Waarom wij oorlog voeren: liever een verre vriend dan goede buren

Ik had vorige week al beloofd om terug te komen op de Irak-oorlog omdat deze toen precies 7 jaar geleden was begonnen. In Nederland hebben we die verjaardag al eerder gevierd met het uitkomen van het rapport Davids. Ik was in de veronderstelling dat het voor de meesten nu wel duidelijk is dat deze oorlog de grootste blunder is van onze tijd, alleen vergelijkbaar met de oorlog in Vietnam. Het is niet alleen een politieke blunder geweest. De kosten van deze oorloog waren zeer hoog: men schat deze op 3 triljoen dollar of meer, inclusief gevolgen voor de economie.
Maar was dat nog maar het ergste: honderdduizenden mensen zijn gedood en er zijn een miljoen of meer Irakezen ontheemd. (tabel bron Wikipedia):

Source	Iraqi casualties	March 2003 to...
Iraq Family Health Survey	151,000 violent deaths.	June 2006
Lancet survey	601,027 violent deaths out of 654,965 excess deaths.	June 2006
Opinion Research Business survey	1,033,000 violent deaths as a result of the conflict.	August 2007
Associated Press	110,600 violent deaths	April 2009
Iraq Body Count	94,902 – 103,549 violent civilian deaths as a result of the conflict.	December 2009

Ook heeft het helemaal niets geholpen. Het tegenovergestelde is gebeurd van wat de Amerikanen wilden bereiken. De regio is instabiel geworden, in plaats van terroristen te bestrijden heeft het terrorisme bevorderd en democratie is een verdacht woord geworden. Shit happens.
.
Maar tot mijn niet geringe verassing zag ik de afgelopen maanden in de opiniebladen dat sommige commentatoren en politici nog steeds vol durven te houden dat het wel de moeite waard was. Ik had het niet voor mogelijk gehouden maar er zijn nog journalisten die de oorlog verdedigen.

Naief

Volgens Arend Jan Boekestijn (Elsevier van 23/1/10)[1] is het nu in Irak helemaal nog niet zo slecht, zeker in vergelijking met voorheen. De Amerikanen waren alleen maar een beetje naïef door te denken dat Irak snel gedemocratiseerd kan worden:

De opmerkingen in het rapport dat de huidige situatie in Irak ronduit slecht is, is tendentieus. Het was naïef van de Amerikanen om te denken dat Irak na het verdwijnen van Saddam zou democratiseren, waarna het Midden-Oosten het voorbeeld zou volgen. Dat neemt echter niet weg dat na het sturen van extra militairen de situatie in Irak is verbeterd. In elk geval is het veel beter dan tijdens de hoogtijdagen van Saddam Hoesssein. De familie van de slachtoffers van Saddam kreeg de kogel, waarmee hun familielid was geëxecuteerd, per brief thuisgestuurd. In die brief zat ook de mededeling dat de familie werd geacht de kosten van de kogel per direct over te maken. Ik heb nooit zo goed begrepen waarom linkse lieden vonden dat Saddam zijn karei moest afmaken.

Opmerking tussendoor: ik laat het aan de lezer om de drogreden in deze passage te vinden (hint: denk aan een vogelverschrikker). Waar het mij om gaat is de bewering dat de oorlog gerechtvaardigd kan worden omdat Saddam een slechterik was. Maar sinds wanneer is dat een reden om een oorlog te beginnen? Ik weet nog wel een paar andere landen die dan in aanmerking komen voor regime change. Maar Boekestijn bekijkt de wereld door de roze bril van rechts waarbij hinderlijke feiten niet worden vermeld:

Er zijn grenzen aan wat men de Amerikanen kan verwijten. Daar komt nog bij dat de Amerikanen eigenlijk een Britse koloniale erfenis in Irak aan het opruimen zijn. Dat is ook precies de reden waarom de Britse premier Tony Blair in zo’n vroeg stadium de Amerikaanse president George W. Bush informeerde dat hij bereid was om de inval te steunen. Wat de Britten in het Interbellum in Irak hebben gedaan, was niet mals.

Inderdaad, misschien was dat ook fout, maar hij vermeldt niet dat Amerika ooit de belangrijkste bondgenoot was van Saddam en hem steunde in zijn oorlog tegen Iran, een oorlog die hij zelf was begonnen. Toen klaagden zij niet over de agressie van Saddam en het gebrek aan democratie in Irak, integendeel men wij verdienden er geld aan.
Ook Dirk-Jan van Baar verdedigt nog steeds de oorlog. Hij schrijft op 5 februari HP/de Tijd (geen link):

Voor Blair was de wereld na 11/9 veranderd in en strijd tussen goed en kwaad, en voor hem stond vast dat Al-Qaida, de Talian, Iran, Irak en Noord-Korea allemaal tot ‘these people’ behoorden die ook tien of honderd keer zoveel slachtoffers zouden maken als ze daarvoor de kans kregen. Ze mogen nooit massavernietigingswapens krijgen. Is dat verkeerd? Ik dacht het niet, zoals ik het ook niet gek vond dat in de oorlog tegen het terrorisme de pijlen al snel op Irak werden gericht, ook al opereerden de daders vanuit een vrijplaats in Afghanistan. Na 11/9 was het wereldbeeld van Bush en Blair een open boek, en zij maakten nooit een geheim van hun intenties.

