Duitse efficientie

Nieuwsuur van afgelopen Dinsdag had item over Duitse AOW - die niet bestaat. 'Werken tot je er bij neervalt' inderdaad.

Ik wist al dat de lonen er relatief laag zijn - zo is er bijvoorbeeld ook geen minimumloon - maar dit wist ik nog niet. Mensen van in de 70 moeten nog gewoon werken om rond te komen. AOW is er niet. Werken bij de pomp, schoonmaken, en dergelijke.

Het is niet het hele verhaal natuurlijk, maar het is een onderdeel van de crisis die zich momenteel in Europa voltrekt. De Duitsers doen het zo goed omdat ze "efficiënt produceren", maar wat betekent dat? Dat is niet alleen maar alles snel, en gründlich doen, maar ook hoge productie tegen lagen kosten, c.q. lage lonen, en zoals hier te zien is, ook gewoon afzien van een fatsoenlijke regeling voor bejaarden.

Wat in Duitsland werkt moet ook voor anderen landen kunnen werken is het idee van de regerende elite in Nederland en Duitsland, en veel andere Europese landen. Als we zo doorgaan in Europa en de euro niet uit elkaar valt, zal dit ons voorland worden. Als de euro wel uit elkaar valt - dan weet ik het niet, maar dan gaan we nog interessanterder tijden te gemoed.

Dit is een aflevering van een serie in Nieuwsuur. Zeer het bekijken waard dus.

Read more...

Mark Rutte onbewust onbekwaam

Mark Rutte doet alsof hij weet hoe de crisis op te lossen, maar hij is onbekwaam. Beter neemt hij een voorbeeld aan Maarten van Rossem. Dit bericht is eerder verschenen op Sargasso

De politiek is op reces en uit Den Haag vernemen we voorlopig niet veel. Toch was er aan het begin van de vakantie nog even nieuws, want “Den Haag” was in Texas. De premier was daar met enkele ministers voor een werkbezoek. Nieuwsuur deed op 13 juli verslag van de reis en Nynke de Zoeten interviewde de Premier. Het viel nauwelijks op in de media. Een enkeling ergerde zich aan zijn optimisme en anderen vermaakten zich over het cowboyspelen en ‘howdy’ roepen van Mark Rutte.

De muziekkeuze voor de reportage was weinig origineel maar wel toepasselijk: muziek uit de film Paris, Texas van Ry Cooder. Paris, Texas gaat over een man die op zoek is naar zichzelf omdat hij de weg in het leven is kwijtgeraakt. Die muziekkeuze is toepasselijk, want Mark Rutte is ook de weg kwijt, al weet hij het nog niet.

Gebrek aan inzicht

In de reportage is een optimistische en zelfverzekerde Mark Rutte te zien. Als Nynke de Zoeten hem vraagt of hij nooit twijfelt omdat zoveel economen kritiek hebben op de bezuinigingen, antwoordt hij zonder aarzelen: ‘Geen seconde om heel eerlijk te zijn, omdat ik tegelijkertijd zie dat we ook dit jaar weer 20 – 22 miljard te veel uitgeven.' Hij vertelt haar dat hij ‘in deze baan zit met een absolute overtuiging en missie.' Hij wil Nederland ‘mooier maken […] nu wij door een zeer zware economische crisis’ gaan. Het heeft zijn ‘allereerste prioriteit.' Het is duidelijk dat Rutte niet beseft dat de crisis het gevolg is van zijn eigen beleid. Het is stupiditeit, schrijft een geërgerde Ewald Engelen.

Deze combinatie van gebrek aan inzicht met de stellige overtuiging daar wel over te beschikken doet me denken aan het leermodel van Abraham Maslow (pdf). Volgens dit model maken mensen vier fases door in het ontwikkelingstraject van onbekwaamheid naar bekwaamheid:

De moeilijkste stap in dit leertraject is de eerste stap van fase I naar fase II , van onbewust onbekwaam naar bewust onbekwaam. Veel mensen maken die stap nooit omdat ze niet open staan voor kritiek. Ook Mark Rutte moet die stap nog maken zo blijkt dus uit het interview. Hij geeft het zelf toe, want ondanks kritiek van deskundigen twijfelt hij nooit, ‘geen seconde om heel eerlijk te zijn’. Dit is zonder twijfel fase I.

