De kloof

In Trouw van 6/6/09 bericht Perdiep Ramesar over Mark Bovens die een verklaring heeft gevonden voor de winst van de PVV en SP.

Volgens Bovens is De Randstad in tweeën gedeeld: er is een links, kosmopolitische Randstad, voornamelijk in Amsterdam en Utrecht en er is een lokaal, nationalistische Randstad geconcentreerd in Den Haag en Rotterdam.  De kosmopolitische Randstedeling is meer in milieu en internationale samenwerking geïnteresseerd, de lokale Randstedeling maakt zich vooral zorgen over leefbaarheid en criminaliteit.

Volgens Bovens kan de verkiezingswinst voor de populisten verklaard worden door deze "nieuwe" (aanhalingstekens in origineel) politieke scheidslijn.

De tweedeling hoog versus laag en middelbaar opgeleid speelde volgens de hoogleraar jarenlang onderhuids een rol, maar kwam boven sinds de opkomst van Pim Fortuyn en de SP. Na Fortuyns dood namen Wilders' partij en de beweging van Rita Verdonk het electoraat van de LPF over. Zij zijn de nieuwe volkspartijen die de stem des volks vertolken, 'namelijk de lager en middelbaar opgeleiden die de meerderheid van de Nederlandse bevolking vormen'.

Ik heb vragen over die tweedeling. Bovens stelt dat deze al langer bestaat en al dateert van voor de SP en Fortuyn er waren.  De populisten maken alleen maar gebruik van deze tweedeling voor politiek gewin.

Ten eerste, hoe lang was die tweedeling er al? Is deze groter dan vroeger of minder? Mij lijkt het eerder voor de hand te liggen dat deze tweedeling juist minder is geworden in plaats van meer. Door toegenomen opleidingsniveau van de bevolking en door veel ruimere mogelijkheden dan vroeger om voor iedereen die daar de capaciteit voor heeft om te gaan studeren, lijkt me dat deze kloof - zoals het meestal wordt aangeduid - juist kleiner is dan vroeger, zeg 50 of 100 jaar geleden. Toch wordt deze "nieuwe" tweedeling nu als oorzaak genoemd voor het opkomen van de populisten.

Ten tweede, populisten zijn van alle tijden en het is onlosmakelijk verbonden met democratie. Ik kan me nog de Boerenpartij herinneren - deze partij heeft een korte bloei gehad maar het heeft niet tot de aardverschuivingen geleid die we nu hebben.

En ten slotte, Bovens stelt dat het onderscheid tussen de beide delen van de bevolking zich uit in de reikwijdte van hun belangstelling: lokaal of internationaal. Maar dat is toch ook niet van de laatste dagen? Daar komt bij dat door het ruime aanbod van goedkope reizen het tegenwoordig alleen maar makkelijker is, ook voor een jongen uit volk, om verre reizen te maken. Dat was vroeger echt anders.

Een paar andere verklaringen heb ik wel:

1. Het wegvallen van de Zuilen - vroeger had iedereen contact met "boven" via zijn of haar eigen zuil, via pastoor, voorzitter van de vereniging of lidmaatschap van de corresponderende politieke partij.

2. Binnen een Zuil kon men zich geborgen voelen, er was meer onderlingen solidariteit die er tegenwoordig niet meer is. Althans zo herinneren wij het ons. Mensen zijn nu afhankelijk van de staat (uitkering, subsidies) en aangewezen op zichzelf - men wordt tegenwoordig geacht zelfstandig na te kunnen denken en te beslissen (en te stemmen).

3. Uit Amerika is de ideologie over gewaaid dat de Vrije Markt alles het beste iegelt en dat de overheid alles slecht doet. Alles is te koop, als je maar geld hebt - en talenten om geld te verdienen. Niet iedereen is daar even goed in.

4. Last but not least: de nu overbekende problemen met migranten.

Samenvattend: de mensen zijn bang dat het laatste beetje geborgenheid dat ze nog hebben - Nederland, Oranje, en alles wat daar bij hoort - hun ook nog eens ontnomen zal worden door (linkse) idealen van Europese Eenwording en Globalisering.

Om de problemen die er nu in de politiek zijn te begrijpen hebben we helemaal geen "nieuwe" scheidslijnen nodig, in tegendeel, het roept alleen maar meer vragen op omdat "de kloof" juist minder is dan vroeger.

Update, 10/9/09: een paar kleine redactonele verbeteringen aangebracht

Zie ook de Update bij mijn post over de Tijdgeest