Het grote bezuinigen

Eindelijk, het is dan toch gelukt: Obama heeft een deal met de Republikeinen. Wat er de afgelopen weken, en vooral het afgelopen weekend is gebeurd is was een bizarre vertoning, en links en progressief Amerika vraagt zich wanhopig af hoe dit heeft kunnen gebeuren, en vooral wat de gevolgen zullen zijn.

De overeenkomst
Nu het “schuldplafond” is verhoogd kan de Amerikaanse overheid, weer geld lenen en kan voorkomen worden dat de Amerikaanse staat haar rekeningen niet kan betalen, iets dat in haar 235 jarig bestaan nog niet was voorgekomen. De politiek van afpersing heeft gewerkt: door te dreigen met economische rampspoed hebben de Democraten zowat alle hun eisen moeten inslikken. Tegenover elke dollar waarmee de kredietlimiet is verhoogd moet een dollar bezuinigd worden. Dat betekent dat er, uitgesmeerd over een periode van 10 jaar 2400 miljard dollar zal moeten worden bezuinigd. Er is al overeenstemming over de eerste 1000 miljard, die worden bezuinigen op de begroting(*). Een commissie samengesteld uit leden van beide partijen gaat nu een plan maken om het resterende bedrag in te vullen. Rond Thanksgiving dit jaar moet men er uit zijn. De partijen hebben zichzelf gedwongen om er uit te komen want als dat niet lukt dan worden automatische bezuinigingen doorgevoerd die in werking treden in 2013.

Het is dus het vertrouwde beeld dat we de laatste jaren vaker gezien hebben: de rechtervleugel van de Republikeinse partij krijgt haar zin: harde bezuinigingen op overheidsuitgaven en geen belastingverhoging en de linkervleugel van de Democratische partij, de Professional Left krijgt niets, en zij moet vooral niet zo negatief zijn over Obama.

De tegenvaller
Het was allemaal geen verheffende vertoning maar als een ding nu wel duidelijk is dan is het dat Obama niet de geschiedenis in zal gaan als een grote hervormer. Die mogelijkheid heeft hij gehad in de eerste twee jaar van zijn regering, en vooral direct na zijn aantreden toen de kredietcrisis nog vers in het geheugen lag. Achteraf kunnen we constateren dat hij die tijd gebruikt heeft om het stelsel van ziektekostenverzekering te hervormen maar daardoor te weinig heeft gedaan aan de oorzaak van de crisis door Wall Street niet beter te reguleren. Maar de grootste fout die hij heeft gemaakt was dat hij te weinig heeft gedaan om de economie te stimuleren.
De meningen lopen uiteen over wat nou precies het probleem is: is hij een zwakke en zelfs wat naïeve president of was dit wat hij eigenlijk wilde? Maar eigenlijk maakt het weinig uit: waar het om gaat is het resultaat van het beleid dat hij voert.

Schulden
Officieel is de recessie die het gevolg was van de kredietcrisis nu ruim 2 jaar geleden beëindigd. Maar de meeste mensen merken er nog niets van. Niet in Amerika maar ook niet in Europa. Het politieke gevecht dat zich de afgelopen weken afspeelde over de verhoging van het kredietplafond ging slechts over schulden. Dat heeft wel met economie te maken maar het doet niets aan de oorzaak van de problemen, integendeel het maakt de problemen alleen maar erger. Bezuinigen is de slechtste manier om een recessie te bestrijden, maar om de een of andere manier, ik heb er al vaker over geschreven, is dat de laatste jaren het antwoord van de politiek. Als reden hiervoor wordt vaak gegeven dat bezuinigingen nodig zijn om het vertrouwen te winnen van beleggers en ondernemers maar wie het nieuws volgt weet beter. Kijk bijvoorbeeld eens naar dit item dat de dag na het akkoord tussen de Republikeinen en Democraten (3 aug 2011) in het journaal werd uitgezonden:


In dit korte fragment is te zien hoe onzinnig het huidige beleid is. De Italianen laten hun beste dekhengst van stal Premier Berlusconi aan het woord om te vertellen dat de regering van Italië heel stabiel is, en dat ze in staat is om pijnlijke maatregelen te nemen. Kijk eens handelaren, hoe goed wij zijn: wij bezuinigen x miljard Euro. Maar in het zelfde journaal-item zien we wat de handel werkelijk denkt: het huidige beleid van Westerse regeringen leidt niet tot groei maar op zijn best tot stagnatie. Dit is nota bene één dag na de beslissing om $2400 Miljard dollar te bezuinigen in de komen 10 jaar. Verkrappend macro-economisch beleid, om Nico Klene’s eufemisme voor bezuinigen nog maar eens te gebruiken, terwijl we juist verruimend macro-economisch beleid nodig hebben.

De gevolgen
De gevolgen van de bezuinigingen in Amerika en Europa voor de economie zijn desastreus: door het krimpen van de overheid zal de werkeloosheid verder toenemen. Uitkeringen zullen worden gekort en lasten van gewone mensen worden verzwaard, zoals in Nederland bijvoorbeeld door te korten op huur- en zorgsubsidie. Hier in Nederland valt het op dit moment nog allemaal reuze mee, maar elders in Europa begint de crisis echt te bijten. Werkloosheidspercentages van 15% (Griekenland), 20% (Spanje), 14% (Ierland) en 9.2% (USA) veroorzaken politieke onrust en werken in het voordeel van extreem rechtse populisten. Ook in Amerika zijn het voor al de Tea Party activisten die baat zullen hebben bij de genomen maatregelen omdat de economie verder zal inzakken. Het Grote Bezuinigen is nu echt begonnen. Na Europa is nu ook de Verenigde Staten aan de beurt.

Want waar gaat het om? Voor de meeste mensen is het het belangrijkste dat het economisch weer beter gaat en dat er weer meer werkgelegenheid komt. Het is nu 3 jaar geleden dat de economie een klap kreeg door de kredietcrisis en behalve op de beurzen en op de internationale kapitaalmarkt gaat het economisch nog steeds slecht. Wall Street groeit en bloeit als voor de crisis maar de gewone burger voelt zich in de steek gelaten. Het is de voedingsbodem van Tea Party en populistisch rechts in Europa. En, oh ja die verkiezingen in 2012 gaan nog spannend worden.

---
(*) De Amerikanen hebben het over discretionary spending, ik vertaal dat hier met begroting. Eigenlijk: de budgetteerbare uitgaven. Het andere soort uitgaven waarop wordt bezuinigd zijn de entitlements, wat ik hier vertaal met uitkeringen, zoals werkloosheidsuitkeringen. Social Security, de Amerikaanse versie van onze AOW, valt daar strikt genomen niet onder omdat dat een verzekering is: werknemers dragen hiervoor een premie af, al gaan er ook stemmen op om daarop te bezuinigen. Meer details bij TPM en Jared Bernstein. Zie de bijvoorbeeld de NRC voor een Nederlandstalige samenvatting.