit project kiest de Europese Unie de verkeerde weg. Het is tijd voor bezinning, heroverweging en kritisch debat over de economische agenda van Europa.
[...]
In essentie kom[en de eisen voor toetreding] er op neer dat lidstaten ook na toetreding tot de EMU gehouden zijn aan de 3 procent-eis, en hun financieringstekort zelfs verder moeten terugdringen tot 1 procent. Dit ter garandering van een spijkerharde euro, zo is de leidende gedachte.
Pogingen om aan deze eis te voldoen, hebben in de EU-landen nu al geleid tot ingrijpende bezuinigingen op de collectieve voorzieningen, waarvan de sociaal zwakkeren het meest te lijden hebben. Dat proces van bezuinigingen zal met de invoering van de EMU en euro in het komende decennium doorgaan.
En in het niet ondenkbeeldige geval dat Europa de komende jaren opnieuw met een recessie te kampen zal hebben, brengen de rigide 'Dublin-eisen' Europa nog verder in een neerwaartse spiraal van bezuinigingen en oplopende werkloosheid. Het valt niet te verwachten dat de nieuwe Europese Centrale Bank (ECB) dan een Europees stimuleringsbeleid zal entameren. Zij moet immers absolute prioriteit geven aan prijsstabiliteit. Bovendien ontbreekt het aan automatische stabilisatoren op Europees niveau. Een bijkomstigheid is dat de Europese centrale bankiers niet teruggefloten kunnen worden, want de ECB opereert geheel autonoom.
[...]
Juist een gemeenschappelijke munt maakt een anti-cyclische bestedingspolitiek mogelijk, al is daarvan overigens niet alle heil te verwachten. Maar het tegendeel geschiedt. De EMU-criteria en stabiliteitspact-verordeningen werken de facto juist een Europees pro-cyclisch beleid in de hand. Daardoor loopt met name de ontwikkeling van de werkgelegenheid gevaar.
As critics of the EMU, we are reproached with putting European cooperation in danger; we are told that we would do better to keep quiet. We are firmly convinced, however, that the greatest danger for Europe lies in the design of the EMU, which has led millions of Europeans to identify euro with austerity and social suffering. It is high time that politicians realize: The peoples of Europe have the right to an that serves the interests of human beings.
Nogmaals, dit is niet vandaag maar 14 jaar geleden geschreven.
Andere artikelen over de Euro:
De kwakkelkrant over Griekenland
De EUROtoers: crashen of stijgen?
6 comments:
De euro als centrale munteenheid heeft niet gefaald, maar de begrotingspolitiek van de verschillende landen. Daarnaast heeft de EU onvoldoende controle uitgeoefend op de houdbaarheid van begrotingen. Zoals nu duidelijk is geworden is dat Griekenland enorm heeft gespeculeerd met haar verwachte opbrengsten, daarbij geholpen door ext financiële adviesbureau's die nu er mee weg komen. Ergo: de griekse begroting was een en al gebakken lucht.
Dat is toch wat anders dan dat de munt zelf heeft gefaald.
Waar het eveneens fout gaat is dat de wereld, mede door het loslaten van de goudstandaard, van een waarde economie naar een schuldeneconomie is overgegaan. De theorie van Friedman ligt hieraan ten grondslag. Dit begon in de VS waar men de standaards losliet en de persen voor de dollar liet lopen. De meer geld in de economie, meer bestedingen en dus meer winsten etc.
Alleen tegenover dat alles staat geen waarde. Het is het continue herverdelen van virtueel geld. Dat moest een keer misgaan. Ook daar is voor gewaarschuwd.
zo kwamen er steeds meer zeepbellen, waarvan de laatste, de huizenmarkt in de VS, keihard uiteenklapte. En nog zien sommigen het nog niet, zoals het huidige kabinet, die meent dat er alleen sprake is van een marktcorrectie.
Je ziet de ellende ook in de pensioenen. Volgens bijv. prf Jacobs, is er een structureel tekort van 250 ml in de pensioenmarkt, om aan alle verplichtingen te kunnen voldoen. En wat doen we: we nemen weer risico door in te zetten op mogelijke beleggingswinsten. En zo blijft het cirkeltje in stand, tot de volgende crisis.
We vooral drastische hervormingen, woningmarkt, nodig om van onze schulden af te komen. Teveel geleend van de toekomst, wat die toekomst nooit kan opbrengen. [jongeren]
h.groen
@1
Dank voor je reactie.
Ik zal een beknopte reactie geven - eigenlijk heb ik meerdere blog posts nodig - en die komen denk ook nog wel, blijf me dus in ieder geval lezen. Het is moeilijke materie die lastig is uit te leggen.
