Over draaikontenbrood en stijfkoppen: #DeVal.

Update
Twitterend kijken en luisteren achter het stuur.
Het is altijd spannend om naar de TV te kijken op momenten dat er iets gebeurd in de politiek, zoals een regeringscrisis. Lekker kijken met de laptop op schoot, af en toe twitteren. Maar om ongeveer 12 uur houdt de TV er mee op. Ook het politieke kanaal van de omroep, Politiek24. De sport op Nederland 1 gaat wel gewoon door, maar voor een politieke gebeurtenis die de toekomst van het land bepaald is men niet bereid om het kanaal open te houden. Ik mag blijkbaar wel kijken naar de verrichtingen van onbekende dames op ski’s die een wedstrijdje “wie is het snelst” doen terwijl voor het gevecht “wie mag de komende 4 jaar Nederland besturen” dat nu is begonnen, geen tijd is. Ik ben dan ook maar naar bed gegaan – morgen verder.

De volgende dag in de auto heb ik de radio aanstaan op Tros Kamerbreed en hoor ik fragmenten van het interview van Verhagen. Wat me dan direct opvalt, is dat Verhagen druk bezig is om de PvdA de schuld van de crisis te geven. Dat is op zich niet verrassend maar het effect is komisch omdat hij direct in de volgende zin zegt dat hij niemand de schuld wil geven. Al rijdend is het moeilijk zijn “ik geef niemand de schuld, behalve de PvdA” goed te volgen maar het is duidelijk dat volgens Verhagen Bos doelbewust heeft aangestuurd op de val van het kabinet.

Draaikontenbrood
Aan de vooravond van de val van het kabinet, op donderdagavond, bracht Lodewijk Asscher al in herinnering hoe de verkiezingscampagne die heeft geleid tot dit kabinet is verlopen. Men heeft toen, met succes, de kreet draaikont op Bos toegepast en daarmee zetels gewonnen [1] . Nu eisen diezelfde politici dat Bos zich flexibel opstelt. De hypocrisie van Verhagen, Balkenende en de Vries is stuitend. Die draaipuntencampagne van Jack de Vries heeft Bos blijkbaar niet vergeten. Het CDA creëerde zijn eigen monster, volgens de Pers.

En dat terwijl de grootste blunderaar van het clubje, Jan Peter Balkenende nog maar kort daarvoor heeft laten zien niets te hebben geleerd van zijn fouten. In de persconferentie over het rapport Davids werd zichtbaar hoe weinig flexibel hij zelf is. Ook zijn oud collega Jaap de Hoop Scheffer is al net zo’n stijfkop. Deze stijfkoppen – die nooit iets leren van hun fouten - eisen nu van Bos dat hij zijn principes maar even opzij moet zetten. Ik kan me goed voortellen dat je dan zegt dat je genoeg draaikontenbrood hebt gegeten en de relatie verbreekt.

Nederland is een conservatief land
In Nederland is er nou eenmaal nooit een meerderheid voor een linkse regering met PvdA, D66, GroenLinks en SP. Locuta twitterd dat er waarschijnlijk een kabinet Balkende 5 komt. Een andere mogelijkheid is er echter niet zolang een meerderheid van de kiezers op rechtse partijen stemt, dat wil zeggen alles dat rechts van d66 is.
Links heeft dit land nog nooit alleen geregeerd, in tegenstelling tot rechts dat regelmatig regeringen vormt zonder linkse partijen.
Vanaf 1966, zijn de volgende kabinetten gevormd met uitsluitend conservatieve partijen [2]:  de kabinetten Zijlstra, De Jong, Biesheuvel II, van Agt I, van Agt III, Lubbers I, Lubbers II, Balkenende I, Balkenende II en Balkenende III waren allen kabinetten zonder enige inbreng van progressief Nederland. Het omgekeerde is blijkbaar ondenkbaar. Nederland is altijd al een conservatief land geweest.

Het verschil tussen links en rechts 
Hoe reageren de partijen na de breuk? Het is interessant om te zien welke argumenten ze gebruiken, vooral omdat het illustreert hoe verschillend links en rechts, ook in Nederland zijn. Rechts zegt: Bos is niet flexibel genoeg. [3]

De dag na de nacht in Tros Kamerbreed stellen Kees Boonman en Margriet Vroomans de schuldvraag aan Maxime Verhagen:

BOONMAN: Maar wiens schuld is dat dan?

VERHAGEN: wat er aan de hand is is dat het kabinet gevallen is omdat de wil ontbrak – de wil ontbrak bij de Partij van de Arbeid om naar alle mogelijkheden te kijken die het beste waren voor Nederland het beste voor de Nederlands militairen, het beste voor onze relaties met de bondgenoten.