En ook Van Baar geeft een korte geschiedenisles die de ongemakkelijke feiten achterwege laat:

Dat Blair met de Amerikaanse president optrok, niet als diens ‘poedel’ maar uit eigen overtuiging, is niet zo vreemd. Reagan en Thatcher waren ook kruisvaarders voor het vrije Westen; nadat Saddam Hoessein in 1990 Koewit was binnengevallen, was de IJzeren Dame de eerste om van vader Bush te eisen dat hij de rug zou rechten.

“alleen maar politieke steun”

Volgens Arendo Joustra, hoofdredacteur van Elsevier is het helemaal niet erg om een oorlog politiek te steunen. Hij vindt het allemaal maar aanstellerij want (E 23/1/10, papier) (vet in origineel)

[…] de aanleiding [is] zo vreselijk dun […]: politieke steun van een geopolitieke dwerg. Zelfs als we militaire steun hadden gegeven, waren onze meestampende muizenpootjes niet gehoord. Politieke steun is net zo slap als langs het raam van prostituee lopen, stiekem naar binnen gluren en vervolgens hard doorlopen. Maar linkse partijen, met schone handen als hoogste ideaal, vinden dat gluren al zondig genoeg. Zij waren liever neutraal gebleven, wat in oorlogstijd zoveel betekent als kiezen voor de andere partij in dit geval Saddam Hoessein.

Ook hier laat ik het vinden van de maar liefst 3 drogredenen weer over aan de lezer als opdracht. (hint: foute vergelijking, vals dilemma en stroman). Toch was de Nederlandse bijdrage belangrijk genoeg om onze bijdrage voor de internationale pers te etaleren.

Internationaal recht: liegen om bestwil
Nederland heeft deze oorlog dus politiek gesteund. Uit het rapport-Davids blijkt dat dit niet is gebeurd na een grondige studie, zoals gebruikelijk met commissies of ambtelijke werkgroepen die rapporten van inlichtingendiensten bestuderen. Integendeel de beslissing is genomen op een vergadering die 3 kwartier duurde, zonder dat er zelfs notulen zijn gemaakt.

Waarom deze achteloosheid? Hoe heeft men zo kortzichtig kunnen zijn?

Van Baar in HP/de Tijd van 5/2 (op papier, geen link) (benadrukking in origineel):

Blair was de man die zoon Bush bij de internationale les hield en op het VN-spoor bracht, in lijn met de Britse positie. Maar hier begonnen ook de problemen. Goedkeuring door de Veiligheidsraad, waarin de Britten hun veto koesteren, betekende dat regime change formeel taboe was als casus belli, en de nadruk kwam te liggen op de door de VN verboden wapenprogramma’s waar Irak zich niet op wenste te laten controleren. Voor Blair lagen die zaken in elkaars verlengde, maar voor de andere VN-leden niet. Vandaar dat Saddams vermeende massavernietigingswapens (die wapeninspecteur Hans Blix niet kon vinden) zo’n grote rol zijn gaan spelen bij het legitimeren van een invasie die volgens velen een volkenrechtelijk mandaat ontbeerde. Die discussie zal tot in lengte van dagen aanhouden en juristen nooit bevredigen.

Kunt u het nog volgen? Omdat de regering van een ander land ons niet aanstond (men wilde regime change) moest een reden gevonden worden om een oorlog te beginnen (de casus belli). Dus wordt gezocht naar wapens … die niet bestaan. Het is dan volgens Van Baar wel jammer dat juristen hier moeite mee hebben. Maar het was allemaal voor de goede zaak, hij sluit af met (benadrukking in origineel):

Het doorprikken van dat misleidingspel, waarmee Saddam de hele regio intimideerde, is voor mij de grote blijvende winst van de invasie. Ik heb Blair dat wel horen zeggen, maar nooit expliciet, omdat hij dan moet toegeven dat hij voor de goede zaak niet steeds de hele rechtmatige waarheid heeft verteld

Een leugen om bestwil dus.