Bas Jacobs, Maarten van Rossem en Jort Kelder

Een week na de uitzending legde Bas Jacobs in het programma Knevel en van de Brink uit waarom bezuinigen zo slecht is voor de economie. Bas Jacobs (fase IV) was uitgenodigd door gastpresentator Maarten van Rossem (fase II) om aan Jort Kelder (fase I) uit te leggen waarom bezuinigen verkeerd is:

De Nederlandse economie zit in een balansrecessie … de private sector, huishoudens, kampen met schuldproblemen. Met name bij hypotheken. Banken zijn hun kapitaalposities aan het versterken en lenen heel moeilijk krediet. De pensioenfondsen – dat hebben we afgelopen week gezien – korten, pensioenopbouw wordt verminderd. Nou, dat zorgt er allemaal tegelijk voor dat allerlei sectoren in de economie tegelijkertijd gaan sparen. Dus minder uitgeven. Mijn uitgaven, zijn jouw inkomen. Als iedereen dat tegelijk doet gaat het mis…. En de overheid moet dus nu – een beetje zoals in Amerika pas op de plaats houden zodanig dat de private sector kan ontschulden. De balansen kan herstellen. En de overheid moet dus nu niet het rempedaal intrappen maar een beetje gas bijgeven om dat proces te versnellen.

Ik herhaal nog een keer de kern van het argument: ‘mijn uitgaven zijn jouw inkomen. Als iedereen tegelijk spaart gaat het mis.’ Als u de betekenis hiervan inziet heeft u de eerste stap naar fase II gemaakt. Jort Kelder en Mark Rutte zitten beiden vast in fase I en staan daarom niet open voor dit argument. Maarten van Rossem wel, want hij heeft fase II bereikt omdat hij zich bewust is van het feit dat Bas Jacobs er meer verstand van heeft dan hij zelf. Jacobs is hoogleraar economie en overheidsfinanciën.

Dat Jort Kelder, zoals de meeste Nederlanders, nog in fase I verkeert als het om de crisis gaat, is begrijpelijk. Maar met Mark Rutte ligt dat anders. Het probleem met hem is niet alleen dat hij de moeilijke stap van fase I naar fase II nog moet maken, maar ook dat hij leiding geeft aan ’s lands regering.

De korte termijn

Een klein puntje van kritiek op Bas Jacobs heb ik wel. Iets later in het gesprek ging het over het ontbreken van een lange termijnoplossing. Bas Jacobs verzuimde toen uit te leggen dat problemen niet altijd op lange en middellange termijn, maar vaak ook op korte termijn moeten worden verholpen. Stelt u zich voor dat u een hartaanval krijgt en de dokter zegt tegen u: we gaan u op een vetarm dieet zetten, maar dat fibrilleren van uw hart, daar doen we nu even niets aan want dat is een korte termijnoplossing.

De roep om een lange termijnoplossing klinkt wel verstandig, maar is een masker van wijsheid waarachter onwetendheid schuilt. Onbewuste onbekwaamheid die pretendeert bewust bekwaam te zijn.

Zelfstandigheid?

Op de vragen van Nynke de Zoeten antwoordde Mark Rutte met de bekende slaapverwekkende zinnen over het belang van zelfstandigheid en eigen initiatief, die we altijd van hem horen. Hij is bezig met een missie om ‘de mensen’ zelfstandiger te maken, zodat zij minder ‘beroep doen op de overheid’. Hij wil de samenleving fundamenteel veranderen, maar aan de werkloosheid die zijn beleid veroorzaakt, doet hij niets.

Waar zijn missie voor meer zelfstandigheid toe leidt, kunnen we bijvoorbeeld lezen in de Groene Amsterdammer van afgelopen week in een artikel over de gevolgen van de liberalisering van de medicijnmarkt voor apothekers en patiënten. In plaats van één overheid die uniforme voorschriften maakt zijn er nu meerdere zorgverzekeraars die elk hun eigen regels maken. De regels veranderen hierdoor dagelijks. Hierdoor kunnen apothekers het nauwelijks nog bijhouden en krijgen patiënten steeds andere medicijnen voorgeschreven. De complexiteit is toegenomen en patiënten zijn overgeleverd aan de willekeur van de verzekeraar.