BOONMAN: Nou dan hoef je staatsrechtgeleerde voor te zijn dat u daar mee zegt dat hullie hun schuld is, de Partij van de Arbeid heeft …

VERHAGEN: nee, ik ga helemaal niet met de vinger wijzen, dat doe ik helemaal niet. Ik denk dat het hele kabinet zich mag aantrekken wat er gebeurd is.

Het is komisch om te zien hoe Verhagen in de eerste zin de Partij van de Arbeid beschuldigd van verraad, om dat in de tweede zin weer terug te nemen. Maar vergis u niet, hij beschuldigd de PvdA van  een vorm van verraad want daar komt het op neer: als je zegt dat de wil ontbrak om naar alle mogelijkheden te kijken die het beste waren voor Nederland. Blijkbaar heeft volgens Verhagen, de Partij van de Arbeid andere loyaliteiten. Is hij misschien toch nog bang voor het internationale proletariaat? Eerlijkheidshalve moet ik er wel aan toevoegen dat hij, volgens eigen zeggen ,slechts 3 uur slaap heeft gehad. Maar wie weet, slaaponthouding is een bekende Amerikaanse martel verhoormethode…

En het blijft niet bij één keer, Verhagen kan er niet genoeg van krijgen. Als hem de typische Nederlandse journalisten vraag gesteld wordt “hoe voelt dat nou” (met andere woorden maar het komt op het zelfde neer)

[54:23] BOONMAN: […als een kabinet valt] hoe gaat dat dan? Dan zit je allemaal als ministers bij elkaar dan neemt de premier het woord, wat moeten we ons daar dan bij voorstellen?

VERHAGEN: Nou kijk, het begint met toch ook de zaak eens te evalueren. Want laten we wel wezen, er was een besluit van het kabinet waar alle ministers mee hebben in gestemd om naar alle opties te kijken, op dat moment, twee dagen nadat dat besluit genomen is en voor de derde keer bevestigd is wordt buiten het kabinet om wordt de vice-premier een standpunt ingenomen wat daar haaks op staat met andere worden men ontrekt zich feitelijk aan het kabinetsbesluit met alle gevolgen van dien. Dus die krijgen eerst een ronde van mogen we even vragen wat is hier allemaal gebeurd. Daarna ga je kijken is er een oplossing

VROOMANS: daarna gaan we verder naar dat eindspel

VERHAGEN: Nou daar is dus tot het laatst toe gezegd van, wees er van overtuigd als jullie je gewoon houden aan het kabinetsbesluit en dat mag je van een minister, je zit daar niet als partijpoliticus, je zit er als minister, mag je verwachten dat die zich houden aan het kabinetsbesluit, dan zullen wij over een week, juist om we ook naar draagvlak komen, komen we tot een verantwoorde missie, wat ons betreft ook buiten Uruzgan.

VROOMANS: [door elkaar]: maar terug naar dat laatste moment

Hier ziet men ook goed hoe men de rechtse Verhagen boos is op de PvdA omdat ze niet mee willen doen met de rest van de groep. De Partij van de Arbeid is in zijn visie niet bereid haar eigen belang ondergeschikt te maken aan het groepsbelang, of dat nu het Kabinet is of Nederland.

In het commentaar zegt Telegraaf op Zaterdag dit nog harder:

Het belangrijkste verwijt dat PvdA-leider Bos en zijn partij moet worden gemaakt, is dat het landsbelang, de internationale positie van Nederland en de belangen van de Nederlandse militairen in Oeroezgan ondergeschikt zijn gemaakt aan het eigen partijbelang.
Kleingeestig en benepen van de PvdA.

Hier laat de Telegraaf zich overigens in de kaarten kijken. Het gaat de Partij van de Arbeid niet om benepen eigen belang maar om principes. Nee, laat partij politiek maar aan de Telegraaf over, zoals ook blijkt uit deze onderbuik kop: Al die jaren levens en geld verspild? – Was dat niet nu juist dat waar Bos een einde aan wilde maken? Nog meer dan de partijen zelf gooit de Telegraaf met bloed modder.

Linkse principes.
Het verwijt “gebrek aan loyaliteit” is een typisch rechtse beschuldiging in de politiek. Door linkse mensen wordt een al te grote loyaliteit, vooral als daarvoor concessies gedaan moet worden aan de eigen principes, eerder verdacht gevonden. En dat blijkt dan ook uit de verklaring van Wouter Bos in Nova, de volgende dag. Ook Twan Huys stelt de onvermijdelijke schuldvraag:

HUYS: ja u weet waar het om gaat, iedereen heeft her over, aan wie ligt dit nu? Heeft u daar al op teruggekeken?

