Het plafond van Obama

Het zijn merkwaardige taferelen in de Amerikaanse politiek: politici die boos worden en weglopen bij onderhandelingen over een maatregel waarvan iedereen – van links tot rechts – zegt dat zij genomen moet worden: de kredietlimiet van de overheid (het schuldplafond, engels: debt ceiling) moet verhoogd worden want anders dreigt de wereldeconomie in elkaar te zakken op een manier waarop de kredietcrisis alleen nog maar een voorproefje was. Als de Amerikaanse regering geen geld meer kan lenen kan zij haar verplichting niet meer nakomen. Net als Griekenland dus. Niet alleen zullen mensen geen (of minder) uitkering ontvangen, kunnen salarissen niet meer (volledig) worden betaald, ook zal de Amerikaanse overheid niet meer instaat zijn haar crediteuren volledig terug te betalen. En dat is dus wanbetaling. Wat de gevolgen daarvan zijn zien we bij de Grieken: de rente op staatsleningen gaat omhoog waardoor nieuwe leningen nog duurder worden. Dit zet een negatieve spiraal in gang die direct gevolgen heeft voor de echte economie: het zal het begin zijn van een depressie die nog dieper en ernstiger zal zijn als de Grote Depressie. Dit staat allemaal op het spel in de onderhandelingen die op dit moment gaande zijn tussen het Witte Huis en de oppositie partij. Een oppositiepartij die bovendien flink heeft gewonnen in de tussentijdse verkiezingen november vorig jaar en haar rangen vooral heeft versterkt met veel uiterst conservatieve Tea Party kandidaten voor wie de staatsschuld vijand nummer 1 is.

Afbraak van de verzorgingsstaat
Ho wacht, even een stap terug: ik schreef: “onderhandelingen”...? Waarover wordt onderhandeld? Over het niet verhogen van de kredietlimiet? Maar als de gevolgen zo ernstig zijn, waarover praat men dan? En dit is ook niet de eerste keer dat dit nodig was: de limiet is al vele tientalle keren verhoogd, ook onder Bush, en altijd zonder veel misbaar. In de TV-serie West Wing wordt geschetst hoe in het verleden regeringen met deze situatie omgingen (3 keer kijken het gaat heel snel):



Het is natuurlijk maar TV-drama, maar ver van de werkelijkheid ligt het niet. De strategie is dus: zo kort mogelijk voor het moment dat nodig is wachten met een voorstel en dan – als het bijna te laat is een voorstel doen om de limiet te verhogen. Niemand durft dan nog nee te zeggen.
Maar dat is dus niet wat er nu gebeurd, en dat is het grote raadsel. Waarom laat Obama zich verleiden om te “onderhandelen” over iets waarover eigenlijk niets te onderhandelen valt? Deze wet moet aangenomen worden, wie wil nou de verantwoording hebben voor het Einde Van de Wereld Zoals Wij die Kennen? Gekker nog: zelfs enkele belangrijke republikeinen hebben begin dit jaar al gezegd dat de limiet verhoogd moet worden. Het is een raadsel. De meeste linkse bloggers in de VS die ik volg zijn het vertrouwen in de President volledig kwijt: want hij lijkt serieus van plan om in te gaan op allerlei voorwaarden die de geradicaliseerde Republikeinse partij stelt voor het verhogen van de limiet. De voorstellen waarover nu serieus wordt onderhandeld zijn allemaal uiterst diepe ingrepen in de verzorgingsstaat: verhoging van de pensioenleeftijd en verlaging van het uit te keren bedrag (Social Security), verhoging van de leeftijd waarop je in aanmerking komt voor gezondheidszorg voor ouderen (Medicarie), verlaging van de vergoeding voor sociale gezondheidsvoorzieningen (Medicaid). Bovendien weigeren de Republikeinen elke maatregel die neerkomt op verhoging van de belasting, zelfs niet als het gaat om belasting op privé vliegtuigen of bedrijven die grote winsten maken. Het is alsof rechts Amerika haar kans schoon ziet om een eind te maken aan de New Deal uit de jaren 30 en de Great Society uit de jaren 60: de pilaren van de welvaartstaat, opgebouwd door grote Democratische Presidenten. Dit heeft niets meer met democratie te maken: het is geen onderhandelen meer, het is afpersing.