De democratisch gekozen overheid wordt vervangen door bedrijven die handelen uit winstoogmerk. Wat dit met meer zelfstandigheid van de burger te maken heeft is onduidelijk. Ook als het gaat om de fundamentele verandering van de samenleving waaraan Markt Rutte werkt verkeert hij dus nog in fase I: onbewust onbekwaam.

Het hele transcript van het interview dat Nynke de Zoete had met Mark Rutte in Houston staat hier.

----
figuren:
Sebastiaan ter Burg (cc)
Michel Verbeek (cc)

Read more...

Praten met plezier

De titel van deze blogpost op Daily Kos is: "Watch two conservative ladies discuss Obamacare"

Het toont een video waarin de schrijver, die ook activist is, aan de praat raakt met twee conservatieve vrouwen. Als conservatieven hebben ze veel slechts gehoord over "Obama care" en hebben dus veel negatieve vooroordelen.

Hier is de video:



Maar de interviewer praat goed, hij praat met respect en ze luisteren naar hem, ondanks de eerdere misinformatie die ze tot dan toe hebben gehad. Ik heb bewondering voor mensen die dat kunnen.

Moeilijk te omschrijven dit. Misschien 'praten met plezier', a la Oomkes?

Read more...

Den Haag, Texas - Transcript van “Rutte bezoekt ‘Booming Texas’ “

Dit is een transcript van het interview met Mark Rutte, afgenomen door Nynke de Zoeten. Beelden beginnen met reis naar Amerika. Ik begin in de 3e minuut. Bij het lezen deze video afspelen voor de muziek.



[3:06, muziek, Ry Cooder uit de film Paris, Texas] Mark Rutte: We wisten natuurlijk ook dat het moeilijk zou zijn. We nemen veel maatregelen die mensen raken. Dat geeft vanzelfsprekend ook tegenwerking. Dat is onvermijdelijk. Nynke de Zoete: U staat ook juist bekend om uw optimisme, dat zien we ook hier weer. Past die uitstraling eigenlijk wel bij de huidige situatie. Er zijn heel veel mensen die het moeilijk hebben?
MR: En dat benoem ik ook. Kijk ik zeg heel vaak ook … en dat realiseer ik me ook … het zit ook in mijn eigen omgeving. Als je naar een verjaardag gaat. Een paar jaar geleden was dat alleen maar leuk. Tegenwoordig merk je op een verjaardag dat iemand zijn baan dreigt kwijt te raken en een ander misschien zijn baan is kwijt geraakt. Dat een ander zich zorgen maakt om de toekomst van zijn kinderen. Het eigen huis dat niet verkocht kan worden. Allemaal zaken die mensen natuurlijk diep raken. Dus ik realiseer me dat. Dat motiveert me ook enorm om de problemen aan te pakken.
NdZ: Al die kritiek die er is door heel veel economen en ook anderen op de grote hoeveelheid bezuinigingen, doet u dat ooit wel eens twijfelen?
MR: Geen seconde om heel eerlijk te zijn, omdat ik tegelijkertijd zie dat we ook dit jaar weer 20 – 22 miljard te veel uitgeven.
NdZ: wat trek je je nog wel aan en wat niet? PM: maar kijk … ik zit in deze baan met absolute overtuiging en een missie. Ik wil ons mooie land mooier maken en nu wij door een zeer zware economische crisis gaan is mijn allereerste prioriteit - en dat is mijn stipje aan de horizon - door er voor te zorgen dat er weer economisch herstel is. Dat er weer banen komen. Dat mensen weer aan de slag komen. Dat daarbij kritiek komt. Dat daarbij mensen zijn die zeggen ik zie het anders, dat neem ik serieus. Ik ga die discussie aan. Ik ga met mensen in gesprek. We zoeken compromissen, voor zover dat ons puntje aan de horizon niet schaadt, en zo zit ik in de wedstrijd.