BOS: nou ik, brrr [hij pruttelt even], natuurlijk ik heb ook teruggekeken waarom het mis is gegaan, maar dat heeft wat mij betreft niet zo zeer te maken met concrete personen, dat heeft gewoon te maken met het feit dat we het over een belangrijk onderwerp niet eens werden met elkaar. En dan als je het niet eens wordt met elkaar, en je zit toch bij elkaar in het kabinet, ja dan moet je een keus maken. Ga je met meel in je mond praten, of ga je zeggen wat je eerlijk vind maar dan kun je ook geen onderdeel meer uitmaken van het kabinet en dat laatste heb ik dan gedaan.

Duidelijker kan het verschil niet zijn: Bos wil niet met meel in de mond praten. Hij wil vasthouden aan zijn principe en eerlijk kunnen zeggen wat hij denkt.

Nog duidelijker blijkt dit uit het volgende. Partij van de Arbeid ministers moesten van de premier

BOS: […]alle woorden die ze de afgelopen weken hadden uitgesproken over Uruzgan […] inslikken en [mochten] dat ook de komende tijd niet meer […] zeggen.

HUYS: wie stelde die eis?

BOS: nou dat was de eis van de minister president, hij zei dat de eenheid van kabinetsbeleid betekend dat we met mekaar niet meer mogen zeggen dat de optie Uruzgan niet meer aan de orde is maar dat we moeten zeggen dat alle opties open zijn. En dat was voor ons ondraaglijk omdat … ten eerste kan iedereen die een beetje kan rekenen vaststellen dat er in de kamer helemaal geen meerderheid is voor Uruzgan dan vind ik dat je dat als lid van het kabinet ook gewoon mag uitspreken. En ten tweede wisten we ook dat de Partij van de Arbeid al luid en duidelijk gezegd had [3:44] wij dragen het niet om de militaire aanwezigheid van Nederland in Uruzgan te verlengen, wat overigens een besluit was van dit hele kabinet.

En wat later in het interview, nadat Huys vraagt naar de precieze gang van zaken:

HUYS: Waarover heeft u de resterende 2 uur over gesproken dan?

BOS: Nee

HUYS: O dit duurde twee uur?

BOS: U vroeg mij naar het moment waarop ik dacht: “het gaat mis”. Dat was het moment waarop het eigenlijk niet meer ging over Afghanistan, Uruzgan maar dat de Partij van de Arbeid niet meer mocht zeggen wat ze hier van vond en dat was voor ons niet te dragen. [5:43]

De vraag die je bij dit alles natuurlijk wel moet stellen is: was het de moeite waard om hierover een crisis te beginnen? Was het een ondergeschikt punt dat aangegrepen om er een eind aan te maken? Met andere woorden was het politiek, zoals het CDA de Partij van de Arbeid nu verwijdt of ging het ergens over, was er een onoverbrugbaar meningsverschil? Die vraag is voor de kiezer van belang. Stemmen gaat ergens over, namelijk wat de koers zal zijn voor de komende 4 en vaak wel meer jaren dat een premier blijft zitten.
Volgens Koekebakker is oorlogsvoering in een ander land geen kleinigheid, en als ik de vice-premier mag geloven was dat de reden dat hij niet door kon gaan met deze regering. Kabinetten zijn voor minder gevallen. Ook voor de tegenspeler van Wouter Bos, Maxime Verhagen, was dit een belangrijk onderwerp. Het lijkt er op dat hij heeft gedreigd met aftreden als er niet meer gevochten zou worden in Uruzgan.

Hoe zal het nu verder gaan? Een voordeel heeft deze droevige geschiedenis wel gehad: als Wouter Bos weer lijsttrekker wordt kan niemand hem meer verwijten een draaikont te zijn. Misschien moeten ze bij de Partij van de Arbeid ook maar op die manier gaan campagne voeren: het CDA de partij van stijfkoppen die nooit van hun fouten leren - laat staan ze toegeven. Maar ik vrees dat we een Balkenende 6 komt [4] .

Transcripts


Maxime Verhagen in Tros Kamerbreed, 20 feb 2010
Margriet Vroomans en Kees Boonman in Kamerbreed, interviewen Maxime Verhagen, die nog maar 3 uur heeft kunnen slapen sinds de val van het kabinet.

Het interview begint op [40:18] (van de MP3 van het programma). Als ik tijd en energie heb zal ik dat ook nog transcriberen. (Het is leuk maar vermoeiend en zeer tijdrovend werk).