Barack Hoover Obama
Bij veel linkse commentatoren begint door te dringen dat het niet alleen aan de Tea Party Republikeinen ligt maar dat het de President zelf is die dit heeft veroorzaakt. Hij gedraagt zich niet op de manier zoals die in de bovenstaande clip uit West Wing wordt geschetst: hij is juist wel bereid tot onderhandeling en is daar al in een vroeg stadium mee begonnen. Erger nog: het lijkt er eerder op dat hij zelf de gene is die de onderhandeling aangrijpt om te kunnen bezuinigen op sociale voorzieningen – hij kan nu namelijk doen alsof het hem is opgedrongen. In een eerdere toespraak heeft de President al blijk gegeven van een uiterst conservatief standpunt als het gaat om wat er gedaan moet worden aan de economie:
In zijn wekelijkse toespraak voor de radio zei hij het volgende:

Government has to start living within its means, just like families do. We have to cut the spending we can’t afford so we can put the economy on sounder footing, and give our businesses the confidence they need to grow and create jobs.

Wat hij hier zegt is onzin en het laat zien dat de President in wezen een conservatief is en meer op President Hoover dan op President Roosevelt lijkt. Schertsend wordt door sommigen daarom al gesuggereerd dat de H in zijn naam voor Hoover staat (overigens niet voor het eerst). Uit alles wat de President doet blijkt dat hij zichzelf ziet als De Verstandige Man in het Midden tussen de ruzie makende ideologen van rechts èn links. Steeds meer komt links in Amerika tot de conclusie dat Obama niet de man van de Hoop en Verandering is, waar men zo op hoopte na de jaren van Bush maar dat hij een gematigd conservatief is. En hij is naïef, ja ik durf het bijna niet te schrijven, hij is nota bene President van de USA... Want hoe is het mogelijk om te onderhandelen met mensen die alleen maar uit zijn op je verlies, die dat ook zeggen en daar voor uitkomen? De positie die Obama kiest, in het midden, is niet het werkelijke midden van de Amerikaanse politiek, het is het midden tussen een gematigd conservatieve Democratische partij en een geradicaliseerde Republikeinse partij. Iedereen die de politiek in de VS een beetje volgt weet dat dat een toestand is waarin zij overigens al verkeerd sinds de jaren 90. Maar het is een houding die goed valt bij de Amerikaanse media en de gevestigde politici. Obama is de man van de clubs als DLC en Third Way: conservatieve democraten die politiek gezien het beste te vergelijken zijn met onze VVD. Echte liberalen dus, in de Europese betekenis: fiscaal conservatief en marktgericht, maar liberaal als het gaat om geloof en waarden.

President Bachman
Volgend jaar zal blijken of de strategie van Obama werkt: dan zijn er weer verkiezingen en hoopt hij weer herkozen te worden – of niet. Wie de kandidaat van de Republikeinen gaat worden is nog niet duidelijk, maar momenteel lijkt Michele Bachman een kans te maken. Ze doet het goed bij de Tea Party, ze is tegen verhoging van de kredietlimiet en gepatenteerd christenfundamentalist. Nu zij zichzelf kandidaat heeft gesteld voor het Presidentschap heeft ze haar retoriek gematigd maar eerdere uitspraken van haar laten zien dat ze absoluut geen verstand van zaken heeft als het gaat om economie en staatszaken. Maar dat is in de VS geen beletsel om te worden te gekozen zoals haar partijgenoot, en vorige president heeft laten zien.

Of het zover komt moet nog blijken natuurlijk, de laatste signalen zijn weer dat Obama nu tot inzicht is gekomen dat hij onderhandelt met slangen. In een persconferentie gisteren liet hij zichtbaar blijken geïrriteerd te zijn over het gedrag van zijn onderhandelingspartners. En dat wil wat zeggen, Obama’s bijnaam is “Obama no Drama” – hij maakt zich anders nooit zichtbaar druk en wordt nooit boos.

Obama's strategie om te winnen lijkt te zijn zich te Presenteren als de Redelijkheid in Persoon, de Man in het Midden die boven de partijen staat en hij wil dat demonstreren door compromissen te sluiten met de oppositie. Maar hierbij stuit hij op een grens: de realiteit is dat de Republikeinse Partij zo radicaal is geworden dat zelfs belasting op privé vliegtuigen al te ver gaat, het is een partij waarmee domweg geen compromissen gesloten kunnen worden. Deze strategie heeft haar limiet bereikt: door de bezuinigen die hij nu voorstelt lopen zijn aanhangers weg en zal hij kiezers verliezen want die maatregelen doen echt pijn bij veel mensen en verhinderen herstel van de economie. Dat laatste lijkt de President echter nog niet te beseffen.

(Gelijktijdig verschenen op GC)