[4:41, onderbreking met beelden van bezoek]

[Beelden van receptie, door geroezemoes slecht te verstaan]
NdZ: Het is bekend dat u een fan bent van de Amerikaanse mentaliteit. Wat spreekt u zo aan in de Amerikanen?
MR: Amerika is een land met een enorm vooruitgangsgeloof. Ook als het moeilijk is blijven mensen dat optimisme met elkaar delen. En er wordt niet zo snel naar de overheid gewezen. Dat is ook prettig als de dingen niet hele maal goed gaan. Mensen voelen ook een hele grote verantwoordelijkheid om het zelf te laten slagen.
NdZ: Dat is ook een beetje iets Amerikaans in U. U bent altijd heel hartelijk maar voor veel mensen blijft u ook aan de oppervlakte.
MR: Dat gaat ook zeker niet voor mij [op]. Maar dat moeten andere ook maar ophalen. Maar met de Amerikanen heb ik die ervaring niet.

[beelden snelweg in Texas, muziek Ry Cooder uit Paris, Texas, voice over van Nynke de Zoeten] NdZ: Een kleinere overheid en meer eigen verantwoordelijkheid. Het zijn kernthema’s in Rutte’s politiek. Wat mensen zelf kunnen organiseren, organiseren ze zelf is Rutte’s credo. Hij is, zegt ie, met zijn Kabinet bezig met een fundamentele omslag in onze verzorgingsstaat.

[terug in het hotel] NdZ: Vindt u dat de Nederlanders een mentaliteitsomslag moeten maken?
MR: die maken ze. Het bijzonder is dat dat heel snel gaat. Nederland is een land dat zich heel snel aanpast. Als ik nu met mensen praat dan zie ja al dat de verwachtingen van wat de overheid wel of niet kan doen echt fundamenteel aan het veranderen zijn. We maken op dit moment een fundamentele verandering in onze samenleving door. En de politiek is daar eerder volgend op, op dit moment, dan leidend daarin. Dat is ook helemaal niet erg. Het is deels noodzakelijk vanuit het feit dat we gewoon minder geld met zijn allen te besteden hebben. Het is ook een andere opvatting die we denken als land collectief aan het ontwikkelen zijn. Waar ben ik nou op mezelf aangewezen als dat kan en waar doe ik een beroep op de overheid als het niet langer kan als het echt nodig is om dat te doen.
NdZ: Maar mensen denken daar over na vanwege alle bezuinigingen en maatregelen die er komen toch? Dat is in principe de politiek die dat agendeert?
MR: Zeker, dat is natuurlijk een absolute wisselwerking. Maar als je met mensen er over praat dan zeg je ‘is het nou zo raar als je altijd een huishoudelijke … iemand had die je huis schoon hield. Dat je ook als je oud wordt die zelf blijft betalen en niet die rekening bij de overheid neerlegt. Nee, dat is eigenlijk helemaal niet raar. Daar heb je gelijk in, waarom doen we dat eigenlijk? Nee, dat vroeg ik me ook al een tijdje af’. Tot nu toe hadden we daar nog het geld voor, maar dat geld is er niet.
NdZ: Moeten we ook erkennen met zijn allen, gezien de verwachtingen voor de economische groei dat we het gewoon iets minder gaan krijgen?
MR: We hoeven het niet minder te krijgen. We leven in een van de rijkste landen van de wereld. Als minder krijgen zou zijn, zoals wat ik net schets, dat je meer een beroep dat op mensen om ook dingen zelf te organiseren, als dat betekent minder krijgen dan heeft u gelijk, maar ik vind dat niet minder krijgen. Ik vind het een logische herschikking van de taken tussen de overheid en mensen.

[beelden van het bezoek, fragment van toespraak] MR: As teenager I had a clear picture of Texas. My image of Texas was lastly [onverstaanbaar] by Southfork Ranch of the Ewings in the television series Dallas…
Melanie Schultz van Haegen: Ja Mark is iemand die houdt van mensen die altijd een kans zien. Of opportunities zoals je hier in Amerika zou zeggen. En dat vindt ie het leuke aan deze trip. Al die ondernemers. Maar dat is hij ook in zijn politieke leven. Als je zegt ‘ik heb een probleem’ dan zegt ie ‘nou veel plezier’ Nee… maar als je kansen ziet en je gaat zelf aan de slag dan gaat het heel goed.