[47:56]VERHAGEN: Wat de teleurstelling bij mij zo groot maakt was dat de wil er bij alle PvdA bewindslieden er niet was om naar alle mogelijkheden te kijken er niet was. En als de wil ontbreekt dan kom je er niet uit en dat is gewoon jammer

BOONMAN: Verwijt u Wouter Bos iets?

VERHAGEN: Ik verwijt op het moment helemaal niemand iets.

BOONMAN: Nou ja goed, het kabinet is kaduuk.

VERHAGEN: Ja en dat is buitengewoon teleurstellend.

BOONMAN: Maar wiens schuld is dat dan?

VERHAGEN: wat er aan de hand is is dat het kabinet gevallen is omdat de wil ontbrak – de wil ontbrak bij de Partij van de Arbeid om naar alle mogelijkheden te kijken die het beste waren voor Nederland het beste voor de Nederlands militairen, het beste voor onze relaties met de bondgenoten.

BOONMAN: Nou dan hoef je staatsrechtgeleerde voor te zijn dat u daar mee zegt dat hullie hun schuld is, de Partij van de Arbeid heeft …

VERHAGEN: nee, ik ga helemaal niet met de vinger wijzen, dat doe ik helemaal niet. Ik denk dat het hele kabinet zich mag aantrekken wat er gebeurd is

[Merk op hoe komisch dit is: in de ene zin geeft hij zonder omhaal de PvdA de schuld, die wil niet meer meedoen, om in de volgende zin te zeggen dat hij dat helemaal niet doet.]

VROOMANS: Maar als u dan niet met de vinger beschuldigend naar iemand anders wil wijzen maar wel dan misschien naar u zelf, waarvan zegt u dan daar had ik beter in kunnen opereren?

VERHAGEN: dat weet ik dus niet. Ik weet niet waar ik op dit moment … ik heb nu juist omdat ik zeg ik heb eh naar eer en geweten gehandeld. Ik heb alles afgestemd met de collega’s. Iedere stap die ik gezet heb richting NAVO, richting onze bondgenoten, is in volledige overeenstemming en afstemming met ook de PvdA bewindslieden. Het verzoek wat er is gekomen was expliciet op verzoek van de Partij van de Arbeid bewindslieden… ehm ja, laat ik maar even rustig een paar dagen de tijd nemen om eens terug te kijken wat er gebeurd is.

VROOMANS: wij spraken iemand – ja wij spreken ook wel eens iemand – wij horen ook van mensen zeggen van “ja het is een groot machtspel geweest in feite”.

VERHAGEN: Dat zou het geweest zijn als ik een dictaat opgelegd had en dat heb ik niet omdat ik ook de bereidheid had om zeer nadrukkelijk een optie te accepteren die inhield dat er wel inzet van Nederlandse militairen was maar buiten Uruzgan.

[Verhagen’s visie hoe macht werkt is wel erg naïef, ik geloof er geen woord van.]

BOONMAN: had geen enkele andere voorzitter van het kabinet het beter kunnen doen?

VERHAGEN: ik heb me een aantal keren afgevraagd wat als de einduitkomst van alles mag behalve Uruzgan toch vaststaat, waarom hebben we dan onderhandeld, maanden lang 15, 16 keer. Waarom is dan aan de NAVO verzocht om een verzoek in te stellen… en ik denk dat eh …

BOONMAN: “Ja dat heeft u gedaan”, zegt de andere partij.

VERHAGEN: Dat heb ik gevraagd inderdaad, op verzoek, op verzoek, expliciet verzoek, als voorwaarde zelfs om verder te kunnen praten

BOONMAN: [onderbreekt] ja maar PvdA [door elkaar]

VERHAGEN: Ik denk dat Balkende dat die juist geprobeerd heeft ook om tot overeenstemming te komen om leiding te geven om te komen tot een gezamenlijk oplossing, maar als de wil ontbreekt om tot een gezamenlijk oplossing te komen, dan kom je er niet uit.

BOONMAN: En waarom is dat dan gebeurd? [50:50]

VERHAGEN: Die vraag stel ik me ook nog steeds, want als de uitkomst namelijk vast stond waarom hebben we dan niet meteen gezegd van 1 januari, jongens jullie kunnen praten tot je een ons weegt, maar we gaan niet naar Uruzgan.

BOONMAN: Maar hebben wij toch altijd steeds begrepen dat het zo is …

VERHAGEN: Dat is niet gezegd, in tegen deel.

BOONMAN: nee maar luister, maar gewonen mensen moeten begrijpen waarom dit tot zo’n turbulent drama heeft geleid namelijk geen kabinet meer, dus als het niet gezegd is dan - nou ja het woord liegen is een beetje bezwaard woord hier - maar dat is het dan toch? Wat is er dan fout?

