Mark Rutte onbewust onbekwaam

Mark Rutte doet alsof hij weet hoe de crisis op te lossen, maar hij is onbekwaam. Beter neemt hij een voorbeeld aan Maarten van Rossem. Dit bericht is eerder verschenen op Sargasso

De politiek is op reces en uit Den Haag vernemen we voorlopig niet veel. Toch was er aan het begin van de vakantie nog even nieuws, want “Den Haag” was in Texas. De premier was daar met enkele ministers voor een werkbezoek. Nieuwsuur deed op 13 juli verslag van de reis en Nynke de Zoeten interviewde de Premier. Het viel nauwelijks op in de media. Een enkeling ergerde zich aan zijn optimisme en anderen vermaakten zich over het cowboyspelen en ‘howdy’ roepen van Mark Rutte.

De muziekkeuze voor de reportage was weinig origineel maar wel toepasselijk: muziek uit de film Paris, Texas van Ry Cooder. Paris, Texas gaat over een man die op zoek is naar zichzelf omdat hij de weg in het leven is kwijtgeraakt. Die muziekkeuze is toepasselijk, want Mark Rutte is ook de weg kwijt, al weet hij het nog niet.

Gebrek aan inzicht

In de reportage is een optimistische en zelfverzekerde Mark Rutte te zien. Als Nynke de Zoeten hem vraagt of hij nooit twijfelt omdat zoveel economen kritiek hebben op de bezuinigingen, antwoordt hij zonder aarzelen: ‘Geen seconde om heel eerlijk te zijn, omdat ik tegelijkertijd zie dat we ook dit jaar weer 20 – 22 miljard te veel uitgeven.' Hij vertelt haar dat hij ‘in deze baan zit met een absolute overtuiging en missie.' Hij wil Nederland ‘mooier maken […] nu wij door een zeer zware economische crisis’ gaan. Het heeft zijn ‘allereerste prioriteit.' Het is duidelijk dat Rutte niet beseft dat de crisis het gevolg is van zijn eigen beleid. Het is stupiditeit, schrijft een geërgerde Ewald Engelen.

Deze combinatie van gebrek aan inzicht met de stellige overtuiging daar wel over te beschikken doet me denken aan het leermodel van Abraham Maslow (pdf). Volgens dit model maken mensen vier fases door in het ontwikkelingstraject van onbekwaamheid naar bekwaamheid:

De moeilijkste stap in dit leertraject is de eerste stap van fase I naar fase II , van onbewust onbekwaam naar bewust onbekwaam. Veel mensen maken die stap nooit omdat ze niet open staan voor kritiek. Ook Mark Rutte moet die stap nog maken zo blijkt dus uit het interview. Hij geeft het zelf toe, want ondanks kritiek van deskundigen twijfelt hij nooit, ‘geen seconde om heel eerlijk te zijn’. Dit is zonder twijfel fase I.

Bas Jacobs, Maarten van Rossem en Jort Kelder

Een week na de uitzending legde Bas Jacobs in het programma Knevel en van de Brink uit waarom bezuinigen zo slecht is voor de economie. Bas Jacobs (fase IV) was uitgenodigd door gastpresentator Maarten van Rossem (fase II) om aan Jort Kelder (fase I) uit te leggen waarom bezuinigen verkeerd is:

De Nederlandse economie zit in een balansrecessie … de private sector, huishoudens, kampen met schuldproblemen. Met name bij hypotheken. Banken zijn hun kapitaalposities aan het versterken en lenen heel moeilijk krediet. De pensioenfondsen – dat hebben we afgelopen week gezien – korten, pensioenopbouw wordt verminderd. Nou, dat zorgt er allemaal tegelijk voor dat allerlei sectoren in de economie tegelijkertijd gaan sparen. Dus minder uitgeven. Mijn uitgaven, zijn jouw inkomen. Als iedereen dat tegelijk doet gaat het mis…. En de overheid moet dus nu – een beetje zoals in Amerika pas op de plaats houden zodanig dat de private sector kan ontschulden. De balansen kan herstellen. En de overheid moet dus nu niet het rempedaal intrappen maar een beetje gas bijgeven om dat proces te versnellen.

Ik herhaal nog een keer de kern van het argument: ‘mijn uitgaven zijn jouw inkomen. Als iedereen tegelijk spaart gaat het mis.’ Als u de betekenis hiervan inziet heeft u de eerste stap naar fase II gemaakt. Jort Kelder en Mark Rutte zitten beiden vast in fase I en staan daarom niet open voor dit argument. Maarten van Rossem wel, want hij heeft fase II bereikt omdat hij zich bewust is van het feit dat Bas Jacobs er meer verstand van heeft dan hij zelf. Jacobs is hoogleraar economie en overheidsfinanciën.

Dat Jort Kelder, zoals de meeste Nederlanders, nog in fase I verkeert als het om de crisis gaat, is begrijpelijk. Maar met Mark Rutte ligt dat anders. Het probleem met hem is niet alleen dat hij de moeilijke stap van fase I naar fase II nog moet maken, maar ook dat hij leiding geeft aan ’s lands regering.

De korte termijn

Een klein puntje van kritiek op Bas Jacobs heb ik wel. Iets later in het gesprek ging het over het ontbreken van een lange termijnoplossing. Bas Jacobs verzuimde toen uit te leggen dat problemen niet altijd op lange en middellange termijn, maar vaak ook op korte termijn moeten worden verholpen. Stelt u zich voor dat u een hartaanval krijgt en de dokter zegt tegen u: we gaan u op een vetarm dieet zetten, maar dat fibrilleren van uw hart, daar doen we nu even niets aan want dat is een korte termijnoplossing.

De roep om een lange termijnoplossing klinkt wel verstandig, maar is een masker van wijsheid waarachter onwetendheid schuilt. Onbewuste onbekwaamheid die pretendeert bewust bekwaam te zijn.

Zelfstandigheid?

Op de vragen van Nynke de Zoeten antwoordde Mark Rutte met de bekende slaapverwekkende zinnen over het belang van zelfstandigheid en eigen initiatief, die we altijd van hem horen. Hij is bezig met een missie om ‘de mensen’ zelfstandiger te maken, zodat zij minder ‘beroep doen op de overheid’. Hij wil de samenleving fundamenteel veranderen, maar aan de werkloosheid die zijn beleid veroorzaakt, doet hij niets.

Waar zijn missie voor meer zelfstandigheid toe leidt, kunnen we bijvoorbeeld lezen in de Groene Amsterdammer van afgelopen week in een artikel over de gevolgen van de liberalisering van de medicijnmarkt voor apothekers en patiënten. In plaats van één overheid die uniforme voorschriften maakt zijn er nu meerdere zorgverzekeraars die elk hun eigen regels maken. De regels veranderen hierdoor dagelijks. Hierdoor kunnen apothekers het nauwelijks nog bijhouden en krijgen patiënten steeds andere medicijnen voorgeschreven. De complexiteit is toegenomen en patiënten zijn overgeleverd aan de willekeur van de verzekeraar.

De democratisch gekozen overheid wordt vervangen door bedrijven die handelen uit winstoogmerk. Wat dit met meer zelfstandigheid van de burger te maken heeft is onduidelijk. Ook als het gaat om de fundamentele verandering van de samenleving waaraan Markt Rutte werkt verkeert hij dus nog in fase I: onbewust onbekwaam.

Het hele transcript van het interview dat Nynke de Zoete had met Mark Rutte in Houston staat hier.

----
figuren:
Sebastiaan ter Burg (cc)
Michel Verbeek (cc)