[Nacht, onderweg in de auto. Rutte met Schultz over de ontmoetingen. Schultz vertelt dat ze iemand heeft gesproken die geïnteresseerd is in de Deltawerken. Rutte vertelt onder andere dat hij ‘voor de firma naar de Caraïben’ gaat]

NdZ: [voice over]: Het hele Kabinet is toe aan vakantie. Na acht slopende maanden lopen de ministers op hun tandvlees. Door het ontbreken van een meerderheid in de Eerste Kamer blijft het spannend of het Kabinet het gaat redden. En ondertussen moeten ze ook nog met elkaar 6 miljard aan extra bezuinigingen zien te vinden. De onderlinge verhoudingen zijn goed, benadrukt Rutte, ook met PvdA leider Samsom.
MR: We hebben elkaar goed leren kennen in de formatie. Elkaar de nieren geproefd zoals dat dan hoort. Het is een man die betrouwbaar is zich die aan zijn afspraken houdt en als er problemen zijn in de wederzijdse partijen dan kunnen we ook open reëel met elkaar over spreken. Er worden geen spelletjes gespeeld. En dat is vreselijk belangrijk om ook met elkaar het gevoel te hebben dat je zo’n rit kunt uit zitten.
NdZ: En is het ook stabiel omdat je elkaar in de peilingen wel vast moet houden?
MR: Nee, want we hebben ook gezien hoe lang peilingen mee gaan. Diederik Samsom staat nu op het aantal zetels dat ie twee weken voor de verkiezingen ook had in de peilingen en hij kwam uiteindelijk 23 zetels hoger uit. Dus in die zin is Nederland ook een bijzonder land, dat uiteindelijk mensen heel goed begrijpen dat dit soort partijen als PvdA en VVD, een hele moeilijke fase besturend, heel fundamentele keuzes moeten maken. Als je dan nu gaat peilen dan zullen de mensen vooral benadrukken wat ze niet bevalt. Ik ben er ook van overtuigd dat als er morgen verkiezingen zouden zijn dat PvdA en VVD een goeie uitslag maken omdat mensen ook zullen erkennen dat het goed is dat deze partijen die verantwoordelijkheid nemen. Ook in het belang van het land als geheel.

NdZ [voice over]: Rutte denkt dat het ontbreken van een meerderheid in de Eerste Kamer geen probleem is.

MR: Ik heb er wel vertrouwen er op dat de eerste kamer ook ziet in welke crisis Nederland zich bevind. Het belang van de noodzakelijke hervormingen en dat we uiteindelijk voor die cruciale hervorming ook steun gaan krijgen.
NdZ: U heeft er vertrouwen in. Vindt u ook dat de oppositie ook een verantwoordelijkheid heeft?
MR: En die neemt de oppositie. Kijk maar het Woonakkoord. Daar hebben D66, CU en SGP verantwoordelijkheid genomen.
NdZ: Ja, maar er zijn toch een heleboel dingen die er nog wel liggen. Zijlstra, Uw partijgenoot heeft gezegd ‘ik verwacht ook dat de oppositie de verantwoordelijkheid neemt en geen politiek-met-een-kleine-p gaat bedrijven’
MR: Dat ben ik met u eens, maar ik moet zeggen, tot nu toe ben ik er ook niet over teleur gesteld. Dus ik ben het zeer met hem eens. Ik heb daar goeie hoop op omdat die Eerste Kamer ook een eigen verantwoordelijkheid neemt, namelijk om er voor te zorgen dat het land ook verder kan. Dat noodzakelijke hervormingen plaatsvinden. NdZ. Bij aanvang van het Kabinet zij de Diederik Samsom ‘We hebben plannen voor twee termijnen’ Is dat nog steeds zo?
MR: Als je de ambitie van de plannen bekijkt dan heb je wel twee termijnen daarvoor nodig en als je ziet waar Nederland zich in bevind dan is mijn hoop en verwachting dat we de komen de maanden, het komend jaar, het begin zullen zien van economisch herstel. Dan moeten we daar aan doorwerken, maar ik ben nog niet zo ver dat ik nu alweer de volgende coalitie ga voorspellen. Daar is Diederik al iets verder in geloof ik. [Beelden van de Mark Rutte die een cowboy hoed opzet en dan spontaan ‘howdy’ roept. He is practicing his howdy’s becommentarieert de Amerikaanse gastvrouw].

Read more...