VERHAGEN: Nee, ik verbaas me dus nog steeds over de vraag waarom ook de collega’s van de Partij van de Arbeid een aantal voorwaarden gesteld hebben om deze optie in Uruzgan mogelijk te maken, dan worden die voorwaarden vervuld, door de NAVO door onze bondgenoten en dan zegt men nee, dan had je die voorwaarden niet moeten stellen of men heeft gehoopt dat die voorwaarden nooit gerealiseerd konden worden.

VROMANS: Is het nou zo – het kabinet is hier dus op gevallen - is het nou zo dat u vanavond thuis zit dat u zich eigenlijk afvraagt waarom het eigenlijk gevallen is?

VERHAGEN: nou ik weet wel waarom het gevallen is, het is gevallen om dat de wil ontbrak om te komen tot een oplossing, om te kijken naar alle mogelijkheden. Die wil was er bij het CDA, bij de Christen Unie. [52:16]

[deel over opvolging Balkende weggelaten.
De vraagstellers willen nu weten hoe dat gaat zoiets, het vallen van het kabinet dus: "hoe voelt dat"?]

[54:23] BOONMAN: […als een kabinet valt] hoe gaat dat dan? Dan zit je allemaal als ministers bij elkaar dan neemt de premier het woord, wat moeten we ons daar dan bij voorstellen?

VERHAGEN: Nou kijk het begint met toch ook de zaak eens te evalueren, want laten we wel wezen, er was een besluit van het kabinet waar alle ministers mee hebben in gestemd om naar alle opties te kijken, op dat moment, twee dagen nadat dat besluit genomen is en voor de derde keer bevestigd is wordt buiten het kabinet om wordt de vice-premier een standpunt ingenomen wat daar haaks op staat met andere worden men ontrekt zich feitelijk aan het kabinetsbesluit met alle gevolgen van dien. Dus die krijgen eerst een ronde van mogen we even vragen wat is hier allemaal gebeurd. Daarna ga je kijken is er een oplossing

VROOMANS: daarna gaan we verder naar dat eindspel

VERHAGEN: Nou daar is dus tot het laatst toe gezegd van, wees er van overtuigd als jullie je gewoon houden aan het kabinetsbesluit en dat mag je van een minister, je zit daar niet als partijpoliticus, je zit er als minister, mag je verwachten dat die zich houden aan het kabinetsbesluit, dan zullen wij over een week, juist om we ook naar draagvlak komen, komen we tot een verantwoorde missie, wat ons betreft ook buiten Uruzgan.

VROOMANS: [door elkaar]: maar terug naar dat laatste moment

VERHAGEN: Dat laatste moment. Dus toen is een voorstel voorgesteld, ook door de premier, dat is ook van te voren nog overlegd, ook met de Christen Unie en met de Partij van de Arbeid en dat is uiteindelijk in stemming gebracht. Toen hebben tien mensen voor dat voorstel gestemd en zes mensen tegen.

BOONMAN: En die zes was dus?

VERHAGEN: En die zes waren de PvdA en die hebben toen gezegd omdat ook als je demissionair minister bent je hebt te houden aan het kabinetsbesluit hebben zij ook gezegd dan stappen we uit het kabinet.

BOONMAN: En wat zegt de premier dan – met hand opsteken of weet ik veel hoe dat gaat -? Hoe gaat dat hand opsteken? Naam afroepen?

VERHAGEN: Nee dat wordt gewoon gezegd.

BOONMAN: Dat wordt gewoon gezegd en ja wat zegt de premier dan?

VERHAGEN: Daarna is er eigenlijk door alle collega’s stil gestaan bij de samenwerking die we gehad hebben.

BOONMAN: “het is was een mooie tijd”

VERHAGEN: [aarzelend] … tja

BOONMAN: zegt en dan.

VERHAGEN: Ja nee maar kijk je hebt dan ook altijd momenten waar je botst, maar tegelijkertijd heb je ook momenten waar je hebt samen gewerkt aan belangen van het land.

BOONMAN: Maar wat zegt men dan?

VERHAGEN: We zitten midden in een economische crisis waar duizenden mensen werkloos zijn en waar allerlei maatregelen genomen hadden moeten worden.

VROOMANS: Maar meneer Verhagen, sta je dan op geef je elkaar dan een hand, zeg je dan tot ziens.

VERHAGEN: Ja dan geef je elkaar een hand.

BOONMAN: Wordt er gekust?

