De Predikers van de Laatste Dagen van het Kapitalisme

Ik weet niet waar ik moet beginnen, er staat zoveel onzin in dit verhaal van Marcel Bullinga in de Volkskrant: We zijn niet zielig, we zijn verwend. Het is overigens ook niet het eerste, ook in Die Zeit en de NRC heb ik artikelen van dit kaliber aangetroffen en besproken. Het zijn stukken waarin het einde van het kapitalisme wordt aangekondigd: nu komt de rekening voor de schulden die we gemaakt hebben en worden we gestraft voor onze zonden. We zijn verwend en gedoemd is het thema. Ik vermoed dat ik er veel gemist heb want het is een teken van deze tijd.

Dit is een begrijpelijke reactie: iedereen die een beetje het nieuws volgt weet dat het niet goed zit met de economie. Het ligt dan voor de hand – zeker in onze met calvinistisch cultuur – om te concluderen dat we ons door de duivel hebben laten verlaten verleiden de brede weg, niet de smalle weg, te volgen. Wij hebben ons rijk gevoeld, maar het was “makkelijk” of zelfs “gratis geld” dat we uitgaven. En dan zijn er de eenvoudige levenswijsheden als “leven op de pof is niet goed”. In de Volkskrant schrijft Bullinga dat een “geld rondstrooiende Europese Unie” het probleem is:

Welvaart zonder werk en zakendoen zonder moraliteit zullen ons op termijn vernietigen, zei Mahatma Gandhi. Nou, dat is precies wat er gebeurt. De hele wereld heeft zich er de afgelopen dertig jaar aan bezondigd, en nu betalen we de rekening. Vindt u het gek?

Je kan je afvragen waarom wij dat nu pas constateren. Die Euro is er nu toch al minsten 10 jaar, en waarom vinden we het nu pas gek? Omdat het nu mis gaat? En waarom hoor ik nu pas de klacht over zakendoen zonder moraliteit? Al sinds de jaren 80 wordt ons verteld dat dat juist goed is want dat is de onzichtbare hand van Adam Smith die zijn welvaart brengend werk doet. De bakker bakt geen brood voor U uit medelijden voor uw honger, maar omdat hij geld aan U kan verdienen. Dat is toch de moraal van Greed Is Good, of heb ik dat altijd verkeerd begrepen?



Die linkse betweters in de jaren 60, met hun idealen, die streefden naar een betere wereld hadden het bij het verkeerde eind. Nee, van moraliserende wereldverbeteraars hadden we genoeg, er moest brood op de plank komen, geen praatjes! Margaret Thatcher en Ronald Reagan lieten ons zien hoe het moest:

there is no such thing as society

en

government is not the solution to our problem; government is the problem

De amorele markt, waarin iedereen zijn eigen boontjes dopt was de oplossing. Alles komt vanzelf goed zolang de regering maar niet te veel regeltjes maakt en zich niet te veel bemoeit met de markt. Die moet “vrij” zijn om goed te functioneren.

Maar in 2008 kwam de hele zaak met donderend geraas naar beneden: al die vrijheid en greed hebben dat niet kunnen verhinderen. Nog steeds staan we in de stofwolken van de klap. Door de schok zijn barsten in de Euro zichtbaar geworden en geen politicus die ze lijmen kan. Nu komen de profeten ons vertellen dat het vroeger – voordat Thatcher en Reagan ons de blijde marktbootschap kwamen brengen – helemaal niet zo slecht was.  Nu moeten we weer terug naar vroeger, naar – het staat er echt - naar grootmoederstijd:

Het is de hoogste tijd om op onze schreden terug te keren. Einstein had gelijk: oplossingen moet je zoeken buiten het systeem dat de problemen heeft veroorzaakt. Dus niet nog meer schulden maken. Nee, terug naar de jaren vijftig!

We moeten weer echt geld gaan gebruiken, geld dat gebaseerd is op werk en niet op speculatie. Gebruik oude vormen van 'lokaal geld', zoals de Nederlandse gulden of de Engelse Totnes pound. Dat is een stimulans voor de lokale economie en bant speculatie.

Grootmoederstijd
Grootmoeder betaalde gewoon haar rekeningen en maakte het huishoudboekje kloppend. Zet de tering naar de nering. Geef niet meer uit dan je hebt, en leen met mate om te investeren. Terug naar grootmoeders tijd. Sparen! Een beproefd recept uit voorgaande eeuwen.

"Tering naar de nering" en kloppende huishoudboekjes zullen ons redden. Waar waren deze profeten toen de schulden gemaakt werden?

Ik heb in mijn vorige blog een aantal van deze “waarheden” geprobeerd te weerleggen. Heel kort: het is niet waar dat alle schulden het zelfde zijn, en dat schulden maken - “op de pof leven” - altijd slecht is. Huishoudboekjes zijn prima voor gezinnen, maar ook verstandige gezinnen maken schulden als ze bijvoorbeeld een huis kopen. Hoe goed ze ook hun best doen om af te betalen: als het huis "onder water komt te staan" verdrinken ze toch, hoe onschuldig ze ook zijn.

Ook wordt tegenwoordig wel erg makkelijk gedaan over de problemen van de Griekland, Portugal, Ierland en de Spanje, maar zijn we vergeten dat daar ook mensen wonen? Mensen zoals u en ik die ook niets aan die problemen kunnen doen? Waarom is niet eerder gewaarschuwd? Waardoor zijn die problemen eigenlijk ontstaan? Er zijn genoeg vragen maar daarop krijgen we geen antwoord, alleen maar volkswijsheden en moraliserend gepreek over de slechtheid “leven op de pof”? Het kost de Predikers van de Laatste Dagen van het Kapitalisme daarentegen niet veel moeite om (karakter) fouten aan te wijzen bij hele volken en culturen. Waar we vroeger niet mochten moraliseren wordt nu gemoraliseerd alsof het een lust is, zonder ook maar enige kennis van zaken, laat staan een echte oplossing. Ga zelf naar grootmoeder denk ik, als ik er weer een lees, zij is vast blij als U weer eens op bezoek komt en ze zal uw oplossingen prijzen.