De euro als centrale munteenheid heeft gedaan wat er van zo'n munteenheid verwacht kan worden als deze over zo'n divers gebied, met landen die economisch heel sterk van elkaar verschillen, wordt toegepast.
Griekenland is slechts één van de problemen. De oorzaak van de crisis doet er eigenlijk niet toe: die kan heel divers zijn: corruptie (Gr) bubble in huizenmarkt (Sp), te grote financiele markt (Ierland) - Ik kan wel zeggen: soms is het eigen schuld, soms niet. Soms hangt de oorzaak samen met de Euro (Spanje/Ierland een beetje) of niet (Griekenland)
Ik begrijp uit je commentaar dat je graag terug wilt naar de goudstandaard. Welnu, ik kan je vertellen: de Euro werkt eigenlijk een beetje alsof het een goudstandaard is. En dat is nu juist het probleem.
De "theorie van Friedman" komt er - als ik het goed heb - dat monetaire politiek niet gebruikt mag worden voor het economisch beleid. Geld moet door een onafhankelijke centrale bank beheerd worden, de geldhoeveelheid moet gelijk blijven. Dat heeft nooit gewerkt. Met QE2 b.v. is een grote hoeveelheid dollars het systeem in gepompt, maar het heeft nauwelijks wat uitgemaakt. De inflatie is blijvend laag. Ondanks het feit dat men de de "geldpersen" aanzet is de dollar nog steeds overgewaardeerd, en zit de economie nog steeds in het slob. Andere maatregelen zijn nodig: stimulering van de vraag, maar dat gebeurd helaas niet.
Van pensioenen heb ik niet echt verstand - maar Jacobs heeft denk ik gelijk: ons pensioen is voor een deel gebaseerd op de groei van de economie. Men investeert geld en van de winst die dat oplevert wordt (deels) weer uitgekeerd. Daar is helemaal niets mis mee volgens mij. Het probleem is dat de economie nu in het slop zit en de rente veel te laag is (en ook niet verhoogd kan worden).
Dat de euro werkt als goudstandaard is niet geheel wat ik bedoel. In mijn beleving is dat ook niet zo. Friedman koppelt de geldhoeveelheid aan het aantal economische transacties. Door het stimuleren van die transacties kan de geldhoeveelheid meegroeien is de opvatting. Dat werkt bij een continue groeimodel. Bij een langdurige recessie zit je met een enorm overschot in je geldmarkt. Bij een recessie neemt alsnog de werkeloosheid toe en stijgt de prijsinflatie. Juist 2 zaken die Friedman dacht te beteugelen met zijn monetaire beleid.
In de theorie, wat nog altijd door de VVD en CDA wordt aangehangen, is het antwoord het terugdringen van de overheid zodat de economie weer ruim baan krijgt. Een illusie, omdat koopgedrag van de consument, en daarmee de economische transacties, maar zeer beperkt daarop reageert. Koopgedrag is eerder afhankelijk van gepercipieerde toekomstverwachtingen door de consument.
De gouden standaard is een muntsysteem waarin de economische rekeneenheid een vast gewicht aan goud is. Wanneer meerdere landen een dergelijke vaste rekeneenheid hanteren, worden de wisselkoersen tussen verschillende nationale valuta feitelijk vastgelegd.In het economisch verkeer zorgt de goudstandaard dat niet oneindig kredieten verstrekt kunnen worden. Dat beperkt op zich de economische groei. In de groeiende wereldbevolking werd dat als hinderlijk beschouwd omdat de welvaart zich, volgens de tegenstanders van de goudstandaard, zich onvoldoende kon verspreiden over de bevolking. Het loslaten van de goudstandaard is m.i. de verkeerde keuze geweest omdat het leidt tot ongebreidelde groei en uitputting van onze grondstoffen. Zonder 'harde' tegenhanger van de maatschappelijke geldhoeveelheid wordt de economische groei alleen nog maar beperkt door de aanwezige hoeveelheid grondstof. Of totdat deze op is!
De negatieve effecten van de goudstandaard kunnen deels gecorrigeerd worden door rentepolitiek, al schuilt daar natuurlijk ook het inflatiespook. Maar belangrijker is dat de wereld zich ervan vergewist, dat de hoeveelheid welvaart wordt beperkt door de middelen die ons ter beschikking staan en door het aantal mensen dat daar gebruik van maakt. De koek wordt niet groter, maar kan alleen maar herverdeeld worden. En wie is daartoe bereid? Het westen in elk geval niet.