VERHAGEN: Drie kussen ja, ja want dat is, we zijn gewoon mensen hoor, en het is net zo emotioneel ook al heb een politiek groot meningsverschil.

BOONMAN: Maar u gaat door en die anderen niet?

VERHAGEN: Dat is hun keuze geweest.

BOONMAN: Ok, is ons aanzien aangetast in het buitenland? Heel kort

VERHAGEN: De hele gang van zaken heeft absoluut schade berokkend en als ik nou kijk we hebben onze bond genoten heel veel uit te leggen, in de eerste plaats Australiers , Fransen, mensen uit Singapoor die samen met ons in Uruzgan werken 44 bondgenoten zullen we iets uit teleggen hebben dat heeft schade berokkend.

BOONMAN: Duidelijk. Meneer Verhagen dank U wel.

VROOMANS: Dank voor uw komst.

VERHAGEN: Graag gedaan

BOONMAN: dit was Tros Kamerbreed
[57:55]

U ziet Verhagen gaat tot het gaatje als het er om gaat om te vertellen wat de PvdA heeft gedaan.

Wouter Bos in Nova, 20 feb 2010.

Nova. Ook dit transcript is niet volledig en ook dit hoop ik tzt aan te vullen.

[0:50]
HUYS: u maakt een bijna opgeluchte indruk, klopt dat?

BOS: Nee opgelucht ben ik niet. Maar ja het heeft ook niet zo veel zin om de hele dag bedrukt rond te lopen, dat schiet ook verder niet op.

HUYS: Maar is het niet zo dat er een last van u afgevallen is na de maanden van gekrakeel en moeilijke dossiers die allemaal.

BOS: Er zijn moment dat ik het zo wel beleef maar die worden vrij snel vervangen toch een oprechte overtuiging dat dit niet had gehoeven en dat we het ook hadden moeten kunnen voorkomen en dat het dus helaas toch zo ver gekomen is maar ik vind ten principale dat als je minister bent als je vice-premier bent van een kabinet dan is het je taak om het land te regeren en dan moet je door willen. En dat is ook wat we geprobeerd hebben voor elkaar te krijgen. Dat is helaas gelukt en daar kan ik onmogelijk blij om zijn.

HUYS: welk verwijt maakt u zichzelf als het gaat om de val van dit kabinet?

BOS: mag ik daar in mijn memoires op terugkomen, ik bedoel dat is minder dan een etmaal geleden dus laat ik even bezinken.

HUYS: ja u weet waar het om gaat, iedereen heeft her over, aan wie ligt dit nu? Heeft u daar al op teruggekeken?

BOS: nou ik, brrr [hij pruttelt even], natuurlijk ik heb ook teruggekeken waarom het mis is gegaan, maar dat heeft wat mij betreft niet zo zeer te maken met concrete personen, dat heeft gewoon te maken met het feit dat we het over een belangrijk onderwerp niet eens werden met elkaar. En dan als je het niet eens wordt met elkaar, en je zit toch bij elkaar in het kabinet, ja dan moet je een keus maken. Ga je met meel in je mond praten, of ga je zeggen wat je eerlijk vind maar dan kun je ook geen onderdeel meer uitmaken van het kabinet en dat laatste heb ik dan gedaan.

HUYS: maar u bent een professioneel, u doet aan zelf reflexie. U hebt vast ergens vandaag terug gekeken op die 16 uur dat u ergens dat u bij elkaar gezeten heeft in de Trèvezaal en dacht van, dit had ik misschien anders moeten doen, hier had het beter gekund

BOS: ja maar ik geef me zelf daar ook even de tijd daarvoor. Dat komt allemaal wel. Ik ben vandaag met heel andere dingen bezig geweest.

HUYS: op welk moment, laat ik dat dan proberen, wist u, de afgelopen nacht, het is afgelopen, het is klaar, we komen er echt niet meer uit?

BOS: om een uur of twee drie.

HUYS: wat gebeurde er om 2 uur?

[2:47] BOS: toen ging de discussie eigenlijk opeens niet meer over wat we nu wilden met de Nederlandse bijdrage aan de toekomst van Afghanistan, de vraag of er wel of geen troepen moesten blijven in Uruzgan. Maar toen werd de discussie heel snel verengd tot maar een ding en dat was dat alle PvdA ministers alle woorden die ze de afgelopen weken hadden uitgesproken over Uruzgan moesten inslikken en dat ook de komende tijd niet meer mochten zeggen.

HUYS: wie stelde die eis?