Is het basisinkomen betaalbaar?

Op Sargasso deze maand een serie over het basisinkomen. Ik heb me niet eerder hierin verdiept, maar het is een interessanter thema dan ik dacht. Niet omdat ik denk dat het een haalbaar model is omdat het links en rechts in het politiek spectrum de mogelijkheid biedt om naar hartelust te speculeren over de inrichting van de economie en de werking sociale zekerheid daarin. Ik vraag me in dit artikel af wat invoering ervan gaat kosten, en of dat betaalbaar is. Een basisinkomen voor iedereen is alleen te betalen als het inkomen op een bestaansminimum (vergelijkbaar met het bijstandsniveau) ligt. Deze post staat ook op Sargasso.

Update 21 augustus: Lees ook mijn vervolg hierop: Basisinkomen is niet zo goed idee. Hierin wordt een fout die in dit artikel staat gecorrigeerd. Ik ga in dit stuk er namelijk van uit dat het gehele budget voor sociale voorzieningen kan worden vervangen door het basisinkomen. Dat is onjuist!

In eerdere bijdragen in deze serie over het onvoorwaardelijk basisinkomen is lovend geschreven over dit idee. Een belangrijke vraag moet echter nog wel beantwoord worden: is het ook betaalbaar? Ik heb een representatief voorstel voor invoering van het basisinkomen nagerekend. Hoewel het moeilijk is om exact te voorspellen wat er met de economie gebeurt als je een dergelijke grote verandering doorvoert, is het toch goed om te doen: het dwingt je om je aannames expliciet te maken.

De Aannames

Op basis van de voorstellen die er liggen heb ik de volgende drie essentiële aannames over het basisinkomen geïdentificeerd:

Aanname 1. Het basisinkomen is onvoorwaardelijk. Ik weet dat het onderdeel uitmaakt van de naam, maar ik wil dit aspect nogmaals benadrukken. Het gaat erom dat het basisinkomen losgekoppeld is van het wel of niet verrichten van arbeid en van andere persoonlijke omstandigheden. Het wordt zonder meer uitgekeerd aan alle burgers en iedereen heeft recht op hetzelfde bedrag. Alleen dan is het mogelijk om de bureaucratie die nu nodig is om het huidige uitkeringsstelsel draaiend te houden af te schaffen. Het is dan niet meer nodig om te bepalen of iemand wel recht heeft op een uitkering en hoe hoog die uitkering moet zijn.

Met deze aanname wordt voldaan aan de wens van veel van de voorstanders van het basisinkomen, dat de overheid zich niet bemoeit met het privéleven van haar onderdanen. Zoals Jolanda Verburg in een eerder artikel in deze serie schreef: ‘omdat we er aan toe zijn om onze eigen keuzes te maken.’ Een bijkomend voordeel is dat er minder wetten en regels nodig zullen zijn.

Aanname 2. Het basisinkomen moet boven het bestaansminimum liggen. Een belangrijk motief voor de invoering van basisinkomen is de veronderstelling dat dit ons bevrijdt van de noodzaak om slaafse arbeid te verrichten. Ook maakt het de onderhandelingspositie van werknemers in loondienst ten opzicht van hun werkgever sterker, waardoor de arbeidsomstandigheden zullen verbeteren.

Dankzij de mogelijkheid te allen tijde terug te kunnen vallen op een gegarandeerd bestaansminimum, is niemand meer gedwongen om te werken. Maar dan moet het basisinkomen wel een reëel alternatief zijn, met andere woorden: het moet hoog genoeg zijn om eventueel er voor langere tijd van te kunnen leven.

Aanname 3. Het basisinkomen vervangt het huidige sociaal stelsel van uitkeringen en toelages. Door deze aanname wordt het basisinkomen betaalbaar en kan de bureaucratie afgeschaft worden.

Meer dan het naakte bestaan, maar wel betaalbaar

Hoe hoog moet het basisinkomen zijn? Het maakt voor de betaalbaarheid veel uit of je uitgaat van een absoluut bestaansminimum op bijstandsniveau of dat je daar toch boven gaat zitten.