Dat pensioenen met opbrengsten in de toekomst werken, is bij een krimpende bevolking een zwaard van damocles. Bij een tegenvallende economie kan bij het huidige aantal werkenden / gepensioneerden, de klap nog redelijk verdeeld worden. In de toekomst niet meer. De negatieve verhouding die in de toekomst ontstaat, zal bij een tegenvallende economie, tot verdamping van de pensioenen leiden. Want vanuit economisch verkeer valt het niet meer op te brengen. Met de krimp van de bevolking, krimpt je economie. Vandaar dat Jacobs pleit voor generatiepensioenen. We moeten voor ons eigen pensioen gaan sparen en afstappen van het omslagsysteem.
h.groen
@3
Andermaal dank, ik stel ik het prijs dat je de moeite neemt te reageren. Het is mijns inziens belangrijk dat over deze zaken wordt gediscussieerd...
De goudstandaard is toch echt een heel slecht idee: de Grote Depressie was nooit zo erg geweest als landen niet te lang geprobeerd hadden aan die standaard vast te houden.
Vasthouden aan die standaard veroorzaakt deflatie, terwijl voor economische groei matige inflatie nodig is.
Ander misverstand: bij economische groei moet je niet alleen aan negatieve zaken denken, de groei kan ook in vorm van diensten economie zijn, of van groene industrie (ontwikkeling van duurzame energie opwikkeling, zuinige auto's etc). Je bent veel te negatief.
Friedmans theorie over de geldhoeveelheid klopt niet, dat wijst de praktijk uit. Ik heb niet zo snel een link (kan niet meer zoeken in de NYT blogs vanwege de nieuwe betaal muur) maar Krugman heeft dat al een paar keer laten zien (de geldhoeveelheid varieert sterk, de inflatie blijft gewoon gelijk). De euro werkt voor de deelnemende landen net als de goudstandaard. Daarom moet er ook bezuinigd worden - en dat is heel, heel slecht op dit moment.
Ik weet te weinig van de pensioenmaterie om er echt goed antwoord op te geven, maar ik weet wel dat groei van de economie nodig is. Bedenk b.v. dat staatsschuld vaak een goede belegging is voor pensioenfondsen. Als de staat schulden heeft dan is er dus ook iemand die daar aan verdiend, schulden zijn niet altijd slecht.
Dat is nu minder door de lage rente. Mede daarom is hard bezuinigen nu ook onzinnig, juist nu de rente zo laag is moet daarvan gebruik gemaakt worden om te investeren. Maar men heeft zichzelf aangepraat dat schulden slecht zijn (en nou ja de Euro dwingt er toe dus). Ik zie dat jij ook zo denkt.
De oorzaken van de grote depressie lag niet in de goudstandaard, maar door een enorme overproductie die is ontstaan tijdens de WOII tbv Europa. Het wegvallen van de EU als afnemer zorgde voor een enorme schuldenlast bij de amerikaanse boeren die vervolgens de banken in hun kielzog meesleepten.
Daar laat eigenlijk de grote depressie dezelfde fout zien als nu. Er is geen scheiding tussen de bank systemen. Enerzijds de spaarbanken die de backbone van je financiele systeem zelf en anderzijds de beleggingsbanken, die gewoon failliet mogen gaan. Het is ook korte termijn politiek en te weinig begrip van globale economische processen in die tijd. En nu te weinig afstemming daarop, ondanks dat er nu wel voldoende kennis aanwezig is.
Het loslaten van de goudstandaard had dan wel financiele verlichting gegeven, maar het productieprobleem niet opgelost. Het is dan een kwestie van hard of zacht landen. Maar die zeepbel moest eruit.
Diensteneconomie is gerelateerd aan je productie economie. En ja, economische groei dient matig te zijn, waarbij correcties mogen optreden. Het gaat vooral de mate waarop. De economien kennen te grote schommelingen. Ik had daar in 2010 al een stuk over geschreven.
http://hgroen.wordpress.com/2010/05/31/wereldhandel-al-10-jaar-problematisch/
De stabiliteit in de Euro zone is ergens boerenbedrog. Door het wegvallen van het wisselstelsel is er geen correctie in de markt op het begrotingsbeleid van een land. Dat wordt nu weggemoffeld en moest onder controle gehouden worden door de 3% regel, die jammerlijk gefaald heeft. Gebrek aan toezicht.
De Euro werkt niet als standaard in de klassieke zin. De goudstandaard zorgde voor een ijkpunt van alle munteenheden op de wereld. Daarmee werd ook de VS in toom gehouden. landen met grote tekorten op de balans zouden eigenlijk moeten devalueren, maar dat gebeurd nu niet. Ook de kunstmatig laag gehouden rentestand, houdt eigenlijk de marktcorrectie tegen. Hierdoor blijft de VS overconsumeren terwijl zij eigenlijk daar niets tegenover heeft staan. Dat is uitholling van je economisch kapitaal. Gelijk aan een bedrijf dat teveel Vreemd Vermogen heeft, en daardoor zijn Assets 'vernietigd'. Zulke bedrijven worden dan insolvabel verklaard, ook al heeft het bedrijf voldoende liquiditeit.