BOS: nou dat was de eis van de minister president, hij zij de eenheid van kabinetsbeleid betekend dat we met mekaar niet meer mogen zeggen dat de optie Uruzgan niet meer aan de orde is maar dat we moeten zeggen dat alle opties open zijn. En dat was voor ons ondraaglijk omdat … ten eerste kan iedereen die een beetje kan rekenen vaststellen dat er in de kamer helemaal geen meerderheid is voor Uruzgan dan vind ik dat je dat als lid van het kabinet ook gewoon mag uitspreken. En ten tweede wisten we ook dat de Partij van de Arbeid al luid en duidelijk gezegd had [3:44] wij dragen het niet om de militaire aanwezigheid van Nederland in Uruzgan te verlengen, wat overigens een besluit was van dit hele kabinet.

HUYS: en wat, dus de minister president zegt tegen de PvdA minsisters, nu moet het afgelopen zijn, ik wil het niet meer. En wat als jullie dat dan wel deden, was dat het moment?

BOS: Nou dan ga je het zelfde krijgen als wat we de afgelopen week gezien hebben, dat je ruziënd over straat gaat en ruziënd in de Tweede Kamer zit en dat willen we allemaal niet nog een keer meemaken. Dus mijn inzet is ook geweest al die uren, laten we proberen het hier over eens te zijn. En in essentie vroeg ik niet meer dan van mijn collega’s dan zich te herinneren dat we allemaal eind 2007 het besluit namen dat we nog een keer in Uruzgan blijven en daarna einde oefening.

HUYS: ja dat is bekend. En wat zij u tegen hem, toen heeft u gezegd van: “we komen er niet meer uit, laten we stoppen hiermee”? Wie heeft de finale woorden gesproken en hoe?

BOS: Ik zei, u kunt niet van ons vragen dat wij niet mogen uitspreken wat iedereen ziet, namelijk dat een verlengde militaire aanwezigheid van Nederland in Afghanistan ten eerste strijdig is met gewoon het staande kabinetsbesluit wat we eind 2007 hadden afgesproken. [4:50] Maar dat iedereen ook kan zien dat het er toch niet van komt omdat er geen meerderheid voor in de Tweede Kamer is. Als je zoiets niet eens mag constateren en zeggen dan kun je niet geloofwaardig lid zijn van het kabinet. Toen was de reactie, “nou dat vragen we wel van u”. Dat werd in stemming gebracht. Dan moesten wij dus tegen stemmen. Ja dan kun je twee dingen doen: dan kun je zeggen ik heb de stemming verloren - ik ga door - of je kunt zeggen ik kan niet met dit resultaat naar buiten komen en met meel in de mond gaan praten - en dat was onze conclusie geweest.

HUYS: Waarover heeft u de resterende 2 uur over gesproken dan?

BOS: Nee

HUYS: O dit duurde twee uur?

BOS: U vroeg mij naar het moment waarop ik dacht: “het gaat mis”. Dat was het moment waarop het eigenlijk niet meer ging over Afghanistan, Uruzgan maar dat de Partij van de Arbeid niet meer mocht zeggen wat ze hier van vond en dat was voor ons niet te dragen. [5:43]

[onderbreking: beelden van de afgelopen dagen worden getoond]

[7:58] HUYS: Goed Wouter Bos we reconstrueren de nacht. U heeft zojuist verteld dat er op een gegeven moment een stemming kwam en daar kon u het niet mee eens zijn en toen heeft u het machtswoord gesproken en gezegd we stoppen er mee.

BOS: Geen machtswoord, we hebben de consequentie getrokken uit het resultaat van de stemming.

HUYS: En de consequentie was: einde oefening voor dit kabinet. Hoe laat was dat ongeveer?

BOS: Rond half vier.

HUYS: Hoe was de reactie van de CDA ministers en van de Christen Unie? Geschokt?

BOS: Nou ik denk [ … zucht diep ] ja maar niet, ik bedoel, hoe zeer we ook inhoudelijk van elkaar van mening verschilden over Uruzgan, ik denk dat oprecht iedereen geprobeerd heeft er wel uit te komen, daarom duurde het ook zo lang en niemand wilde dat dat zo zou eindigen, maar ja naarmate het langer duurde

[door elkaar]

HUYS: Beschrijft u het moment waarop u dat zei, “OK het is afgelopen” en u kijkt in de ogen van de minister president Balkenende vragen [sic] en wat ziet u dan? [8:40]

BOS: Ja wat zie ik dan? [lacht] ik zag bij de ene collega meer dan bij de ander oprechte teleurstelling en bij sommige denk ik ook oprecht verdriet en daarna hebben de meeste collega’s ook iets gezegd over hun teleurstelling. Collega’s bedankt voor de goede samenwerking. Ja en daarna was het toch echt snel afgelopen.