Volgens Klokwerk moet het basisinkomen voldoende zijn 'om te wonen, je huis te verwarmen en om macaroni te eten'. Laag dus, vooral als je bedenkt dat we ook nog kleding moeten kopen. Dat voldoet dus niet aan de tweede aanname. Als het alternatief voor werk een droge korst brood en een bed in een pension is, heb je feitelijk nog geen keuze tussen wel of niet werken. Aan de andere kant mag het basisinkomen ook niet zo hoog zijn dat het onbetaalbaar is. We moeten dus zoeken naar een middenweg.

Vijf niveaus

Ik heb de berekening gedaan voor vijf verschillende niveaus: (1) het laagste minimum waarop een Nederlander op dit moment in geval van nood kan rekenen, namelijk de bijstand, (2) het minimumloon, (3) een tussenniveau dat weliswaar nog niet echt ruim is, maar voor veel oudere mensen wel de realiteit: de AOW, (4) 60% van modaal en tenslotte voor de volledigheid het mediaan (modaal) inkomen (5). Het vierde niveau, 60% van modaal ben ik in meerdere voorstellen tegengekomen en lijkt een redelijk inkomen waarvan iemand kan leven. In tabel 1 staat de berekening voor niveau 4, het 60% modaal inkomen.

Tabel 1 Bronnen: Bevolkingsgegevens CBS, 1 januari 2012; modaal inkomen (pdf); Bruto Nationaal Product (BNP); kosten sociale voorzieningen; hoogte bijstand. De berekening van de kosten van het basisinkomen in tabel 1 is gebaseerd op 60% van modaal. Dat is 60% van 28.700 Euro. Het gaat om netto bedragen voor alleenstaanden. Om dit in context te zetten heb ik het uitgezet tegen het Bruto Nationaal Product (BNP) en de totale kosten voor sociale voorzieningen. Alleen de berekening voor 60% modaal wordt getoond in tabel 1, voor de andere niveaus is een zelfde berekening gemaakt. De resultaten daarvan staan in tabel 2.

Voor de berekening ben ik uit gegaan van bedragen voor alleenstaanden, zoals je ook zou doen voor het basisinkomen (Aanname 1). In alle gevallen is het bedrag het netto loon of uitkering. De enige concessie die ik heb gedaan aan Aanname 2 is dat het basisinkomen afhangt van de leeftijd. Ik volg hierin (pdf). Dat kan omdat voor leeftijd geen ingewikkelde controle nodig is (alleen de burgerlijke stand). Dit drukt de kosten enigszins. Dit is verantwoord omdat jonge kinderen niet zelfstandig zijn.

Er zijn overigens ook modellen denkbaar waarin het wel nodig is om aan kinderen een volledig basisinkomen uit te keren. In deze modellen worden gezondheidszorg en onderwijs volledig geprivatiseerd. Het bedrag dat de ouders ontvangen namens hun kinderen, hebben zij dan nodig om onderwijs en gezondheidszorg te kopen.

Ik heb de berekening voor vijf verschillende niveaus van basisinkomen uitgevoerd. Dat leverde het volgende totaaloverzicht op:

Tabel 2. Kosten voor vijf niveaus basisinkomen als percentage van het Bruto Nationaal Product.

Niet gering

Zoals ik hierboven al heb uiteengezet moeten we er vanuit gaan dat sociale voorzieningen gaan verdwijnen. De besparing die dit oplevert (169 miljard euro) wordt verrekend met de kosten van het basisinkomen. In tabel 2 is te zien dat dit alleen in de twee goedkoopste varianten (net) voldoende is om het basisinkomen te betalen. Basisinkomen op bijstandsniveau levert de staat zelfs winst op.

Uit deze ruwe schatting blijkt dat de kosten voor een reëel basisinkomen niet gering zijn. Zoals verwacht is een modaal basisinkomen onbetaalbaar. Het 60%-modaal basisinkomen is minder duur, maar nog steeds veel duurder dan het huidige systeem van sociale voorzieningen. Het is echter wel het niveau dat het beste aansluit op de voorwaarden die aan het basisinkomen worden gesteld. Het tekort (83 miljard) kan niet uit de huidige inkomsten (151 miljard, zonder premies voor sociale voorzieningen) betaalt worden zonder extreme bezuinigingen en lastenverzwaringen.