De totale schuldhoeveelheid dient proportioneel te zijn met de opbrengst die een land kan genereren in een bepaalde periode. Schuld in beperkte mate is gunstig om onbalans in de handel te voorkomen. Zoals voorraden in bedrijven worden toegepast. Maar teveel voorraad is bijzonder slecht. Zo ook een te grote schuldenlast. Het blijft een hypotheek op de toekomstige verdiensten. Indien die toekomst wisselvallig of zelfs tegenvalt, heb je toch een aardig probleem.
En dat is ook het probleem met pensioenen. Er wordt teveel gegokt op mogelijke inkomsten in de toekomst. Juist voor Europa, dat inmiddels compleet wordt voorbij gestreefd door de Aziatische tijgers, mag wel eens achter zijn oren gaan krabben.
Dat hard bezuinigen nu onzinnig is, ben ik met je eens. Ik ben ten dele voorstander van anti-cyclisch beleid. Met name om de binnenlandse bestedingen op een acceptabel niveau te houden. Alleen dienen dergelijke maatregelen een kortlopend karakter te kennen. Wouter Bos zat wat dat betreft op het goede spoor. Maar vooral om financiele ruimte te geven en niet om langlopende investeringen aan te zwengelen. Dan krijg je hetzelfde probleem waar de wereld tegenaan bij de te rigide toepassing van Keynes. Dergelijke investeringen beginnen hun payoff te krijgen als de conjuctuur golf al weer oploopt en daardoor de economie gaan oververhitten.
h.groen
Dank weer voor de moeite die je neemt. Ik kan niet alles beantwoorden maar zal proberen toch wat punten die je noemt af te lopen.
De oorzaak van de Grote Depressie: ik beweer niet dat de goudstandaard de oorzaak is van de Grote Depressie, maar wel dat ze die verergerde. Door deze standaard te blijven vasthouden moest de rente verhoogd worden en daalden de prijzen. Schulden werden onbetaalbaar (geld wordt meer waard, dus schulden worden nog moeilijker af te betalen).
Zacht/hard landen: het harde landen dat vasthouden aan de goudstandaard tot gevolg had is onnodig en niet bevorderlijk voor herstel. Voorstanders van “uitzieken” van de problemen (wat ik bij jou ook een beetje proef) zien het als een medisch probleem, wat het niet is.
Deze opmerking:
Het loslaten van de goudstandaard had dan wel financiële verlichting gegeven, maar het productieprobleem niet opgelost
Begrijp ik niet. Welke productieproblemen?
De grote schommelingen in de economie waar je over blogt op je eigen blog: de laatste 30 jaar is heeft de politiek de controle van de economie aan “de markt” overgelaten. Die schommelingen zijn daar het gevolg van. Een “puur markt systeem” is volgens mij helemaal niet stabiel.
De Euro is niet de oorzaak van de crisis maar – net als bij de goudstandaard – verantwoordelijk voor de verergering. En inderdaad: De muntunie zoals die nu is georganiseerd is niet stabiel, “boerenbedrog” vind ik wel een goede karakterisering van je. Ik ben van plan hierover te bloggen een dezer dagen, dus hou dit blog in de gaten! Dit is lastige materie, teveel om te behandelen in een reactie.
Over de hoeveelheid schulden: hoeveel schulden goed zijn weet ik niet, belangrijk is natuurlijk vooral de kwaliteit van de schulden. Als de debiteuren solide zijn – goed draaiende bedrijven, een land dat het geld verantwoord besteedt – dan is er geen probleem. Ook is het belangrijk te kijken hoe het geld wordt geïnvesteerd: in corrupte ambtenaren en een corrupte elite, aan prestige projecten of aan armoede bestrijding (uitkeringen dempen de gevolgen van een crisis), infrastructuur en onderwijs? Dat is een belangrijke factor. Bedenk ook dat schulden niet perse slecht zijn: behalve de debiteur die rente moet betalen is natuurlijk ook een crediteur die er aan verdient – en laat dat nou juist voor een deel de pensioenfondsen zijn – wij zelf dus! Schulden van de staat kunnen dus letterlijk investeringen in de toekomst zijn voor ons pensioen.
De lage rente van dit moment is een probleem: maar het probleem is niet dat ze te laag is maar dat ze niet meer verlaagd kan worden om de economie te stimuleren. Dat is het grote probleem (en ons eigen Euro-probleem) van dit moment.
Post a Comment