HUYS: was er nog irritatie of woede bij deze of gene?

BOS: Nee niet merkbaar. Misschien toen ze thuis kwamen.

HUYS: Wij hoorden dat [9:11] dit feit, ten minste ik wil het aan voorleggen, we hoorden dat als het CDA akkoord was gegaan, met uw eis, met de PvdA eis, dat buitenlandminister Maxim Verhagen heeft gezegd dan treed ik af, dan ga ik weg, daar kan ik niet mee leven. Klopt dat?

BOS: Dat sluit ik niet uit

HUYS: Maar U was er bij?

BOS: Nee, dat is denk ik gezegd in het CDA overleg. Dat is niet in het overleg met ons allemaal gezegd. Maar het is heel duidelijk dat er in ieder geval één persoon was in de zaal die er niet mee akkoord kon gaan dat we de conclusie zouden trekken dat Uruzgan niet langer een optie zou zijn en dat was de heer Verhagen. Ja. Wat overigens zijn goed recht is.

HUYS: nee maar we willen het even voor de record nogmaals. Het verhaal komt u bekend voor

BOS: Nee, niet waar ik bij was in ieder geval.

HUYS: Nee maar u weet wel dat hij de gene is die uiteindelijk het …

BOS: Ik kende zijn inhoudelijke standpunt en kennelijk heeft hij de rest van zijn collega’s van CDA daarvan weten te overtuigen. [10:04]

[Interessante kwalificatie: inhoudelijk. Wat zou hij hiermee bedoelen?]

Merk op  dat beide heren afwijzend staan tegenover "macht". Volgens Verhagen heeft hij geen machtsspel gespeeld, en Bos ontkent dat hij het machtswoord gesproken heeft. Wij weten wel beter,en we kennen nu ook de uitslag van deze machtsstrijd.
----
Update Afghanistan 24/2 - is het verstandig om terug te trekken?
Ik heb mij onthouden van enig oordeel over de zaak waar het over gaat: moeten Nederlandse soldaten in Afghanistan blijven om daar ... tja om wat eigenlijk? Om het bestrijden van terroristen gaat het daar allang niet meer. Osama Bin Laden is daar niet meer. De Taliban zijn geen lieve jongens maar zij zijn niet verantwoordelijk voor terreur in het Westen. Erger nog: onze aanwezigheid daar is eerder een stimulans voor terrorisme hier. Misschien om daar de democratisch gekozen regering van Karzai te helpen - maar die is helemaal niet democratisch gekozen: bij laatste verkiezingen is op grote schaal fraude gepleegd. Het is helemaal geen eenheid als land en het duurt waarschijnlijk nog vele jaren voordat er voldoende stabiliteit is en er een enigszins functionerend Afghaans leger zal zijn. Het idee dat wij (Westerse landen) wel even de democratie naar Afghanistan zullen brengen is op z'n best hopeloos idealistisch en naïef, iets dat men eerder van linkse wereldverbeteraars zou verwachten dan van types als Verhagen. Het meest geloofwaardige argument van Verhagen is dat het gaat om ons internationaal aanzien, een argument dat mij nog het minst kan overtuigen.

----
Noten:
[1]: Ewoud Sanders: Het knappe van Maxime Verhagen is dat hij ervoor heeft gezorgd dat draaikont wordt geassocieerd met Wouter Bos en de PvdA. Met het socialisme dus. Voorheen betrof die associatie juist zijn eigen gelederen, het CDA en het katholicisme.
Het geheugen van de mens is schrikbarend kort, dus laat ik een paar voorbeelden geven, uit de prehistorie van het woord draaikont. In 1980 schreef Jan Blokker, in Mij hebben ze niet: „Hoe noemden ze vroeger een gemiddelde CDA-politicus die het een zei en het ander bedoelde? Dat was nooit vleiend. Dan zat je al gauw op slinkserik, jokkebrok, glibberaal, draaikont, gristenmens en meer van dat soort
invectieven waar ze je mee voor de rechter konden slepen.”
[2]: Ik beschouw ds70 dus als een progressieve partij, maar het CDA als conservatieve partij.
[3] Rita Verdonk heeft hier ook nog aan bijgedragen. Zo zei ze in de Tweede Kamer tegen Bos: Schamen, dat is het enige dat u betaamt, want u zit hier te liegen. U bent een grote draaikont. De hele avond dat rode hoofd, de hele avond een teken van van bovenmatige temperatuur, dat zie je vooral bij mensen die liegen. Draaikonten! De voorzitter grijpt dan in: zij gaat te ver volgens de mores van de Kamer.
[4] Balkenende 5 is het rompkabinet.