de V.O.C. mentaliteit

Ik heb onlangs [1] de hand kunnen leggen op Jack de Kadt's Het fascisme en de nieuwe vrijheid (1e druk 1939, ik heb de derde druk van 1980). Omdat ik eerder al blogde over Rob Riemen die zonder meer beweert dat Geert Wilders fascistisch is ben ik gaan lezen over dit onderwerp. De Kadt was me door diverse commentatoren al aangeraden. Ik ben nog maar net in het boek begonnen maar het begin is al goed.

Op pagina 29:

Het fascisme, zo hoort men vaak, heeft geen theorie,het is slechts een lappendeken van onklare gevoelens en onrijpe gedachten. Inderdaad het fascisme heeft geen theorie, of juister nog, het construeert zich naderhand de theorie of de theorieën die het nodig heeft. Doch een theorie is ook slechts een rationalisatie, een schema van een gevoels en gedachtenwereld. Zo'n wereld kan echter bestaan en werken, geweldig en hevig werken, zonder rationeel verantwoord te zijn. En alleen de kleine rationalist meent, als hij geen theorie ontdekt of slechts een onbeholpen theorie, dat er dan ook geen gevoels- en gedachtenwereld is.

[...] Wat dus nodig is, wil men over het fascisme kunnen oordelen, dat is, dat men doordringt in de gevoels- en gedachtenwereld van het fascisme, in plaats van zich tevreden te stellen met een kritiek der fascistische theorie. Men moet die fascistische wereld kennen, want daaruit komt het gevaar voor onze wereld op, daarin wortelt de kracht van onze vijanden.

Men moet beseffen dat Jack de Kadt dit in 1939 schreef.

Op pagina 37 zegt hij iets dat mij treft:

Het is dus duidelijk, dat het wel degelijk van betekenis is, en zelfs van grote betekenis, is wat mensen, en nog veel meer wat groepen mensen, partijen, stromingen, bewegingen van zichzelf denken. Hun bewustzijn moge dan 'vals' zijn, het is mét dat valse bewustzijn, dat zij handelen en inwerken op hun omgeving en in laatste instantie op de wereld geschiedenis. En het moge waar zijn, dat een verkeerd bewustzijn tot een verkeerd inzicht, tot een foutieve schatting der krachten, waarmee men te maken heeft, leidt, en dat zij, die een juister inzicht hebben, een grotere kans van slagen hebben, als alle andere factoren gelijk blijven, doch de verstandiger tegenstander behoeft maar één enkele fout te begaan, namelijk de kracht der bezetenheid te onderschatten, en reeds is de onneembare positie, die hij meende in te nemen, althans op één punt in gevaar gebracht.

Dit treft mij omdat ik dit zo vaak gezien heb: mensen zijn diep overtuigt van iets, bijvoorbeeld van een geloof (Jehova Getuigen bijvoorbeeld) of een politieke stroming (dat kan een rechtse stroming zijn maar evengoed van links komen. Ik denk hierbij aan de maoïsten en marxisten uit de jaren 60 en 70) en zij dragen dat uit met veel overtuigingskracht. Ze lopen van deur tot deur, richten politieke partijen op, verketteren burgerlijke, "midden" partijen - partijen van mensen die wel een oog op de realiteit hebben - en krijgen hun zin maar al te vaak doorgedrukt. Hun kracht schuilt in hun fanatisme dat alleen maar zo krachtig kan zijn omdat het een flexibele binding heeft met de realiteit.

Maar ik dwaal af van mijn onderwerp: het fascisme. Ik ben nog maar net begonnen in de Kadt, en ben voor een definitie daarom te rade gegaan bij een Amerikaans journalist die ik nu een paar jaar volg: David Neiwert. Hij schrijft over de extreem rechtse en fascistische bewegingen in de Amerika. Via hem heb ik de volgende kenmerken "mobilizing passions" die door Robert Paxton zijn opgesteld:

Volgens Robert Paxton zijn er 9 "mobilizing passions" die kenmerkend zijn voor het fascisme (vertaling Koekebakker):

1 Een fascist cultiveert het gevoel dat er een grote crisis op handen is waarvoor bijzondere maatregelen moeten worden getroffen.