Bron: miljoenen nota 2012 Alleen basisinkomen op AOW-niveau en op bijstandniveau is net betaalbaar of zelfs goedkoper. Het basisinkomen op bijstandniveau voldoet echter niet aan de aannames die ik heb gedaan. Ik concludeer dus dat alleen het basisinkomen net onder het AOW-niveau financieel haalbaar en sociaal wenselijk is.

Niet altijd sociaal

Een basiskomen voor iedereen klinkt goed, maar er zitten ook scherpe kanten aan. Omdat iedereen dezelfde uitkering gaat krijgen zal dat voor veel mensen - vooral voor hen die nu een hogere uitkering ontvangen – een forse achteruitgang zijn. Want in het nieuwe stelsel kan en mag geen rekening meer worden gehouden met de persoonlijke situatie van mensen, het is immers een onvoorwaardelijk basisinkomen. Morrelen aan de onvoorwaardelijkheid brengt de bureaucratie en regeldruk weer terug. Iemand met een laag inkomen en een hoge huur zal moeten verhuizen, want huursubsidie zal worden afgeschaft. Iemand die arbeidsongeschikt is, zal voor de rest van zijn of haar leven met een laag inkomen genoegen moeten nemen. Dit zal dus veel schrijnende gevolgen hebben. Bij het basisinkomen op AOW niveau zal dit sterker het geval zijn dan bij het 60% modaal basisinkomen.

Als men dit accepteert, is het essentieel dat het basisinkomen heel geleidelijk wordt ingevoerd. Het kan dus niet anders dan dat uitvoering van dit plan vele tientallen jaren in beslag zal nemen om de schok niet te groot te maken. Het is erg onwaarschijnlijk dat de politiek over zo’n lange termijn een dergelijk plan tot uitvoer kan brengen. Dit lukt alleen als er grote steun is in de bevolking voor invoering ervan.

Wie gaat het betalen?

Door invoering van het basisinkomen gaat de belastingdruk omhoog. Doordat de basis van de betaalde arbeid waarover belasting wordt geheven kleiner wordt, wordt de belastingdruk op dat deel van het loon waarover belasting wordt geheven groter. Dit geldt zeker voor het 60% modaal basisinkomen, maar ook voor het AOW basisinkomen omdat dit niveau ruim boven de huidige belastingvrije voet ligt. Dat is nu maximaal 833 euro per maand.

Bill Gates en de aardgasbaten gaan dit niet betalen, dat zullen wij als Nederlanders samen moeten doen. Er zijn verschillende manier denkbaar waarop deze kosten kunnen worden verhaald. Een mogelijkheid is de BTW te verhogen. Deze zal dan aanmerkelijk verhoogd moeten worden, tot 25% of mogelijk 30%. Het alternatief is ook niet aantrekkelijk: inkomstenbelasting en vermogensbelasting zullen omhoog moeten. Het is moeilijk om te schatten hoe hoog, omdat door de invoering van het basisinkomen minder mensen betaalde arbeid zullen verrichten. Mensen hebben nu immers een alternatieve bron van (onbelast) inkomen: hun basisinkomen.

Als gekozen wordt voor verhoging van de BTW – zeker als dat een forse verhoging wordt zoals bij het 60% modaal basisinkomen – dan heeft dit tot gevolg dat het reële basisinkomen lager wordt. Een ander nadeel van deze vorm van belasting is dat het regressief is: lagere inkomensgroepen worden relatief zwaarder belast dan hogere inkomens, die een kleiner deel van hun inkomen aan consumptiegoederen besteden.

Geen sociaal paradijs

We hebben de keuze tussen een betaalbaar maar laag basisinkomen waarvan de gemiddelde Nederlander alleen met moeite van zal kunnen rondkomen en een basisinkomen dat de voordelen lijkt te hebben die de voorstanders van basisinkomen ervan verwachten, maar waarvoor helaas (nog) geen financiering is. Verhoging van de BTW heeft grote bezwaren, ook voor de eerlijke verdeling van de lasten. De lastendruk zal in ieder geval toenemen.

In elk geval moet men niet denken dat een basisinkomensstelsel een sociaal paradijs is, integendeel zelfs.

Later deze maand keert Michel terug in deze serie met een artikel over de mogelijke gevolgen van het onvoorwaardelijk basisinkomen op de economie.

Read more...