Wij zijn van Atlantis

De volgens mij meest voor de handliggende reden waarom Nederland mee deed aan de oorlog, wordt in de reconstructie van Vrij Nederland door Harm Ede Botje en Thijs Broer gegeven. Zij schrijven in Reconstructie: hoe ze Nederland de oorlog inrommelden (VN 25 Januari 2010):

Dat de Hoop Scheffer koos voor de Amerikaanse lijn was geen verrassing. Als diplomaat en later als buitenlandwoordvoerder van de CDA-fractie stond hij bekend als overtuigd atlanticus, wie er ook in het Witte Huis zat.
[...]uit het rapport-Davids blijkt dat ‘de Atlantische reflex’ toen het er op aankwam de doorslag gaf. Die reflex werd versterkt doordat De Hoop Scheffer bij zijn terugkeer op het ministerie omringd werd door topambtenaren die hij al tientallen jaren kende, en voor wie – volgens ingewijden op het ministerie – een pro-atlantische houding eveneens volstrekt vanzelfsprekend was.

Dus dat was het: onze politiek is helemaal georiënteerd op Amerika. Het maakt niet uit wat daar gebeurd of wat de Amerikanen doen, maar als klein landje willen wij schuilen bij de grote broer Amerika. Desnoods laten wij daarvoor onze andere bondgenoten en buren, zoals Duitsland en Frankrijk, vallen. Het beleid van de afgelopen jaren zou je dus kunnen omschrijven als: liever een verre vriend dan goede buren.
Dit heet dan realistische politiek te zijn in Den Haag, dat wil zeggen realistisch vanuit het oogpunt van je carrière. Botje en Broer wederom:

Frank Majoor, de secretaris-generaal, werd later ambassadeur bij de VN in New York. Nu is hij onze man bij de NAVO in Brussel. Majoor deed aan stuivertje wisselen met Herman Schaper. Hij naar de NAVO, Schaper naar New York. Boudewijn van Eenennaam, die – volg u het nog? - voorganger was van Siblesz als directeur-generaal politieke zaken, ging ban Washington naar de VN in Genève. En Siblesz? Die heeft nu de zeer gewilde post in Parijs. Tenslotte is er Ed Kronenburg, die indertijd als plaatsvervangend directeur-generaal Europese samenwerking niet direct bij de besluitvorming betrokken was, maar door zijn oude vriend De Hoop Scheffer werd benoemd als zijn kabinetschef bij de NAVO. Nu is hij secretaris-generaal op het ministerie. In die hoedanigheid moet hij nu proberen de imagoschade voor Buitenlandse Zaken en De Hoop Scheffer te beperken.

De Hoop Scheffer zelf is ook niet slecht terecht gekomen natuurlijk: die werd secretaris generaal van de NAVO.

Wat mij verbaasd is men blijkbaar zo eenvoudig het internationaal recht overboord zet om “machtspolitieke redenen” Nu kunnen daar soms misschien wel redenen voor zijn, maar bedenk dan dat zo’n beslissing voor een land als Nederland wel eens anders kan uitpakken als voor Amerika. Dat is een groot en machtig land dat als het haar zo uitkomt de internationale rechtsorde aan zijn laars kan lappen. De Amerikanen zeggen gewoon “wij staan boven de wet”. Dat doen alleen supermachten èn schurkenstaten. Maar kan Nederland, met zijn Internationale Hof van Justitie, zich dat veroorloven?

Ik sluit af met wijze woorden van Maxime Verhagen, die vandaag bij zijn presentatie van de defensieverkenningen zei (benadruk- king van mij):

[…]we zijn extra kwetsbaar, vanwege onze open samenleving, vanwege onze open economie en daar dienen we in EU en bondgenootschappelijk kader onze krijgsmachten op te richten.

De uitdagingen van de 21e eeuw moeten we eerst en vooral gezamenlijk aanpakken.
Internationale samenwerking dus. Er zullen situaties zijn, waarin een beroep wordt gedaan op onze Nederlandse militaire capaciteit om onze collectieve veiligheid te waarborgen en de internationale rechtsorde te bevorderen. Defensie, diplomatie en ontwikkelingssamenwerking zullen ook steeds meer geïntegreerd worden ingezet.

Als klein land met een open samenleving hebben wij meer baat bij internationale samenwerking (in Europees verband) en handhaving van het het volkenrecht dan aan machtspolitiek.

----
Noten:
[1]: Ik verwijs naar meerdere artikelen uit de opiniebladen: Vrij Nederland, HP/De Tijd en Elsevier. Helaas kan ik op hun sites geen link vinden naar de artikelen die ik op papier heb gelezen.
Ook ontbreekt een verwijzing naar het interview van De Hoop Scheffer van 13/2/10 in de Volkskrant. Ik kan het artikel niet meer vinden (alleen een samenvatting). Een papieren versie heb ik helaas niet meer.