2 De eigen groep gaat voor. Men heeft bijzondere plichten aan de eigen groep en deze zijn belangrijker dan de rechten van een persoon.

3 Slachtofferschap van de eigen groep rechtvaardigt bijzondere maatregelen tegen de vijanden daarvan - dit geld voor externe maar ook interne vijanden.

4 Angst voor verzwakking van de eigen groep door ondermijnende effecten van het toegenomen individualisme, klasse strijd en invloeden van buitenaf.

5 De noodzaak tot hechtere samenwerking binnen de eigen gezuiverde groep op basis van vrijwilligheid indien mogelijk maar met geweld afgedwongen waar nodig.

6 De noodzaak van gezag door echte leiders (altijd mannelijk) culminerend in een nationale leider die de incarnatie is van de bestemming van de groep.

7 De instincten van de leider zijn superieur aan abstractie en rede.

8 Geweld en wilskracht worden verheerlijkt voor als deze worden ingezet voor de eigen groep.

9 Het recht van het uitverkoren volk om andere volkeren te overheersen, niet beperkt door wetten van menselijkheid of ander hoger recht; wat 'recht' is wordt alleen bepaald door de eigen groep en door een Darwinistische strijd.

Ik heb niet veel ervaring met het vertalen uit het Engels dus als u suggesties heeft voor verbetering graag, doe dat dan in het commentaar. Maar het zal duidelijk zijn uit deze lijst dat Geert Wilders en de PVV niet zomaar fascistisch genoemd kunnen worden. Al zij er wel eerste aanzetten: eigen volk eerst, het Westen heeft een unieke cultuur die beter is dan ander culturen (dit overstijgt het nationalisme maar is Euro/Anglo-centrisch), men zet zich af tegen multiculturalisme, men demoniseert een bevolkingsgroep (indirect door het geloof aan te klagen, maar toch).

Ik moet echter ook waarschuwen: als iemand tegen multiculturalisme is maakt dat hem of haar nog niet tot een fascist, idem dito voor het hebben van een afkeer van de Islam.  Wat ik wil laten zien is dat je iemand niet zomaar kan afschilderen als fascistisch.

Ik kan overigens iedereen aanraden om Neiwerts artikelen te lezen over de fascistische tendenzen in de US op dit moment op zijn blog Orcinus of op Crooks and Liars.

Neiwert geeft heeft ook een definitie van fascisme. Deze is van Roger Griffin Hij geeft de volgende definitie (vertaling Koekebakker):

Fascisme: een moderne politieke ideologie die probeert een sociaal, economisch, en cultureel leven in een land te vernieuwen door versterking van gevoelens van nationaliteit en etnische identiteit.

Fascisme verwerpt liberale [2] ideeën zoals vrijheid, rechten van het individu, men kijkt negatief naar verkiezingen van parlementen of andere democratische instituties [3]. Ondanks het idealisme van het fascisme hebben pogingen om een fascistische maatschappij te stichten geleid tot oorlog en vervolging waarbij miljoenen doden zijn gevallen. Fascisme wordt vaak geassocieerd met extreem rechts fanatisme, racisme, totalitarisme en geweld.

Van fascisme het wordt wel gezegd dat het palengenetisch, ultranationalistisch populisme is. Palengenetisch betekent: het is gebaseerd op iets dat er voor was, dat wil in dit geval dus zeggen men laat zich inspireren door een eerder rijk, zoals b.v. Mussolini zich door het Romeinse rijk lied inspireren. In Nederland zullen zij zich eerder spiegelen aan onze Gouden Eeuw. Denk maar aan de VOC-mentaliteit. Nota heel veel Bene: Hiermee wil natuurlijk ik niet zeggen dat onze premier fascistisch is, hoogstens een beetje naïef.

----
[1] Alleen al Ebay, Marktplaats en Boekwinkeltjes.nl maken internet onmisbaar.
[2] In de ruime betekenis, niet het VVD-liberalisme dus.
[3] Ik denk zelf dat moderne fascisten dit nooit publiek zullen zeggen, officieel zijn ze altijd democratisch, maar ze zullen wel proberen verkiezingen te manipuleren.